Ανεβαίνουν και πάλι τα μποφόρ στα Βαλκάνια

Ευαίσθητες πολιτικές ισορροπίες και διακρατικές διαμάχες χαρακτηρίζουν την περιοχή των Βαλκανίων, σε μια περίοδο που οι κυβερνήσεις δοκιμάζονται από τη μάστιγα του κορονοϊού. Οι πολιτικές εξελίξεις στη Σερβία, η αντιπαράθεση Βουλγαρίας – Βόρειας Μακεδονίας για το γλωσσικό ζήτημα και οι προσπάθειες επίλυσης της διαμάχης Κοσόβου – Σερβίας, συνθέτουν το γνώριμο εύθραυστο σκηνικό που επικρατεί στην περιοχή.

Ο Σέρβος πρόεδρος Αλεξάνταρ Βούτσιτς σε μια προσπάθεια να νομιμοποιήσει την εξουσία του και να δείξει ένα πιο συναινετικό προφίλ σχημάτισε κυβέρνηση με τη συμμετοχή όλων των κοινοβουλευτικών κομμάτων. Επίσης ανακοίνωσε και διεξαγωγή πρόωρων βουλευτικών εκλογών τον Απρίλιο του 2022, παρά την ευρεία νίκη του δικού του κόμματος, του Σερβικού Προοδευτικού Κόμματος (SNS) με 60% των ψήφων, στις βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου 2020.

Η κίνηση του Βούτσιτς για σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ενότητας, με όλα τα κοινοβουλευτικά κόμματα, αποσκοπεί στο να μεταφέρει την ευθύνη της διακυβέρνησης και σε αυτά. Ωστόσο, δεν συμπεριλαμβάνει σημαντικές αντιπολιτευτικές δυνάμεις που δεν έχουν εκπροσώπους στο σερβικό κοινοβούλιο. Ταυτόχρονα, με την προκήρυξη των πρόωρων κοινοβουλευτικών εκλογών, το κόμμα του Βούτσιτς επιδιώκει να εξασφαλίσει ένα εκλογικό πλεονέκτημα, μετά το μποϊκοτάζ που έγινε στις εκλογές του Ιουνίου, οι οποίες επικρίθηκαν για έλλειψη νομιμότητας σε Σερβία και εξωτερικό.

Τα “παιχνίδια” εξουσίας αποτελούν κύριο χαρακτηριστικό κρατών των δυτικών Βαλκανίων, και το μικρό κράτος του Μαυροβουνίου δεν αποτελεί εξαίρεση. Εξαιτίας σημαντικών διαφωνιών, δεν έχει σχηματιστεί μέχρι στιγμής, νέα κυβέρνηση από τις βουλευτικές εκλογές του Αυγούστου. Το Δημοκρατικό Μέτωπο, μία από τις ισχυρότερες δυνάμεις του κυβερνητικού συνασπισμού, το οποίο κέρδισε τις βουλευτικές εκλογές του Αυγούστου, κατέστησε σαφές ότι επιθυμεί να αναλάβει θέσεις “κλειδιά” στη νέα κυβέρνηση.

Η κίνηση του Δημοκρατικού Μετώπου θεωρείται πλήγμα στο σχέδιο του Ζντράβκο Κριβοκάπιτς, ηγέτη του Συνασπισμού Για το Μέλλον του Μαυροβουνίου, ο οποίος προτάθηκε για πρωθυπουργός και έχει λάβει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Ο Κριβοκάπιτς επιδιώκει να τη στελεχώσει με εμπειρογνώμονες. Όμως, το Δημοκρατικό Μέτωπο αντιδρά στο ενδεχόμενο σχηματισμού τέτοιας κυβέρνησης.

Ένας από τους ηγέτες του, ο Μίλαν Κνεζέβιτς, δήλωσε σύμφωνα με το BIRN ότι, «καθώς είμαστε η κύρια πολιτική δύναμη στη νέα πλειοψηφία, οι ηγέτες του Δημοκρατικού Μετώπου πρέπει να είναι αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Εσωτερικών. Ο Κριβοκάπιτς πρέπει να σέβεται την πολιτική βούληση των ψηφοφόρων και δεν πρέπει να επιμένει σε εμπειρογνώμονες που είναι εις βάρος των πολιτικών κομμάτων». Ο συνασπισμός για το Μέλλον του Μαυροβουνίου, που περιλαμβάνει το Δημοκρατικό Μέτωπο, κέρδισε στις εκλογές 27 έδρες, το “Ειρήνη είναι το Έθνος Μας” κέρδισε δέκα και το “Μαύρο και Άσπρο” κέρδισε τέσσερις έδρες.

