Από την Διακήρυξη Μπάλφουρ στον “Κατακλυσμό του Αλ Άκσα”

Σε εξέλιξη είναι στην Μέση Ανατολή η πιο σοβαρή πολεμική κλιμάκωση  των τελευταίων ετών, με την ισλαμική οργάνωση Χαμάς να κηρύσσει τον “Κατακλυσμό του Αλ Άκσα” κατά του Ισραήλ, αναφερόμενη στο ιερό τέμενος των μουσουλμάνων στην Ιερουσαλήμ, που βρίσκεται το τελευταίο διάστημα στο επίκεντρο της αντιπαράθεσης εθνικιστών Εβραίων και Παλαιστινίων.

Να σημειωθεί πως το τέμενος υπήρξε το επίκεντρο της δεύτερης Ιντιφάντα (εξέγερσης) των Παλαιστινίων που έμεινε στην ιστορία ως η “Ιντιφάντα του Αλ Άκσα”. Σήμερα μαχητές της Χαμάς και, όπως φαίνεται και του Ισλαμικού Τζιχάντ, έχουν πραγματοποιήσει εισβολή από ξηρά, αέρα και θάλασσα στην νότια επικράτεια του Ισραήλ, σχεδόν ταυτόχρονα με τις χιλιάδες ρουκέτες που εκτόξευσε από το πρωί του Σαββάτου η οργάνωση, οι οποίες προκάλεσαν καταστροφές, μεταξύ άλλων, σε Τελ Αβίβ και Χάϊφα.

Τον γύρο των μέσων ενημέρωσης κάνουν βίντεο και φωτογραφίες φρίκης με Παλαιστινίους να βεβηλώνουν πτώματα Ισραηλινών πολιτών και στρατιωτών και να απαγάγουν Ισραηλινούς πολίτες, τους οποίους μεταφέρουν στην Γάζα (όπως κάνουν και με τις σωρούς Ισραηλινών). Όπως προανήγγειλε ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου η ισραηλινή απάντηση θα είναι σκληρή και δεν θα θυμίζει αντιτρομοκρατική επιχείρηση, αλλά πόλεμο.

Επί κυβέρνησης Τραμπ, μία σειρά αραβικών χωρών εξομάλυναν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ, με τις συμφωνίες να μένουν στην ιστορία ως οι “Συμφωνίες του Αβραάμ”. Την αρχή  έκαναν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα το καλοκαίρι του 2020, εξομαλύνοντας τις σχέσεις τους με το εβραϊκό κράτος, για να ακολουθήσουν το Μπαχρέιν και το Μαρόκο, ενώ τον Οκτώβριο του ίδιου έτους και το Σουδάν ομαλοποίησε τις σχέσεις του με το Ισραήλ. Σε πρόσφατες δηλώσεις τους, ο πρίγκηπας διάδοχος Μπιν Σαλμάν και ο Νετανιάχου είχαν προαναγγείλει πως επίκεται σχετική συμφωνία και μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας και εκτιμήσεις διεθνών αναλυτών συγχέουν την επίθεση της Χαμάς με την συγκεκριμένη εξέλιξη.

Η ιστορία της πολύπαθης περιοχής

Η σύγχρονη Μέση Ανατολή υλοποιήθηκε μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία διαμελίστηκε σε μεγάλο αριθμό διαφορετικών εθνών. Η λέξη Παλαιστίνη ανευρίσκεται σε αρχαία ελληνικά κείμενα, ενώ στα Αραβικά είναι “Filastin”, “Falastin” και “Filistin”, στα δε εβραϊκά “Yeretz Υιsrael” (“γη του Ισραήλ”) και “Palestina” και, τέλος, “Palaestina” στα Λατινικά.

Η λέξη χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη γεωγραφική περιοχή μεταξύ της Μεσογείου και του Ιορδάνη ποταμού, δηλαδή η περιοχή που περιλαμβάνει το σημερινό Ισραήλ με τη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας, μέρος Ιορδανίας και λίγο από Λίβανο και Συρία (στο νότιο τμήμα τους). Άλλα ονόματα για την εν λόγω περιοχή είναι το βιβλικό “Κανά” (“Canaan”), “Land of Israel” και “Yeretz Yisrael” για τους Εβραίους και “Holly Land” ή “Άγιοι Τόποι” για όλους τους Χριστιανούς.

Η ιστορία της Παλαιστίνης αρχίζει από την παλαιολιθική εποχή με επιστημονικά ευρήματα που αποδεικνύουν την ύπαρξη ζωής και ανθρώπινης δραστηριότητας στην περιοχή. Περιληπτικά θα αναφέρουμε τις ιστορικές περιόδους, που είναι κοινές για όλη την περιοχή της Μέσης Ανατολής. Έτσι χρονολογικά έχουμε Εβραϊκή Βιβλική περίοδο, Περσική περίοδο (583 π.Χ.), Ελληνιστική περίοδο (333 π.Χ.), Ρωμαϊκή περίοδο (63 π.Χ.), Βυζαντινή περίοδο (330-640 μ.Χ.), Περίοδο Αραβικών Χαλιφάτων (638-1099) [περίοδος Ουμαγιάντ (661-750), περίοδος Αμπασίντ {Abbasid (750-969), περίοδος Φατιμίντ (969-1099)], περίοδο Σταυροφόρων (1099-1187), περίοδο των Μαμελούκων (1270-1516), οθωμανική περίοδο (1516–1831), αιγυπτιακή περίοδο (1831-1917) και αγγλική περίοδο (1920–1948).

Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι

Σε ό,τι αφορά το εβραϊκό έθνος, είναι ξεκάθαρο και ιστορικά τεκμηριωμένο από τα Ιερά Κείμενα και Βιβλία και τους ιστορικούς της εποχής, αλλά και τους μετέπειτα ότι ήταν το έθνος (Ισραηλίτες) που ζούσε στην περιοχή και μάλιστα δυο φορές οδηγήθηκε στην εξορία. Η γλώσσα που μιλούσαν ήταν τα αραμαϊκά, καθώς και άλλες γλώσσες, όπως τα ελληνικά, κατά την ελληνιστική περίοδο.

Σε ό,τι αφορά τον εθνικό προσδιορισμό των Παλαιστινίων, τούτο δεν είναι απολύτως ξεκάθαρο και αποδεδειγμένο ιστορικά. Για τους κατοίκους της περιοχής με το όνομα Φιλισταίοι (που όλοι γνωρίζουμε από την Παλαιά Διαθήκη) πολλά αναφέρονται. Κατά μία εκδοχή οι ερευνητές που αναφέρονται στο έθνος που μιλούσε Ελληνικά (πολλοί μιλούσαν Ελληνικά τότε) προφανώς εννοούν ότι δεν υπάρχει καταγεγραμμένη δική τους γλώσσα. Κάποιοι επιστήμονες θεωρούν ότι οι Παλαιστίνιοι (Philistines) είναι ένα μη σημιτικό έθνος με ρίζες από τη νότια Ελλάδα, που έρχονται από την εποχή του μυκηναϊκού πολιτισμού.

Έτσι διαπιστώνουμε ότι από αρχαιοτάτων χρόνων υπήρχαν τα δύο έθνη οι Ισραηλίτες και οι Παλαιστίνιοι. Οι Ισραηλίτες (Εβραίοι) κατείχαν το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής (Γαλιλαία, Ιουδαία και Σαμάρεια ) και φυσικά κυριαρχούν. Οι Παλαιστίνιοι ήταν στο νότιο τμήμα και παραλιακά της περιοχής. Μέχρι τον 19ο αιώνα δεν υπήρχε εθνική συνείδηση των λαών που κατοικούσαν στην περιοχή της Παλαιστίνης, αλλά και σε ολόκληρη την περιοχή της Μέσης Ανατολής.

Το μοιραίο έτος 1917

Η ισραηλινοπαλαιστινιακή διένεξη χρονολογείται από τα τέλη του 19ου αιώνα, με την άνοδο των εθνικών κινημάτων, μεταξύ των οποίων ο Σιωνισμός και ο αραβικός εθνικισμός. Η σημερινή διένεξη μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων είναι αποτέλεσμα της ιστορικής σύγκρουσης του γηγενούς αραβικού πληθυσμού της περιοχής με τους υποστηρικτές του Σιωνισμού. Ο Σιωνισμός ήταν πολιτικό κίνημα με ρίζες στην εθνικιστική νεοτερικότητα και το αποικιοκρατικό πνεύμα του 19ου αιώνα.

Το αιώνιο αυτό θέμα, της διαμάχης Ισραηλινών και Παλαιστινίων, έκλεισε αισίως έναν αιώνα αντιπαράθεσης, αίματος, πόνου και μίσους. Ας προσπαθήσουμε να οριοθετήσουμε χρονολογικά τα γεγονότα. Η χρονιά ορόσημο είναι αναμφισβήτητα το 1917. Πριν από το έτος αυτό, η Οθωμανική Αυτοκρατορία κυβερνούσε τις εβραϊκές και αραβικές κοινότητες σε γεωγραφική περιοχή που αναφέρεται ως Παλαιστίνη, ή Άγιοι Τόποι ή (από τους Εβραίους) κράτος του Ισραήλ.

Το Νοέμβριο 1917, η Μεγάλη Βρετανία εκδίδει την περίφημη “Διακήρυξη Balfour” όπου εκφράζει την υποστήριξή της στη δημιουργία εβραϊκής “εθνικής κατοικίας” στην Παλαιστίνη, με την προϋπόθεση ότι δεν παραβιάζονται τα δικαιώματα των μη εβραϊκών κοινοτήτων. Τον επόμενο μήνα του ίδιου έτους, τον Δεκέμβριο του 1917, οι βρετανικές δυνάμεις κατέκτησαν και κατέλαβαν την Παλαιστίνη.

