Αρμενία-Αζερμπαϊτζάν μια Ουκρανία δρόμος

«Όλοι οι στόχοι έχουν εκπληρωθεί, οι αρμενικές δυνάμεις αποκρούστηκαν», ανακοίνωσε το γραφείο του Αζέρου προέδρου, αναφερόμενο στις νέες πολεμικές συγκρούσεις Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, που ξεκίνησαν από προχτες το βράδυ στο Ναγκόρνο Καρμπάχ. «Παρά την σημαντική μείωση της έντασης των βομβαρδισμών, ο εχθρός εξακολουθεί τις προσπάθειες προώθησης», ανέφερε προ λίγου η αρμενική πλευρά.

Είναι νωρίς να πούμε αν διαφαίνεται μία αποκλιμάκωση της σοβαρότερης σύγκρουσης Αρμένιων και Αζέρων, από τον πόλεμο του 2020. Ενδεικτικό της κατάστασης είναι πως η κατάπαυση του πυρός που είχαν συμφωνήσει οι δύο πλευρές το πρωί της Τρίτης, κατέρρευσε μέσα σε μερικά λεπτά, ενώ το Αζερμπαϊτζάν έπληξε στόχους και εντός της αρμενικής επικράτειας! Οι δυο πλευρές έχουν βαριές απώλειες: 49 νεκρούς παραδέχτηκε το Ερεβάν (φοβούμενο πως ο αριθμός τους θα αυξηθεί) ενώ 50 νεκρούς Αζέρους στρατιώτες παραδέχτηκε το Μπακού.

Πάντως, τίποτα δεν προμήνυε την πολεμική κλιμάκωση σε μία από τις πιο αιματηρές “παγωμένες συγκρούσεις” που άφησε η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Στα τέλη του περασμένου Αυγούστου, ο Αρμένιος πρωθυπουργός Πασινιάν και ο Αζέρος πρόεδρος Αλίγιεφ είχαν πραγματοποιήσει συνάντηση στις Βρυξέλλες, υπό την επίβλεψη του Σαρλ Μισέλ, συνεχίζοντας μία σειρά συναντήσεων που ξεκίνησαν από τον Δεκέμβριο του 2021, σε μία προσπάθεια της ευρωπαϊκής διπλωματίας να αναλάβει ρόλο μεσολαβητή.

Μόλις τον περασμένο Ιανουάριο ο φιλοδυτικός Αρμένιος πρωθυπουργός αναφέρονταν με θερμά λόγια στην προοπτική εξομάλυνσης των σχέσεων Τουρκίας-Αρμενίας και στην υπογραφή ειρήνης με το Αζερμπαϊτζάν. Σήμερα οι δύο χώρες εμπλέκονται στις πιο αιματηρές συγκρούσεις, από την υπογραφή της εκεχειρίας που τερμάτισε τον πόλεμο του 2020. Έναν πόλεμο που είχε ξεκινήσει το Μπακού, έχοντας πάντοτε την αμέριστη στήριξη της Τουρκίας, που αποτελεί “αδελφό” κράτος του Αζερμπαϊτζάν.

Μετά το πολεμικό μέτωπο της Τρίπολης, τα τουρκικά drones είχαν διαπρέψει στον πόλεμο του Ναγκόρνο Καραμπάχ, επιτρέποντας στον αζερικό στρατό να καταφέρει σημαίνοντα πλήγματα κατά των Αρμενίων. Δεν αποτελεί καμία έκπληξη που η Τουρκία έσπευσε να στηρίξει και στην τωρινή σύγκρουση το Αζερμπαϊτζάν, αποδίδοντας αποκλειστικά στην αρμενική πλευρά την ευθύνη της κλιμάκωσης.

Ο ισχυρός άνδρας του Αζερμπαϊτζάν

Όμως είναι λάθος να θεωρήσουμε τον Αζέρο πρόεδρο Ιλχάμ Αλίγιεφ ως ένα απλό ενεργούμενο της Τουρκίας. Ο Αζέρος πρόεδρος είναι γιος του ιστορικού ηγέτη του Αζερμπαϊτζάν Χεϊντάρ Αλίγιεφ, ενός από τα κορυφαία στελέχη της σοβιετικής πολιτικής ελίτ, καθώς ήταν μέλος του πανίσχυρου Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΣΕ. Αναφερόμαστε λοιπόν σε μια πολιτική δυναστεία που κυβερνά με σιδηρά πυγμή το Αζερμπαϊτζάν επί δεκαετίες, γνωρίζοντας άριστα τους πολύπλοκους γεωπολιτικούς συσχετισμούς του Καυκάσου.

