Από τον “πλατφορμοκεντρικό” πόλεμο στη δεύτερη πυραυλική επανάσταση

Στις 2 Αυγούστου 2019, μετά από 32 χρόνια, η συνθήκη INF, η οποία απαγόρευε στη Ρωσία και τις ΗΠΑ να αναπτύξουν επίγεια εκτοξευόμενους πυραύλους (βαλλιστικούς και cruise) με βεληνεκές μεταξύ 500 και 5500 χλμ, έπαψε να ισχύει. Πρόκειται για ιστορικό ορόσημο που σηματοδοτεί το τέλος της μεταψυχροπολεμικής εποχής, αλλά και την είσοδο σε μια νέα ιστορική περίοδο, η οποία σφραγίζεται από τη δεύτερη πυραυλική επανάσταση.

Η νέα φάση της λεγόμενης πυραυλικής επανάστασης (missile revolution) αναμένεται να επιδράσει αποφασιστικά στις εξελίξεις στα πολεμικά πράγματα στην τρέχουσα δεκαετία 2020. Σε αντίθεση με ό,τι γενικώς πιστεύεται, ο τερματισμός της συνθήκης INF δεν επηρέασε τα θέματα πυρηνικής ισχύος, αλλά της συμβατικής, δια της ανάπτυξης νέων πυραυλικών συστημάτων πολύ μεγάλων δυνατοτήτων, τα οποία αναφέρονται από τους Αμερικανούς ειδικούς ως “μεταπυρηνικά υπερόπλα” (post nuclear super weapons).

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι μέχρι πρότινος ζούσαμε την πρώτη φάση της πυραυλικής επανάστασης, η οποία χαρακτηρίστηκε από την ανάπτυξη προηγμένων πυραυλικών συστημάτων διαφόρων τύπων από τις ευρασιατικές Δυνάμεις, προεξαρχούσης της Κίνας. Αιχμή του δόρατος είναι οι αντιπλοϊκοί βαλλιστικοί πύραυλοι (ASBM), γνωστότερος εκπρόσωπος των οποίων είναι ο περιβόητος “φονέας αεροπλανοφόρων” Dong Feng–21D (DF–21D).

Οι πύραυλοι αυτοί επέτρεψαν στην Κίνα να διαμορφώσει πλέγματα αντιπρόσβασης και άρνησης περιοχής (A2/AD) που επεδίωκαν να διώξουν μακριά από τις κινεζικές ακτές τα αμερικανικά αεροπλανοφόρα. Από την πλευρά τους οι Ρώσοι ανέπτυξαν “φυσαλίδες” αεράμυνας (bubbles) σε διάφορα κρίσιμα σημεία της Ευρασίας, στα οποία πολύ δύσκολα μπορούν να εισέλθουν τα αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη. Επιπροσθέτως, οι “φυσαλίδες” αυτές συμπληρώνονταν με νέα και προηγμένα συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου, τα οποία προκαλούν τεράστια προβλήματα στη λειτουργία των αμερικανικών πλατφορμών μάχης.

Αυτοί οι θόλοι αεράμυνας προστάτευαν το ανανεωμένο ρωσικό πυροβολικό, οι επιδόσεις του οποίου στις μάχες στην Ανατολική Ουκρανία τρομοκράτησαν τους Δυτικούς. Το ρωσικό πυροβολικό αξιοποίησε τις τεχνολογίες της πυραυλικής επανάστασης, ενισχύοντας αποφασιστικά το βεληνεκές, την ακρίβεια πλήγματος και μια σειρά από άλλους παράγοντες. Έτσι μετατράπηκε σε παράγοντα αποφασιστικής σημασίας για τη διαμόρφωση των εξελίξεων στο πεδίο της μάχης (game changer).

Αεροσκάφη stealth

Εν παραλλήλω, οι ενισχυμένες ικανότητες εντοπισμού αεροσκαφών stealth τόσο από τους Κινέζους όσο και από τους Ρώσους, καθιστούν θέμα χρόνου τη δραστική μείωση της ικανότητας αεροσκαφών να διεισδύσουν με ασφάλεια στους θόλους αεράμυνας. Αναφερόμαστε κυρίως σε αεροσκάφη πολύ χαμηλής διακριτότητας (VLO), όπως είναι το διάσημο F–35.

Κι αυτό, παρ’ ότι το κόστος των μαχητικών αεροσκαφών τελευταίας γενεάς, ιδιαίτερα αυτών με χαρακτηριστικά stealth, έχει καταστεί τόσο μεγάλο που είναι πλέον πάρα πολύ δύσκολο να αποκτηθούν και να συντηρηθούν σε επαρκείς αριθμούς, ακόμη και από χώρες με πολύ ισχυρές οικονομίες, όπως είναι η Νότιος Κορέα, η Ιαπωνία αλλά και οι ίδιες οι ΗΠΑ.

Τα χαρακτηριστικά stealth ήταν η τελευταία ελπίδα επιβίωσης των “πλατφορμοκεντρικών” (platform centric) μοντέλων προβολής ισχύος, τα οποία χρησιμοποιούν ως αιχμή του δόρατος επανδρωμένα αεροσκάφη κρούσης. Αν η ιδιότητα stealth δεν προσφέρει απόλυτη ασφάλεια, αυτά τα αεροσκάφη καθίστανται ανεπαρκή για τον ρόλο τους, δηλαδή να διεισδύσουν στα πυκνά και επικαλυπτόμενα δίκτυα αεράμυνας που αναπτύσσονται διαρκώς. Αυτά τα αεροσκάφη, άλλωστε, είναι διαθέσιμα σε μικρό αριθμό, λόγω του πολύ υψηλού κόστους κατασκευής και συντήρησής τους. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η διάσπαση των “φυσαλίδων” αεράμυνας της Κίνας και της Ρωσίας δύσκολα μπορεί να γίνει με τον παραδοσιακό τρόπο, δηλαδή με αεροπορικές πλατφόρμες μάχης.

Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο η έξοδος από τη Συνθήκη INF ήταν αναγκαία ώστε να προσφέρει στις ΗΠΑ την ευκαιρία να ξεκινήσουν τη δική τους εκδοχή της πυραυλικής επανάστασης. Δηλαδή, να αναπτύξουν κι αυτές πυραυλικά συστήματα μεγάλου βεληνεκούς, που θα λειτουργήσουν σαν “βελόνες” που θα τρυπήσουν τις ρωσικές και κινεζικές “φυσαλίδες”. Και την ίδια μέρα της εξόδου από τη συνθήκη, δια του υπουργού Άμυνας Μαρκ Έσπερ οι ΗΠΑ είχαν δηλώσει ότι θα πράξουν ακριβώς αυτό.

Αν λοιπόν η πρώτη φάση της πυραυλικής επανάστασης ήταν η ανάπτυξη θόλων αντιπρόσβασης και άρνησης περιοχής από Κίνα και Ρωσία με σκοπό να κατανικήσουν τις προηγμένες “πλατφορμοκεντρικές” αμερικανικές δυνάμεις, η δεύτερη φάση της είναι η ανάπτυξη –από πλευράς των ΗΠΑ αυτή τη φορά– αντίστοιχων πυραυλικών συστημάτων, ικανών να διατρήσουν αυτούς τους θόλους.

Η δεύτερη πυραυλική επανάσταση

Όπως έγινε και στην περίπτωση της Κίνας και της Ρωσίας, η ανάπτυξη προηγμένων στρατηγικών πυραυλικών συστημάτων θα συμπαρασύρει και τα πιο τακτικά συστήματα, όπως είναι οι πολλαπλοί εκτοξευτές ρουκετών και τα πυροβόλα, ως προς την αύξηση του βεληνεκούς, την ακρίβεια πλήγματος, τον όγκο και τη φονικότητα των πυρών, της δυνατότητας αυτόνομης αναζήτησης στόχων και μια σειρά από άλλους παράγοντες.

Η εξέλιξη αυτή ανοίγει νέο κεφάλαιο στην ιστορία του πολέμου. Σηματοδοτεί το τέλος της εποχής των πανάκριβων και πολύπλοκων “υπερπλατφορμών” μάχης, που είναι φορτωμένες με “εξωτικές” τεχνολογίες διαφόρων τύπων, κύριος σκοπός των οποίων είναι να προστατεύουν την πλατφόρμα από διάφορους κινδύνους. Ελάχιστα έως καθόλου, όμως, συνεισέφεραν στις επιθετικές της δυνατότητες.

Αεροσκάφη όπως το F–35 θα συνεχίσουν, βέβαια, να παράγονται και να εξελίσσονται για μια σειρά από λόγους. Ένας εξ αυτών είναι η κεκτημένη ταχύτητα. Ειδικά το πρόγραμμα του F-35 έχει πάρει τέτοιες διαστάσεις που δεν μπορείς να το “σκοτώσεις”, χωρίς να θέσεις σε κίνδυνο την αμερικανική αεροδιαστημική βιομηχανία. Επίσης, με βάση την ιστορική εμπειρία, οι πολιτικές-στρατιωτικές γραφειοκρατίες δύσκολα παίρνουν ριζικές αποφάσεις όσον αφορά τη μετάλλαξη της στρατιωτικής ισχύος.

Επιπροσθέτως, οι μεγάλες αλλαγές γίνονται σε καιρό πολέμου όταν η αμείλικτη πραγματικότητα του πεδίου της μάχης δείχνει τι δουλεύει και τι όχι, τι επιβιώνει και τι πεθαίνει. Αντιθέτως, στον καιρό της ειρήνης, μπορείς να ισχυρίζεσαι το οτιδήποτε. Όμως, το πιο σημαντικό είναι ότι τα επανδρωμένα μαχητικά αεροσκάφη, stealth και μη, συνεχίζουν να έχουν έναν σοβαρό ρόλο να παίξουν στα πολεμικά δρώμενα.

Αξιοποιώντας τους πολύ ισχυρούς αισθητήρες τους, βελτιωμένα υπολογιστικά συστήματα με ικανότητες σύντηξης δεδομένων (data fusion) και ενταγμένα σε δικτυακές δομές, μπορούν να παίξουν τον ρόλο των αυτιών και των ματιών πολύπλοκων αρχιτεκτονικών προβολής ισχύος. Να λειτουργήσουν δηλαδή ως υπεραισθητήρες μεγάλης ευελιξίας και υψηλής επιβιωσιμότητας. Όμως, θα είναι πλέον περισσότερο υπηρέτες των πυραύλων και των πυροβόλων παρά αποκλειστικοί άρχοντες του πεδίου της μάχης. Επιπροσθέτως και τα αεροσκάφη αναμένεται να εφοδιαστούν με βλήματα πολύ μεγαλύτερου βεληνεκούς σε σχέση με σήμερα και σε μεγαλύτερες ποσότητες, μετατρεπόμενα σε ιπτάμενες πυροβολαρχίες.