Ανταγωνισμός ΗΠΑ-Κίνας: Η μόνη σταθερά σε ένα ρευστό διεθνές τοπίο

Στο πλαίσιο της “τριπλής προσέγγισης”, η Ευρώπη αντιμετωπίζει την Κίνα ταυτόχρονα ως εταίρο, ανταγωνιστή και στρατηγικό αντίπαλο, με το τελευταίο να υπερτονίζεται σε βάρος της συνεργασίας, αλλά και της επίτευξης όρων ανταγωνισμού πιο ωφέλιμων για την Ευρώπη. Ενώ η εταιρική και ανταγωνιστική σχέση είναι αυτονόητη, η αντιμετώπιση της Κίνας από την Ευρώπη ως στρατηγικού αντίπαλου καθορίζεται, όχι από δική της στρατηγική, αλλά από τον ακολουθητισμό στη στρατηγική της Αμερικής έναντι της Κίνας. Μιας Αμερικής όμως, που επί Τραμπ κουνάει το μαντήλι την Ευρώπη, ενώ επαναπροσεγγίζει τη Ρωσία, με την οποία η Ευρώπη αναγκάστηκε να κόψει γέφυρες επί Μπάιντεν. Η Κίνα στρατηγικός αντίπαλος, με τη Ρωσία μηδέν σχέσεις, και οι ΗΠΑ την περιφρονούν. Επιτυχία!

Ο Μακρόν επιζητά περισσότερες κινεζικές επενδύσεις στη χειμαζόμενη οικονομία της Γαλλίας, αλλά η δέσμευση πως η Γαλλία θα παρέχει ένα δίκαιο και χωρίς διακρίσεις επιχειρηματικό περιβάλλον, δεν ακούγεται πολύ πειστική στο Πεκίνο. Η εποχή που επιτρεπόταν στην Αθήνα να δώσει το λιμάνι του Πειραιά, ή που η Ιταλία συμμετείχε στην Belt and Road της Κίνας (αποχώρησε το 2023), έχει προς το παρόν παρέλθει. Πολλές από τις επιλογές σχετίζονται με αμερικανικές πιέσεις και πρόθυμους προς τις αμερικανικές επιταγές Ευρωπαίους αξιωματούχους, παρά με υπαρκτές ανησυχίες ασφάλειας της ίδιας της Ευρώπης. Θα μας έρθει και στην Ελλάδα οσονούπω οδηγία για Huawei, ώστε να μας παρακολουθούν μόνο Αμερικανοί, Ισραηλινοί, Γερμανοί και λοιποί, αλλά όχι και Κινέζοι!

Το Παρίσι συναινούσε. Πώς να εμπιστευτείς τον Μακρόν, που λίγους μήνες πριν απειλούσε με περισσό μικρομεγαλισμό το Πεκίνο με επέκταση του ΝΑΤΟ στην Ασία, αν η Βόρεια Κορέα (!) συνέχιζε την εμπλοκή της σε ευρωπαϊκό έδαφος, και προχθές συμφωνούσε «απολύτως με τις απόψεις του Προέδρου Σι για τη μεταρρύθμιση και βελτίωση της παγκόσμιας διακυβέρνησης και την προώθηση μιας πιο ισορροπημένης παγκόσμιας οικονομίας»; Χαρακτηριστικό δείγμα μετεωρισμού, που έχει περιέλθει η Γαλλία και καταφεύγει στον αντιρωσισμό για να επιβεβαιώσει την ύπαρξή της. Το Πεκίνο έχει μόνο να κερδίσει αν διαρρήξει την κοινή αντικινεζική ευρωπαϊκή γραμμή, αλλά δεν τρέφει αυταπάτες και δεν “παίζει” όπως ο Μακρόν.

Ρωσία και Ινδία

Όπως για την Κίνα, το Πακιστάν είναι “σύμμαχος παντός καιρού”, έτσι περίπου είναι και η Ινδία για τη Ρωσία. Τα γενναία βήματα που επιχειρεί η Μόσχα στη σύσφιξη των σχέσεων με το Νέο Δελχί, κυρίως σε στρατιωτικό επίπεδο, δεν διαφυλάσσουν μόνο χρόνιες ισχυρές διμερείς σχέσεις, που απειλούνται από το “μπούλινγκ Τραμπ” προς την Ινδία και τα μέλη των BRICS να απομακρυνθούν από τους BRICS. Η Ινδία και η σύσφιξη των σχέσεων μαζί της συνιστά για τη Ρωσία και στήριγμα αντιμετώπισης του άνισου συσχετισμού με τον γίγαντα του Πεκίνου, που επιδεινώθηκε μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία. Της παρέχει επίσης μόχλευση στους συσχετισμούς σε Νότια και Κεντρική Ασία, όπου οι μέχρι τώρα κινήσεις Τραμπ περισσότερο πλήττουν τη Ρωσία παρά την Κίνα.