Διαμάχες στα Βαλκάνια 

Οι διαμάχες κρατών αποτελούν και αυτές “hot spots” στην περιοχή των Βαλκανίων, που εύκολα μπορούν να εξελιχθούν σε κρίσεις. Οι διαφωνίες της Βουλγαρίας με τη Βόρεια Μακεδονία, εντάσσονται σε αυτό πλαίσιο και έχουν να κάνουν με την ιστορία και τη γλώσσα. Η διαμάχη τους επηρεάζει και την ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στην ΕΕ, καθώς η Βουλγαρία ως κράτος–μέλος της ΕΕ, έχει δικαίωμα άσκησης βέτο.

Τόσο οι Βρυξέλλες όσο και η Γερμανία που ασκεί την προεδρία της ΕΕ, έχουν δηλώσει ότι εργάζονται για την ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στην ΕΕ, από τα τέλη του 2010. Η Σόφια έχει εντείνει την πίεση στα Σκόπια για την επίλυση του επίμαχου θέματος, προειδοποιώντας ότι χωρίς συμφωνία δεν θα επιτρέψει την έναρξη των ενταξιακών συνομιλιών της Βόρειας Μακεδονίας με την ΕΕ.

Ωστόσο, οι διαφορές τους θεωρούνται ιδιαίτερα δύσκολο να επιλυθούν. Η Βόρεια Μακεδονία δεν μπορεί να δεχτεί τους ισχυρισμούς της Βουλγαρίας για τη “μακεδονική” γλώσσα. Επίσης, αμφισβητούν και την εθνική ταυτότητα του Γκιόργκι Ντέλσεφ, επαναστάτη εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, του οποίου η μνήμη είναι σεβαστή και στις δύο χώρες.

Ένα ακόμα “καυτό” ζήτημα είναι η μεταχείριση της βουλγαρικής εθνικής μειονότητας στη Βόρεια Μακεδονία αλλά και της “μακεδονικής” μειονότητας στη Βουλγαρία. Σχετικά με το γλωσσικό ζήτημα, ορισμένοι Βούλγαροι μελετητές εξακολουθούν να αποκαλούν τη “μακεδονική διάλεκτο”, ως βουλγαρική γλώσσα, υποστηρίζοντας ότι η πρώην Γιουγκοσλαβία την κωδικοποίησε “τεχνητά”, ως ξεχωριστή γλώσσα.

Ιστορικό πολέμων

Το αιματηρό ιστορικό της βίας και των πολέμων συνεχίζει να επισκιάζει τις σχέσεις των κρατών. Η επίλυση της διαμάχης Σερβίας – Κοσόβου έχει και διεθνείς διαστάσεις, καθώς διαδραματίζουν διαμεσολαβητικό ρόλο ΗΠΑ και ΕΕ. Πρίστινα και Βελιγράδι έχουν συμφωνήσει μετά τη συνάντηση που είχαν στην Ουάσιγκτον,σηματοδότησε και την επανέναρξη των συνομιλιών τους, να συνεχίσουν την αποκατάσταση των διμερών τους σχέσεων.

Η Σερβία δεσμεύτηκε να σταματήσει για ένα χρόνο την εκστρατεία της, που έχει στόχο να πείσει κράτη να μην αναγνωρίσουν την ανεξαρτησία του Κοσόβου. Η Πρίστινα προέβη σε  ανταποδοτική κίνηση, υποσχόμενη  να μην υποβάλλει επίσης για ένα χρόνο, αίτηση συμμετοχής σε διεθνείς οργανισμούς. Τα δυο κράτη συμφώνησαν να εργαστούν περισσότερο σε θέματα αγνοουμένων, προσφύγων και εκτοπισμένων, αποτέλεσμα από τον πόλεμο του Κοσσυφοπεδίου, της δεκαετίας του 1990.

Σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, πάντα σε συνάρτηση με τα αμερικανικά συμφέροντα, Πρίστινα και Βελιγράδι συμφώνησαν να χαρακτηρίσουν την ισλαμική οργάνωση Χεζμπολάχ ως “τρομοκρατική οργάνωση” και να απαγορεύσουν τη χρήση εξοπλισμού 5G, που είναι κινεζικής τεχνολογίας.

Τα Βαλκάνια, και ιδιαίτερα τα δυτικά Βαλκάνια, εξαιτίας των εθνικιστικών και θρησκευτικών διαφορών, πάντα θα διακατέχονται από τη δυσπιστία, που χαρακτηρίζει τόσο τα πολιτικά τους κόμματα, όσο και τις διακρατικές σχέσεις. Η κατάσταση επιβαρύνεται και από το γεγονός ότι η περιοχή έχει γίνει πεδίο ανταγωνισμού μεγάλων δυνάμεων, ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα.