Ασύμμετρες λυκοφιλίες στο τετράπλευρο Ρωσία-Τουρκία-Άσαντ-Ιράν

Με την ανοχή της Ρωσίας η Τουρκία συνεχίζει στο Αφρίν παρά την αντίδραση Άσαντ και Ιράν. Οι σχέσεις των τεσσάρων παικτών είναι ασύμμετρες λυκοφιλίες, αλλά ο Τραμπ και το Ισραήλ τους κρατούν στην ίδια όχθη.

Γράφει ο Γιώργος Λυκοκάπης  – 

Το σιϊτικό Ιράν, ο σημαντικότερος σύμμαχος του καθεστώτος Άσαντ από κοινού με τη Ρωσία, κράτησε αρχικά μία διφορούμενη στάση στην απόφαση του ΟΗΕ για την Συρία. Η απόφαση προβλέπει εκεχειρία 30 ημερών στην εμπόλεμη χώρα, με εξαίρεση τις περιοχές που ελέγχει ακόμα το Ισλαμικό Κράτος. Είχαν προηγηθεί σφοδροί βομβαρδισμοί του συριακού καθεστώτος στην πόλη Γούτα, στα περίχωρα της Δαμασκού, που προκάλεσαν εκατοντάδες θύματα και στον άμαχο πληθυσμό.

Εκπρόσωπος των ιρανικών ενόπλων δυνάμεων δήλωσε πως η Τεχεράνη “θα σεβαστεί την εκεχειρία“, όχι όμως στις περιοχές όπου δραστηριοποιούνται “τρομοκράτες”. Φυσικά δεν αναφέρονταν μόνο στο Ισλαμικό Κράτος αλλά και στις οργανώσεις του φανατικού σουνιτικού Ισλάμ που υποστηρίζει η Άγκυρα στην Συρία. Πολλές από αυτές έχουν διασυνδέσεις με την Αλ Νούσρα, το συριακό παρακλάδι της Αλ Κάιντα και παλαιότερα με το ίδιο το ISIS.

Δεν αποτέλεσε έκπληξη ότι λίγες ώρες μετά την υπογραφή της συμφωνίας εκεχειρίας, είχαμε νέες συγκρούσεις ανάμεσα στις δυνάμεις του συριακού καθεστώτος και στους αντικαθεστωτικούς αντάρτες. Το Ιράν δεν έμοιαζε διατεθειμένο να “σταματήσει τον Άσαντ“, όπως ζήτησε σε επιτακτικό ύφος ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Τσαβούσογλου.

Παρόλο που υποστήριξαν διαφορετικά στρατόπεδα στον συριακό εμφύλιο, η σύμπλευση της Άγκυρας με την Τεχεράνη δεν πέρασε μείζονα κρίση. Η εισβολή της Τουρκίας στην κουρδική Αφρίν στην Συρία φάνηκε να αλλάζει τα δεδομένα. Το Ιράν ζήτησε τον γρήγορο τερματισμό της στρατιωτικής επιχείρησης, προειδοποιώντας την Άγκυρα ότι κινδυνεύει να εμπλακεί σε έναν “πόλεμο φθοράς“. Φυσικά ο Ταγίπ Ερντογάν αγνόησε τις προειδοποιήσεις των Ιρανών και κλιμάκωσε τους βομβαρδισμούς στο Αφρίν.

Τα ΜΜΕ της Τουρκίας σημείωσαν πως πολλοί από τους παραστρατιωτικούς που έστειλε ο Άσαντ στο Αφρίν είναι μέλη σιιτικών πολιτοφυλακών. Οι φιλοϊρανοί πολιτοφύλακες εξοπλίζονται και εκπαιδεύονται από τους Φρουρούς της Επανάστασης, το επίλεκτο σώμα του ιρανικού καθεστώτος. Για πρώτη φορά από την έναρξη του εμφυλίου στην Συρία, το Ιράν συγκρούστηκε δια των αντιπροσώπων του με τις ένοπλες δυνάμεις της Τουρκίας.

Διαφορετική περίπτωση το Αφρίν από το Κιρκούκ

Ιράν και Τουρκία βλέπουν την ίδρυση ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους στη Μέση Ανατολή, ως μία απειλή για τα γεωστρατηγικά τους συμφέροντα. Η συμβολή της Τεχεράνης ήταν καθοριστική για την βίαιη εκδίωξη των Κούρδων πεσμεργκά από το Κιρκούκ του Ιράκ. Η Τουρκία είχε υποστηρίξει την στρατιωτική επιχείρηση του ιρακινού στρατού που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Οκτώβρη. Ενορχηστρωτής της ήταν από το παρασκήνιο ο Ιρανός στρατηγός Κασέμ Σουλεϊμανί, ο διοικητής των Φρουρών της Επανάστασης.

Η περίπτωση, όμως, του Αφρίν διαφέρει από το Κιρκούκ. Οι Κούρδοι του YPG δεν υποστηρίζουν την δημιουργία ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους, όπως ο Μασούντ Μπαρζανί στο Ιράκ. Μιλούν για αυτονομία εντός της Συρίας, κάτι που βρίσκει σύμφωνο ακόμα και τον Μπασάρ αλ Άσαντ. Η Τεχεράνη δεν εγκατέστησε στρατεύματα κατοχής στο Κιρκούκ μετά το τέλος των επιχειρήσεων. Η πλούσια σε πετρέλαιο επαρχία του Ιράκ πέρασε στον έλεγχο της ιρακινής κυβέρνησης.