Μάλιστα σε αντίθεση με τον πατήρ Χεϊντάρ, ο οποίος κατά τον πρώτο πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ είχε σχεδόν εχθρικές σχέσεις με τη Μόσχα (και το πλήρωσε), ο υιός Ιλχάμ έχει προσεγγίσει από το 2014 τη Ρωσία, αποτελώντας πάντοτε έναν από τους “αγαπημένους” δικτάτορες της Δύσης, που παραβλέπουν τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το καθεστώς του.

Επομένως, δεν ήταν μόνο η τουρκική υποστήριξη το 2020, αλλά και οι ίσες αποστάσεις της Μόσχας (που καλούσε σε “αποκλιμάκωση” και “αυτοσυγκράτηση”, όταν ο επιτιθέμενος ήταν ξεκάθαρα τότε το Αζερμπαϊτζάν) η οποία είχε επιτρέψει την νίκη των Αζέρων. Όταν Αζέροι κατέλαβαν την πόλη Σούσα, το “διαμάντι” του Ναγκόρνο Καραμπάχ, οι Ρώσοι πίεσαν για την υπογραφή ειρηνευτικής, με στρατιωτικές δυνάμεις της να παίζουν τον ρόλο του εγγυητή της. Συμφωνία που είχε οδυνηρές εδαφικές απώλειες για τους Αρμένιους και σημαντικά κέρδη για τους Αζέρους, για πρώτη φορά μετά τον πρώτο πόλεμο που ακολούθησε την διάλυση της ΕΣΣΔ.

Ο παράγοντας της ουκρανικής αντεπίθεσης

Παρά τον φιλοδυτικό προσανατολισμό του Πασινιάν, παραδοσιακός σύμμαχος της Αρμενίας είναι η Ρωσία. Η Αρμενία αποτελεί μέλος του Οργανισμού της Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας, από κοινού με άλλες χώρες της μετασοβιετικής Κεντρικής Ασίας και φυσικά την Ρωσία. Βέβαια, γνωρίζει πως δεν  να υπολογίζει σε ρωσική στρατιωτική υποστήριξη (την οποία δεν είχε στον πόλεμο στον πόλεμο του 2020) πόσο μάλλον ενώ μαίνεται ο πόλεμος στην Ουκρανία. Για αυτό και μοιάζει δύσκολο οι συγκρούσεις να ξεκίνησαν με ευθύνη της Αρμενίας.

Εξάλλου, δεν μοιάζει καθόλου τυχαίο που η πολεμική κλιμάκωση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ συμπίπτει με την ουκρανική αντεπίθεση και την υποχώρηση των Ρώσων από την περιφέρεια του Χάρκοβου., εξέλιξη που φαίνεται να υπολόγισαν οι Αζέροι. Όταν υπάρχουν φωνές στο εσωτερικό της Μόσχας για γενική επιστράτευση (με τελευταία την δήλωση του ηγέτη του Ρωσικού Κομμουνιστικού Κόμματος, που μίλησε για τον κίνδυνο «να χαθεί ο πόλεμος στο Ντονμπάς») ο Πούτιν, που δεν μπορεί να κάνει πολλά σε στρατιωτικό επίπεδο για να εμποδίσει το Μπακού, πέραν των πρωτοβουλιών της ρωσικής διπλωματίας.

Την ίδια στιγμή τον τερματισμό της σύγκρουσης ζήτησαν οι ΗΠΑ, δια στόματος του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών, με την ΕΕ να καλεί επίσης σε τερματισμό των εχθροπραξιών και αποκλιμάκωση. Βέβαια, ειδικά μετά την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, το φυσικό αέριο του Αζερμπαϊτζάν γίνεται όλο περισσότερο απαραίτητο για την ΕΕ, ένας βασικός που περιορίζει την στάση της ΕΕ, αλλά και των ΗΠΑ, σε συστάσεις αυτοσυγκράτησης και αποκλιμάκωσης.