Τα χρόνια που ακολουθούν, η βία μεταξύ Εβραίων και Αράβων αυξάνεται και οι Βρετανοί δεν λαμβάνουν σοβαρά μέτρα για την αποτροπή της. Τον Ιούνιο του 1922, η Κοινωνία των Εθνών, που ιδρύθηκε το 1919, μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αναθέτει στη Βρετανία την υποχρέωση να θέσει σε ισχύ τους όρους της Διακήρυξης του Balfour.

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το Νοέμβριο του 1947, αποφασίζεται με ψήφισμα του ΟΗΕ η δημιουργία στην Παλαιστίνη δύο κρατών, ενός εβραϊκού και ενός αραβικού (παλαιστινιακού). Η εβραϊκή ηγεσία αποδέχεται το σχέδιο (εντολή) του ΟΗΕ, η δε παλαιστινιακή πλευρά το απορρίπτει. Έτσι η βία μεταξύ των δύο πλευρών κλιμακώνεται.

Παλαιστινιακό, η εποχή των πολέμων

Τον Μάιο του 1948, καταργείται η βρετανική εντολή για την Παλαιστίνη. Η ισραηλινή Βουλή (Κνεσέτ) δια του πρωθυπουργού Μπεν Γκουριόν ανακηρύσσει το κράτος του Ισραήλ. Την επομένη της ανακήρυξης πέντε αραβικά κράτη επιτίθενται στο νέο κράτος. Ο πόλεμος της ανεξαρτησίας, όπως τον ονομάζει το Ισραήλ, διαρκεί για πάνω από ένα χρόνο και το Ισραήλ είναι ο νικητής. Το αποτέλεσμα του πολέμου της ανεξαρτησίας ήταν τουλάχιστον 700.000 Παλαιστίνιοι πρόσφυγες, καθώς και 800.000 Εβραίοι που εκδιώχθηκαν ή έφυγαν από τις αραβικές χώρες.

Ύστερα από σχεδόν 20 χρόνια, τον Ιούνιο του 1967, ξέσπασε ο περίφημος “Πόλεμος των Έξι Ημερών”. Το Ισραήλ, αντιλαμβανόμενο τις προετοιμασίες των Αράβων για πόλεμο εναντίον του, εξαπολύει αιφνιδιαστικά πόλεμο κατά των Αράβων γειτόνων του (Αίγυπτο, Συρία και Ιορδανία, ενώ το Ιράκ, η Σαουδική Αραβία, το Κουβέιτ και η Αλγερία συνεισέφεραν με οπλισμό και άνδρες) και καταλαμβάνει με ραγδαίες προελάσεις την Ανατολική Ιερουσαλήμ, τη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας.

Το ψήφισμα 242 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ καλεί το Ισραήλ να αποχωρήσει από «εδάφη που καταλαμβάνονται σε πρόσφατες συγκρούσεις». Αναγνωρίζει ταυτόχρονα το δικαίωμα «κάθε κράτους της περιοχής να ζει ειρηνικά μέσα σε ασφαλή και αναγνωρισμένα σύνορα»!

Λίγα χρόνια μετά, τον Οκτώβριο του 1973, ξέσπασε ο Πόλεμος του Γιομ Κιπούρ (Ημέρα Εξιλέωσης). Την ιερότερη ημέρα των Εβραίων, την Ημέρα της Εξιλέωσης, Αίγυπτος και Συρία με μια συντονισμένη ενέργεια επιτέθηκαν κατά του Ισραήλ στην χερσόνησο του Σινά και στα υψώματα του Γκολάν. Ο ισραηλινός στρατός αιφνιδιάζεται, συμπτύσσεται και κατόπιν αναλαμβάνει επιθετική επιστροφή με νικηφόρα αποτελέσματα. Ο πόλεμος αυτός και τα αρχικά ευμενή αποτελέσματα αναπτέρωσαν το ηθικό των Αράβων και δη της Αιγύπτου, η οποία ήταν η πρώτη αραβική χώρα που υπέγραψε συνθήκη ειρήνης με το Ισραήλ, το 1979.

Τελικά ο πρόεδρος της Αιγύπτου Ανουάρ Σαντάτ, που υπέγραψε την συνθήκη, δολοφονήθηκε δύο χρόνια αργότερα, το 1981, από Αιγύπτιους εθνικιστές στρατιώτες, κατά την διάρκεια στρατιωτικής παρέλασης. Η Ιορδανία ακολούθησε το 1994, με υπογραφή Συνθήκης ειρήνης με το Ισραήλ.

Δεν μοιάζει τυχαίο που η Χαμάς επέλεξε να εξαπολύσει την επίθεση της το Σάββατο, την ιερή για τους Εβραίους μέρα, που αφιερώνεται στην ανάπαυση, με τις εβραϊκές οικογένειες κατά παράδοση να συγκεντρώνεται στο εορταστικό τραπέζι, ταυτόχρονα που πολλοί Ισραηλινοί ετοιμάζονταν για τις συναγωγές και για την γιορτή του Σιμχάτ Τορά, την επομένη μάλιστα της εορτής του Γιομ Κιπούρ. Οι επόμενες ώρες θα είναι κρίσιμες πολύπαθη ειρήνη στην Μέση Ανατολή…