Από συνυπεύθυνος “σωτήρας” η Τουρκία στην Ντέρνα της Λιβύης!

Χιλιάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν όταν η κακοκαιρία έπληξε την ανατολική Λιβύη, που προκάλεσε την κατάρρευση δύο βασικών φραγμάτων έξω από την Ντέρνα, στην κατασκευή των οποίων εμπλέκονται τουρκικές εταιρείες. Σύμφωνα με πολλούς αξιωματούχους και αναφορές στα λιβυκά ΜΜΕ, οι κατασκευές δεν είχαν συντηρηθεί για χρόνια.

Τα δύο φράγματα (Αμπού Μανσούρ και Ντέρνα) κατασκευάστηκαν αρχικά από μια γιουγκοσλαβική εταιρεία τη δεκαετία του 1970 ως γαιοφράγματα, δηλαδή φτιαγμένα από πέτρες και χώμα. Τα φράγματα συγκρατούσαν τα νερά από τις πλημμύρες στην κοιλάδα που διασχίζει τη Ντέρνα μέχρι το 1998, όταν παρατηρήθηκαν οι πρώτες ρωγμές. Μια ιταλική συμβουλευτική εταιρεία αξιολόγησε τις ρωγμές, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι οι ζημιές ήταν σημαντικές και ότι πρέπει να κατασκευαστεί ένα τρίτο φράγμα για την προστασία της πόλης από ξαφνικές πλημμύρες.

Το 2007 ο Καντάφι προσέλαβε την τουρκική κατασκευαστική Arsel Construction Company για να εκτελέσει τις εργασίες επισκευής και να κατασκευάσει ένα τρίτο φράγμα. Ο ιστότοπος της εταιρείας ανέφερε ότι οι εργασίες ξεκίνησαν στα δύο φράγματα το 2007 με χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης την 28η Νοεμβρίου 2012, το έτος μετά τη “επανάσταση” που ανέτρεψε τον Καντάφι. Αυτή η ιστοσελίδα καταργήθηκε λίγες μέρες μετά την καταστροφή της Ντέρνα.

Σύμφωνα με τον γενικό εισαγγελέα της Λιβύης, η εταιρεία ξεκίνησε τις εργασίες μόλις τον Οκτώβριο του 2010 λόγω έλλειψης κεφαλαίων και σταμάτησε λιγότερο από πέντε μήνες αργότερα, λόγω της “επανάστασης”. Το εισαγγελικό πόρισμα ανέφερε ότι το έργο δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Έχουν δοθεί πολλές εξηγήσεις για τον λόγο που δεν ολοκληρώθηκαν οι εργασίες. Μια εξήγηση είναι πως η Arsel δεν μπορούσε να ολοκληρώσει τις επισκευές, λόγω έλλειψης πληρωμών.

Επίθεση στα εργοτάξια

Ο Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά, πρωθυπουργός της λιβυκής κυβέρνησης που εδρεύει στην Τρίπολη, αντίπαλος της διοίκησης στα ανατολικά της Λιβύης όπου βρίσκεται η Ντέρνα, είπε την περασμένη εβδομάδα ότι το έργο της τουρκικής εταιρείας διακόπηκε επειδή «δεν παρείχε τους συμβατικούς προϋπολογισμούς για το έργο». Μια απλούστερη εξήγηση μπορεί να είναι το χάος που ακολούθησε την “επανάσταση”.

Κατά τη διάρκεια της επανάστασης, ο Καντάφι ισχυρίζονταν ότι η Αλ Κάιντα είχε ριζώσει στη Ντέρνα. Το βέβαιο είναι ότι ένοπλες ομάδες κατάφεραν να καταλάβουν την πόλη. «Οχήματα κατασκευών κατασχέθηκαν από μαχητές, συμπεριλαμβανομένων φορτηγών, γερανών, αυτοκινήτων», ανέφερε η παναραβική εφημερίδα Al Arab, σημειώνοντας πως «Τούρκοι μηχανικοί και εργάτες αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στη χώρα τους».

Άρθρο του 2011 στην τουρκική εφημερίδα Haberturk αναφέρει ότι τα εργοτάξια του Arsel δέχθηκαν επίθεση κατά τη διάρκεια της εξέγερσης. «Έχουμε έξι εργοτάξια στη χώρα. Τέσσερα από αυτά βρίσκονται στο al-Marj, ένα στην Ντέρνα και ένα στη Βεγγάζη. Έκαναν έφοδο στα εργοτάξια στις 02.00 χθες το βράδυ και τα κατέστρεψαν», είχε πει στην εφημερίδα εκείνη την εποχή ο συνέταιρος στην κοινοπραξία της Arsel, Μεντόστ Ντιρλίκ.

Το άρθρο εκείνο επίσης ισχυριζόταν ότι οι τουρκικές εταιρείες υπέστησαν ζημιές 40 εκατ. δολαρίων, μόνο την πρώτη ημέρα της εξέγερσης. «Είχαμε συνολικά 1.700 υπαλλήλους, 300 από τους οποίους ήταν Τούρκοι. Τους συγκεντρώσαμε όλους σε ένα ασφαλές μέρος στη Βεγγάζη. Θα τους μεταφέρουμε στην Τουρκία ομαδικά. Έχουμε ζημιά πέντε εκατομμυρίων δολαρίων. Το κράτος θα αποζημιώσει αυτή τη ζημιά. Το πιο ευχάριστο είναι ότι σε κανέναν από τους εργαζόμενους δεν άνοιξε ρουθούνι».

Τί συνέβη με την Arsel

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ της Al Arab, η Arsel προσπάθησε να ξαναρχίσει τις εργασίες στην πόλη, υπό τον όρο ότι θα ανακτήσει τα λεηλατημένα οχήματα, αίτημα που οι ένοπλες ομάδες απέρριψαν. Η Al Arab ανέφερε ότι οι ένοπλες ομάδες είπαν στην εταιρεία ότι ήταν έτοιμες να συνεργαστούν μόνο εάν η διοίκηση της συμφωνούσε να νοικιάσει τα οχήματα από αυτούς που τα λεηλάτησαν, θεωρώντας τα λάφυρα πολέμου.

Το 2014, η πόλη έπεσε στα χέρια τζιχαντιστών (παρακλ;aδι του ISIS), γεγονός που έφερε περαιτέρω εμπόδια στην συνέχιση των εργασιών. Όσον αφορά τα χρήματα, δύο κεφάλαια αξίας δύο εκατομμυρίων δολαρίων που προορίζονταν για το έργο διατέθηκαν το 2012 και το 2013, μέσω τραπεζικής πίστωσης. Ωστόσο, σε μια έκθεση του 2021 το Λιβυκό Γραφείο Ελέγχου επέκρινε το υπουργείο Υδάτινων Πόρων για την αποτυχία να κλείσει τις πιστώσεις του ταμείου μετά τη λήξη τους.

Η Arsel, η οποία ιδρύθηκε το 1989, ξεκίνησε διαδικασίες αφερεγγυότητας τον Φεβρουάριο του 2017. Παρόλο που η εταιρεία έχει κηρυχτεί σε πτώχευση, οι δύο μέτοχοί της μήνυσαν τη Λιβύη το 2020 για να εισπράξουν περισσότερες από δώδεκα απλήρωτες συμβάσεις για εργασία που ισχυρίστηκαν ότι η εταιρεία είχε κάνει στην χώρα. Πηγή που γνωρίζει την υπόθεση δήλωσε στην ιστοσελίδα Middle East Eye ότι το φράγμα της Ντέρνα δεν ήταν μεταξύ των συμβάσεων που τέθηκαν σε διαιτησία. Δεν είναι σαφές εάν αυτό οφείλεται στο ότι έλαβε χρήματα για τη σύμβαση των φραγμάτων ή όχι.

Οι προσπάθειες να προσεγγίσει εκπροσώπους της Arsel για διευκρινήσεις ήταν ανεπιτυχείς. Η διεύθυνση που αναγράφεται στον πλέον ανενεργό ιστότοπ;o της, χρησιμοποιείται από έναν ψυχίατρο! Το εμπορικό μητρώο και τα δικαστικά αρχεία δείχνουν ότι οι πιστωτές της Arsel εξακολουθούν να αναζητούν κεφάλαια από την εταιρεία, το 2023. Η πηγή πρόσθεσε ότι αποτελεί ένα νομικό ερώτημα το εάν οι μέτοχοι της Arsel θα μπορούσαν να εισπράξουν αποζημιώσεις από τη Λιβύη, την στιγμή που η εταιρεία είναι σε κατάσταση αφερεγγυότητας.

Άνοιγμα της Άγκυρας και στον Χάφταρ

Στον απόηχο της εκλογικής νίκης του Ερντογάν, η Τουρκία συνεχίζει να εμβαθύνει τους δεσμούς με την κυβέρνηση της Τρίπολης, αλλά επιδιώκει και συμφιλίωση με τη Βεγγάζη, συμπέρανε πριν μερικούς μήνες έκθεση του αμερικανικού συντηρητικού think tank Carnegie Endowment for International Peace. Πριν από τις εκλογές, ο Υνάλ Τσεβικίζ, σύμβουλος εξωτερικών υποθέσεων του αρχηγού της αντιπολίτευσης, είχε δηλώσει ότι μια κυβέρνηση Κιλιτσαντάρογλου θα απέσυρε την υποστήριξη προς την κυβέρνηση της Τρίπολης και θα τερμάτιζε τη στρατιωτική βοήθεια.

Ο διορισμός του Χακάν Φιντάν ως υπουργού Εξωτερικών, λόγω της πρότερης εμπλοκής του στη Λιβύη, σηματοδοτεί ότι η ήδη ανάμιξη της Τουρκίας πιθανότατα θα ενισχυθεί. Έχουμε επανειλημμένα αναφερθεί στους στρατηγικούς στόχους της Άγκυρας στη Λιβύη και πως τους προωθεί μέσω της κυβέρνησης της Τρίπολης. Η συνάντηση του Ερντογάν τον περασμένο Αύγουστο με τον Αγκίλα Σάλεχ (πρόεδρο του Κοινοβουλίου με έδρα το Τομπρούκ και υποστηρικτή του Χάφταρ) υποδηλώνει την προθυμία της Τουρκίας να συνεργαστεί και με την ανατολική περιοχή της Λιβύης, όπου έχει αρκετά ημιτελή κατασκευαστικά έργα. Πρώτο σημάδι αυτών των προσπαθειών είναι ότι 38 τουρκικές εταιρείες και 65 Τούρκοι επιχειρηματίες συμμετείχαν πριν μερικές εβδομάδες σε εμπορική έκθεση στη Βεγγάζη.

Ο Ερντογάν πιθανότατα θα ακολουθήσει πολιτική ισορροπιών, να επεκτείνει τις σχέσεις με την κυβέρνηση της Τρίπολης, ενώ παράλληλα θα προωθήσει τη συμφιλίωση με τη Βεγγάζη. Αν κι αυτό μπορεί να φαίνεται αδύνατο, η πρόσφατη συμφιλίωση της Τουρκίας με τα Εμιράτα και την Αίγυπτο, που και οι δύο υποστηρίζουν τον Χάφταρ, δεν μπορεί να αποκλειστεί εντελώς η πιθανότητα ομαλοποίησης των σχέσεων Βεγγάζης-Άγκυρας.

Η τουρκική βοήθεια

Όπως αναφέρει ο Libyan Observer, ενώ oι ισπανικές και οι ελληνικές ομάδες διάσωσης εγκατέλειψαν τις περιοχές της καταστροφής στη Ντέρνα, όταν ολοκλήρωσαν την αναζήτηση επιζώντων, ο επικεφαλής της τουρκικής ομάδας AFAD Χάμζα Τασντελέν δήλωσε ότι θα συνέχιζαν το έργο τους σε συντονισμό με λιβυκούς φορείς. Έτσι, η Τουρκία από εν μέρει υπεύθυνη για την καταστροφή στην Ντέρνα βρήκε πάτημα να κάνει εκδουλεύσεις στην κυβέρνηση της ανατολικής Λιβύης. Το ότι το άρθρο του Libyan Observer αρχίζει με την είδηση της αποχώρησης των Ελλήνων και συνεχίζει με την παραμονή της τουρκικής ομάδας, μόνο τυχαίο δεν είναι.

Το τουρκικό πρακτορείο Anadolu έδωσε έμφαση στο γεγονός ότι η Τουρκία έστειλε στη Λιβύη 150 τόνους ανθρωπιστικής βοήθειας και ένα φορτηγό αεροπλάνο από τη Σαουδική Αραβία που μετέφερε 90 τόνους τροφίμων και υλικών καταφυγίων. Ενώ 59 αεροπλάνα με φορτία αρωγής έφτασαν στη Λιβύη από 24 χώρες, καμία άλλη χώρα δεν αναφέρθηκε ονομαστικά!

Στις 20/9 το Anadolu ανέφερε ότι τα τουρκικά πολεμικά πλοία TCG SANCAKTAR και TCG BAYRAKTAR παρέδωσαν τον  εξοπλισμό και ανθρωπιστική βοήθεια στη Λιβύη. «Μετά από αυτά τα δύο πλοία, το πλοίο μας TCG OSMANGAZI απέπλευσε από τη Σμύρνη και παρέδωσε στις λιβυκές αρχές βοήθεια, εργαλεία και εξοπλισμό για τις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης». Στην τουρκική βοήθεια αναφέρθηκε και η Al Arabiya, με έδρα το Ντουμπάι, γεγονός που δείχνει μία αλλαγή πλεύσης από τα Εμιράτα, το οποίο στηρίζει τον Χάφταρ και την κυβέρνηση στο Τομπρούκ.