Για την Ινδία το στήριγμα της Ρωσίας έχει αξία έναντι της Κίνας και των ΗΠΑ. Η κυβέρνηση Μόντι δεν σκοπεύει να επανέλθει στον προσανατολισμό του Εθνικού Κογκρέσου και θα διατηρήσει τη μεγάλη στροφή προς τις ΗΠΑ, που εγκαινίασε ο ίδιος. Όμως, όσα περισσότερα στηρίγματα έχει, τόσο καλύτερα θα διαπραγματευτεί τη σύμπλευση με τις ΗΠΑ και το μπούλινγκ από τότε που ανέλαβε ο Τραμπ.

Λιγότερο την απασχολεί η ειδική αμερικανική πίεση να διακόψει με τη Ρωσία (τα οπλικά είναι πιο σημαντικά από την ενεργειακή σχέση που είναι πρόσφατη), αφού δεν σκοπεύει να αυτοκτονήσει, εξαρτώμενη ολοκληρωτικά από τις ΗΠΑ. Πιο πολύ την πιέζει ο ξαφνικός έρωτας των ΗΠΑ με το Πακιστάν και η όλη πολιτική Τραμπ 2.0 στην Ασία, που προβλέπει για την Ινδία μια υποδεέστερη θέση ακολούθου, όπως και για το Πακιστάν. Από τις αποφάσεις που θα πάρει το Νέο Δελχί, με μόνη σταθερά τη σχέση με τη Ρωσία, θα κριθεί ο βαθμός της αυτονομίας της έναντι ΗΠΑ και Κίνας.

Ο φόβος της ήττας

Η νέα πρωτοβουλία για Ουκρανία, το νέο βήμα πίσω για ευρωπαϊκά στρατεύματα (δική του ιδέα από το 2024), η “καλή συνάντηση” στο Κρεμλίνο όπου ο Πούτιν δεν υποχώρησε, η φετινή Στρατηγική για την Εθνική Ασφάλεια του Λευκού Οίκου (NSS25), δείχνουν ότι ο κύβος ερρίφθη για το Ουκρανικό, παρά τις εσωτερικές αντιστάσεις, προεξάρχοντος στο εσωτερικό της κυβέρνησης του Ρούμπιο. Αν θα είναι η τωρινή πρωτοβουλία, κάποιος άλλος γύρος ή θα υπάρξει εμπλοκή, μένει να φανεί. Σε κάθε περίπτωση μόνο σαφές δεν είναι ότι η Ουάσιγκτον θα διανύσει συνολικά και το απαιτούμενο άλλο “μισό βήμα” απέναντι στη Ρωσία (βλ. Slpress 11/09/2025), για να την “ξεκολλήσει” από την Κίνα.

Διευθέτηση του Ουκρανικού, εκτός της ενίσχυσης του κύρους της Ρωσίας, θα της δώσει πίσω κάποιους βαθμούς ελευθερίας, που είχε πριν το 2022 και εξομάλυνση με την Ουάσιγκτον αν αρθούν και κυρώσεις, αλλά δεν υπάρχει έδαφος να εγκαταλείψει η Μόσχα την πρόσδεσή της στο Πεκίνο, όσο συνεχίζεται η δυτική πολιτική περικύκλωσης της Ρωσίας από Κεντρική Ασία, Καύκασο και ανατολική Ευρώπη, ακόμη και αν σταματήσει ρητά η παραπέρα επέκταση του ΝΑΤΟ. Από αυτή την άποψη, η πρεμούρα Τραμπ για ειρήνευση περισσότερο σχετίζεται με την άμεση προσπάθεια αποφυγής της ρωσικής στρατιωτικής νίκης, παρά με την μακροπρόθεσμη επιδίωξη να χωρίσει Μόσχα και Πεκίνο, που έχει ακόμη πολύ δρόμο να διανύσει, αν τον διανύσει.

