Αντιτουρκική Αντάντ ή τακτικός ελιγμός;

Η πρόσφατη τετραμερής στα Ιεροσόλυμα δύναται να αποτελέσει το εναρκτήριο λάκτισμα της ποιοτικής αναβάθμισης των λεγομένων τριγωνικών συμμαχιών. Την αναβάθμισης τους σε πραγματικές συμμαχίες, με στρατηγικό παρανομαστή. Η παρουσία Πομπέο σε συνδυασμό, με τον τόπο της συνάντησης και τη χρονική συγκυρία είναι χαρακτηριστικές. Επίσης, χαρακτηριστικές είναι οι δηλώσεις Νετανιάχου αναφορικά με τον EastMed και κυρίως την πρόθεση στρατιωτικής προστασίας, από την πλευρά των Ισραηλινών.

Επιπλέον, φαίνεται ότι το Ισραήλ επιδεικνύει τη βούληση να διαθέσει τα ενεργειακά του αποθέματα, που είναι και τα μονά επιβεβαιωμένα και επαρκή στην περιοχή. Ακόμη, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός όχι μόνο απέρριψε δημόσια την επιλογή εξαγωγής ισραηλινού φυσικού αερίου μέσω Τουρκίας, άλλα πλέον δείχνει να υποστηρίζει ανοιχτά ένα σχέδιο αγωγού, το οποίο αποκλείει την Άγκυρα από το ενεργειακό και διαμετακομιστικό πεδίο.

Τέλος, η παρουσία Πομπέο ήταν κομβική. Κομβική διότι η αμερικανική στήριξη, σε συνδυασμό με τις δηλώσεις σχετικά με τα F-35 στέλνει ισχυρό μήνυμα προς την Τουρκία. Ως εκ τούτου, Ο Ερντογάν βλέπει τους περιφερειακούς του σχεδιασμούς να καταρρέουν και την Τουρκία να στριμώχνεται για τα καλά. Είναι όμως τα πράγματα έτσι; Αρκεί η βούληση της Ελλάδας της Κύπρου και του Ισραήλ ώστε να καταστεί ο EastMed υλοποιήσιμος;

Κατ’ αρχάς, αναγκαία προϋπόθεση για την οικονομική βιωσιμότητα οποιουδήποτε αγωγού, είναι η ύπαρξη σεβαστών ποσοτήτων διαθέσιμου φυσικού αερίου. Ειδικά εν τω προκείμενο, καθότι μιλάμε για ένα φιλόδοξο και κοστοβόρο πρότζεκτ. Τα αποθέματα του Ισραήλ, εάν τελικά καταστούν διαθέσιμα, σε συνδυασμό με τα υπάρχοντα κυπριακά δείχνουν επαρκή.

Αυτό, όμως, δεν αναιρεί το γεγονός της αναγκαιότητας για εντατικές έρευνες και γεωτρήσεις στην κυπριακή -αλλά και την ελληνική- ΑΟΖ. Περισσότερο φυσικό αέριο σημαίνει περισσότερα δυνητικά κέρδη για τα κράτη και τις εταιρίες, άρα αποτελεί επιπλέον κίνητρο προς την κατεύθυνση πραγμάτωσης του αγωγού. Επιπλέον, η ανακάλυψη πρόσθετων ποσοτήτων υδρογονανθράκων θα λειτουργήσει ευεργετικά και στο γεωπολιτικό πεδίο. Μεγαλύτερη παραγωγή φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο, σημαίνει λιγότερες εισαγωγές ρωσικού αερίου για την Ευρώπη.