Η Ουάσιγκτον γνωρίζει ότι και η περιπέτεια του Ουκρανικού λήγει υπέρ της Ρωσίας και η τελευταία παραμένει “χαμένη” υπέρ της Κίνας. Άρα; Άρα, το υπερφίαλο εγχείρημα διπλής ανάσχεσης Ρωσίας-Κίνας έφερε τη Δύση σε χειρότερη θέση από πριν, και τώρα η Ουάσιγκτον κάνει κυρίως διαχείριση ζημίας, παρά επιχειρεί στα σοβαρά επιθετική, κυκλωτική κίνηση ενάντια στην Κίνα μέσω προσεταιρισμού της Ρωσίας (reverse Kissinger). Κάτι τέτοιο, εκτός της σύγκρουσης με βαθιά ριζωμένες αντιρωσικές διαθέσεις, θα προϋπέθετε επιπλέον υποχωρήσεις εκτός Ουκρανίας έναντι της Μόσχας, σκέψη που δεν υφίσταται ούτε στο κεφάλι του Τραμπ, που επιμένει να αγοράζει ακριβά πράγματα σε φθηνή τιμή.

Στρατηγική του Τραμπ

Παρόμοια, οι νέες επιθετικές διαθέσεις προς τη Λατινική Αμερική, που παρουσιάζονται στην NSS25 ως “αποκατάσταση της αμερικανικής υπεροχής στο Δυτικό Ημισφαίριο μετά από χρόνια παραμέλησης”, συνιστούν άμυνα στη διείσδυση, κυρίως της Κίνας, παρά υπεροχή. Όχι μόνο δυσκολεύονται οι ΗΠΑ να ανασχέσουν την Κίνα στην Ασία και πλανητικά, αλλά τρέχουν τώρα να την ανακόψουν στην άλλοτε πίσω αυλή των ΗΠΑ.

Στη Νότια Αμερική, η Κίνα είναι ήδη ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος, ενώ απειλεί να αντικαταστήσει τις ΗΠΑ ως μεγαλύτερη πηγή ξένων επενδύσεων. Όχι ότι οι δυτικές ελίτ δεν κέρδισαν από όλο αυτό. Δεν επρόκειτο για “παραμέληση”, αλλά για το κόστος μιας επιθετικής παγκοσμιοποίησης, που, όπως και στην περίπτωση της Κίνας στην ανατολική Ασία, αρχίζει να αποδεικνύεται σε γεωπολιτικούς όρους μεγαλύτερο από το όφελος.

Ειδικότερα, στην περίπτωση της Βενεζουέλας, η αντικινεζική διάθεση συνδυάζεται με την ευρύτερη επιδίωξη να ελέγξουν το ενεργειακό πλανητικό πεδίο. Διακοπή της ρωσικής ενέργειας στην Ευρώπη υπέρ των ΗΠΑ, πίεση στην Ινδία, αποκλεισμός του Ιράν (πριν το ρωσικό, το Νέο Δελχί είχε δεχτεί να μην αγοράζει και ιρανικό πετρέλαιο επί Τραμπ 1.0), τώρα η Βενεζουέλα, αύριο ίσως η Νιγηρία. Η «αποκατάσταση της αμερικανικής ενεργειακής κυριαρχίας (στο πετρέλαιο, αέριο, άνθρακα και πυρηνικά) είναι κορυφαία στρατηγική προτεραιότητα» αναφέρει η NSS25. Υπερφίαλος ή όχι, κύριος στόχος είναι και εδώ η Κίνα.

Παρά την προφανή και “σοκαριστική” για Ευρώπη αλλαγή πλεύσης, πυρήνας και της νέας στρατηγικής ΗΠΑ είναι η απαίτηση του δόγματος Βόλφοβιτς για κυριαρχία στο Δυτικό Ημισφαίριο, με παράλληλη αποτροπή ανταγωνιστών να κυριαρχήσουν σε άλλη περιοχή (διάβαζε κυρίως Κίνα στην περιοχή Ινδοειρηνικού). «Όπως οι ΗΠΑ απορρίπτουν την αποτυχημένη αντίληψη της παγκόσμιας κυριαρχίας για τον εαυτό τους, πρέπει να αποτρέψουν (…) ακόμη και την περιφερειακή κυριαρχία άλλων». Διατηρούν για τον εαυτό τους το προνόμιο περιφερειακής κυριαρχίας στο Δυτικό Ημισφαίριο.

Εκεί που ο Μπάιντεν και ο Μπους ο νεώτερος, σε πολύ ευνοϊκότερες συνθήκες ο δεύτερος, απέτυχαν να στεριώσουν αυτόν τον πυρήνα στρατηγικής, η αυτοπεποίθηση ότι θα τα καταφέρει η αλλαγή πλεύσης Τραμπ παίρνει τη θέση των ψευδαισθήσεων για τα αγαθά της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, που οι σημερινοί τραμπικοί είχαν τότε ενστερνιστεί ολόψυχα.