Ο παράγοντας Τουρκία

Μιας και φτάσαμε στα γεωπολιτικά, υπάρχει άλλη μία σημαντική πτυχή. Σύμφωνα με τους υπάρχοντες σχεδιασμούς, παρόλο που βρίσκονται ακόμη σε προκαταρκτικό στάδιο, η ενδεικνυόμενη διαδρομή του East Med θα διέρχεται από το σημείο επαφής μεταξύ της δυνητικής ελληνικής και κυπριακής ΑΟΖ, νότια του Καστελόριζου. Η πάγια θέση της Τουρκίας συνίσταται, μεταξύ άλλων, στην αμφισβήτηση της επαφής των ΑΟΖ Ελλάδας-Κύπρου, καθότι θεωρεί τα εν λόγω ύδατα τμήμα της υφαλοκρηπίδας της.

Ως εκ τούτου, η βιωσιμότητα του East Med περνάει από δύο στάδια. Την ανακάλυψη επιπρόσθετων ποσοτήτων φυσικού αερίου και, κυρίως, την οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου. Το δεύτερο συνδέεται άμεσα με την βούληση των συμβαλλόμενων κρατών, αλλά και των ΗΠΑ και της ΕΕ, να επιβάλουν στην Τουρκία τον ουσιαστικό αποκλεισμό της από την Ανατολική Μεσόγειο, με κάθε μέσο. Το παραπάνω κάθε άλλο παρά απλή υπόθεση είναι. Ουσιαστικά θα οδηγήσει τις ΗΠΑ την ΕΕ και το Ισραήλ σε ολομέτωπη, και ίσως μη αναστρέψιμη, σύγκρουση με την Άγκυρα.

Η εναλλακτική επιλογή, θα ήταν να επιτευχθεί μια συμφωνία μεταξύ Ελλάδας-Κύπρου και Τουρκίας αναφορικά με τις θαλάσσιες ζώνες στην Αν. Μεσόγειο, αλλά και το Κυπριακό. Είναι αυτονόητο πως τα παραπάνω συνεπάγονται, με μια σειρά οδυνηρών συμβιβασμών και υποχωρήσεων από την ελληνική και την κυπριακή πλευρά. Ακόμη, ένας υποθαλάσσιος αγωγός δεν συμπεριλαμβάνεται στους τουρκικούς ενεργειακούς σχεδιασμούς. Ακόμη και να ρυθμιζόταν το θέμα των ΑΟΖ, η Τουρκία πάντοτε θα προκρίνει χερσαίου αγωγούς, οι οποίοι θα καταλήγουν στην Ευρώπη διασχίζοντας την Ανατολία.

Ο χρόνος θα δείξει, εάν η τετραμερής των Ιεροσολύμων αποτελεί την απαρχή μιας στρατηγικής αντιτουρκικής συμμαχίας, ή έναν ακόμη τακτικό ελιγμό προς την κατεύθυνση της επαναφοράς της Τουρκίας στο δυτικό στρατόπεδο. Πάντως, η κατευναστική στάση του υπουργού Εξωτερικών στην Άγκυρα, όπως και οι πρωτοφανείς κυβερνητικές δηλώσεις σχετικά με το Καστελόριζο και τη λύση του κυπριακού, προκαλούν εύλογο σκεπτικισμό. Σκεπτικισμό αναφορικά με το τι πραγματικά μέλλει γενέσθαι στην Ανατολική. Μεσόγειο. Αν μη τι άλλο, είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι σχεδόν ταυτόχρονα με την τετραμερή στα Ιεροσόλυμα, η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε μονομερώς να προσεγγίσει την Τουρκία.

Εν κατακλείδι, τα πάντα θα εξαρτηθούν από το κατά πόσον, η Δύση, το Ισραήλ αλλά και οι ελληνικές ελίτ έχουν εμπεδώσει το παρακάτω. Ότι η τουρκική αντι-δυτική στροφή και οι ηγεμονικές φιλοδοξίες, δεν αποτελούν πρόσκαιρα προϊόντα της μεγαλομανίας ενός ηγέτη. Αποτελούν στοχεύσεις με βαθιές ρίζες στο ίδιο το τουρκικό οικοδόμημα. Ρίζες, ιστορικές, στρατηγικές, πολιτισμικές, άρα εν τέλη συστημικές.