Η διεθνής γοητεία που ασκούν σε ένα συντηρητικό, και όχι μόνο, ακροατήριο πτυχές της πολιτικής Τραμπ, όπως το μεταναστευτικό, η woke ατζέντα και η πράσινη μετάβαση, επεκτείνεται φαντασιακά στις διακηρύξεις περί της “προτεραιότητας των Εθνών” σε ένα κόσμο που “λειτουργεί καλύτερα όταν τα έθνη προτεραιοποιούν τα συμφέροντά τους”. Αν, για παράδειγμα, η Ελλάδα μπορεί να προτεραιοποιήσει τα συμφέροντά της, ακολουθώντας τυφλά την ευρωπαϊκή ή αμερικανική γραμμή, είναι ένα ερώτημα που θα απέφευγαν αμφότεροι τραμπικοί και αντιτραμπικοί. Τα συμφέροντα των εδώ ελίτ και οι στενές σχέσεις πολιτικών από δεξιά κι αριστερά με ευρωπαϊκά και αμερικανικά δίκτυα, ντύνονται πάντα με το “εθνικό συμφέρον” και την “πατρίδα”, ενώ συνήθως είναι απλώς οι ελίτ και τα δίκτυα.

Για την NSS25, τα έθνη δεν θα επιλέγουν πολυδιάστατα, αλλά «θέλουμε τα άλλα έθνη να μας βλέπουν ως πρώτη επιλογή και μέσα από διάφορα μέσα θα αποθαρρύνουμε τη συνεργασία τους με άλλους». Αν επιμένουν να μην τους βλέπουν ως πρώτη επιλογή και τα “διάφορα μέσα” δεν αρκούν, «η αυστηρή προσήλωση στον μη-επεμβατισμό είναι αδύνατη». Η εξαγορά των εκλογών στην Αργεντινή, το τελεσίγραφο στον Μαδούρο να παραιτηθεί και ο έλεγχος για διαφθορά στον Ζελένσκι δίνουν μια γεύση της “προτεραιότητας των Εθνών”…

Επίκεινται ανατροπές

Των τελικών σχηματισμών των πολεμικών στρατοπέδων προηγήθηκαν, στο δεύτερο μισό της δεκαετίας ’30, μεταπηδήσεις, με πιο εμφανείς αυτές της φίλα προσκείμενης στην Αγγλία, Μουσολινικής Ιταλίας και της ΕΣΣΔ, που εξωθήθηκε στο σύμφωνο μη επίθεσης με τη Γερμανία από τον “κατευνασμό” της Δύσης, ενώ η αντιχιτλερική Συμμαχία δεν θα είχε συγκροτηθεί, αν οι ΗΠΑ-Αγγλία δεν πίστευαν ότι η ΕΣΣΔ είναι έτοιμη να καταρρεύσει.

Με την τρέχουσα πυκνότητα του ιστορικού χρόνου, μεταπηδήσεις και ανατροπές στα επόμενα 10-15 χρόνια, είναι πιο πιθανές από τη διατήρηση της σημερινής διάταξης για ευρωπαϊκές χώρες, Ινδία, Ρωσία και πολλούς ενδιάμεσους. Στο πιο κοντινό μέλλον, οι ανατροπές εντός της Ευρώπης είναι σχεδόν βέβαιες. Όπως το μισό τρις δυτικής βοήθειας στην Ουκρανία και η ενεργειακή αναστάτωση προσέφερε ευκαιρίες ουρανοκατέβατων κερδών και εκτός Ουκρανίας και άρα φανατικής “στήριξης στην Ουκρανία”, έτσι κι ένα τέλος του πολέμου θα προσφέρει άλλες ευκαιρίες επαναπροσέγγισης με τη Ρωσία και την ενέργειά της.

Και χωρίς αυτό το όφελος, οι φυγόκεντρες τάσεις ήδη αυξάνονται, και η NSS25 κάνει νύξη για Ευρώπη “σύμμαχων κυρίαρχων εθνών”. Η προτίμηση της Ουάσιγκτον σε Πολωνία και ανατολική Ευρώπη, και η πάγια πολιτική της Βρετανίας για μη-ενωμένη Ευρώπη, θα ενισχύσουν τις φυγόκεντρες τάσεις. Η στρατιωτικοποίηση ίσως να μην καταστήσει την Ευρώπη επικίνδυνη για τη Ρωσία, αλλά την καθιστά σίγουρα πιο επικίνδυνη για τον εαυτό της.