Οι Ιρανοί γνωρίζουν πως οι Τούρκοι ήρθαν για να μείνουν στο Αφρίν. Ο Ερντογάν έχει εδαφικές βλέψεις έναντι της Συρίας και δεν έχει εγκαταλείψει τα σχέδια για απομάκρυνση του Άσαντ από την εξουσία. Πολλοί από τους ισλαμιστές μαχητές που πολεμούν στο πλευρό του τουρκικού στρατού, είναι υπεύθυνοι για σφαγές σιιτών στην Συρία και στο Ιράκ. Είναι λόγοι, για τους οποίους το Ιράν δεν επιθυμεί τη νίκη του τουρκικού στρατού στο Αφρίν.

Ρήξη στις σχέσεις Ιράν-Τουρκίας;

Το μεγάλο ερώτημα είναι αν θα έχουμε μία οριστική ρήξη ανάμεσα στην Τουρκία και το Ιράν. Η Τεχεράνη θα εξακολουθήσει να στηρίζει τον Μπασάρ αλ Άσαντ, αλλά δύσκολα θα φτάσει στο σημείο να διαρρήξει τις σχέσεις της με την Άγκυρα. Προτεραιότητα για το σιιτικό καθεστώς είναι να αντιμετωπίσει το αντιϊρανικό μέτωπο που διαμορφώνει στην περιοχή η κυβέρνηση Τραμπ, το Ισραήλ και το σουνιτικό βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας. Το Ιράν δεν έχει επομένως την πολυτέλεια να ανοίξει μέτωπο και με την Τουρκία. Θα εξακολουθήσει να έχει καλές σχέσεις με την κυβέρνηση Ερντογάν για να μην απομονωθεί εντελώς από τα σουνιτικά μουσουλμανικά κράτη, όπως επιθυμεί η Σαουδική Αραβία.

Πρέπει να σημειωθεί πως πρώτα η κυβέρνηση Ερντογάν έσπασε σε ανύποπτο χρόνο τον πολυετή διπλωματικό αποκλεισμό της Τεχεράνης. Τον Μάιο του 2010 οι κυβερνήσεις της Τουρκίας, του Ιράν και της Βραζιλίας κατέληξαν σε μία συμφωνία ανταλλαγής ουρανίου και άλλων πυρηνικών καυσίμων. Ήταν ο προπομπός της ιστορικής συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν που θα ακολουθούσε μερικά χρόνια μετά.

Δεν δίνουμε αρκετές πιθανότητες στο σενάριο να πάρει ο ίδιος ο Ερντογάν το ρίσκο να συγκρουστεί με το Ιράν. Οι σχέσεις της Άγκυρας με το Ισραήλ, την Αίγυπτο και άλλα αραβικά κράτη έχουν επιδεινωθεί. Ακόμα και αν ο Τούρκος πρόεδρος κάνει στροφή 180 μοιρών και στραφεί εναντίον της Τεχεράνης, γνωρίζει πως δύσκολα θα κερδίσει την εμπιστοσύνη του Μπέντζαμιν Νετανιάχου και του Σαουδάραβα βασιλιά. Όσον αφορά το καθεστώς Σίσι στην Αίγυπτο, η κυβέρνηση Ερντογάν δεν έχει τον παραμικρό δίαυλο επικοινωνίας μαζί του.

Η Ρωσία “σταματάει τον Άσαντ”, όχι τον Ερντογάν

Ο Ρώσος πρόεδρος έδωσε την Δευτέρα εντολή για κατάπαυση του πυρός στην Γούτα και για την λειτουργία ενός “ανθρωπιστικού διαδρόμου” για την απομάκρυνση των αμάχων. Παρόλο που η απόφαση του ΟΗΕ μιλάει για κατάπαυση του πυρός σε όλη την Συρία, η ρωσική κυβέρνηση δεν ανέφερε τίποτα για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις των Τούρκων στο Αφρίν.

Η Άγκυρα έχει κάθε λόγο να χαίρεται από τις εξελίξεις. Ανακοίνωσε ότι θα συνεχίσει κανονικά τις στρατιωτικές της επιχειρήσεις εναντίον των Κούρδων, χωρίς να υψώσει η Ρωσία την παραμικρή φωνή διαμαρτυρίας. Μόνο ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν δήλωσε πως πρέπει και η Τουρκία να εφαρμόσει την εκεχειρία, αλλά η παρέμβαση του έχει μόνο συμβολική σημασία.

Πράγματι, το συριακό καθεστώς με τις απώλειες που προκάλεσαν οι βομβαρδισμοί στην Γούτα έφερε ακόμα και τη Ρωσία σε δύσκολη θέση. Η ρωσική κυβέρνηση αποφάσισε να σταματήσει τον Άσαντ, όπως είχε ζητήσει πριν ο Τσαβούσογλου λίγες μέρες πριν. Όμως, ο Πούτιν δεν “σταματά τον Ερντογάν”. Εξαιρεί το Αφρίν από την εκεχειρία, προς μεγάλη ικανοποίηση της Τουρκίας. Προηγουμένως ο Ρώσος πρόεδρος είχε αποτρέψει το καθεστώς Άσαντ από την αποστολή στρατευμάτων του τακτικού στρατού της Συρίας στην βομβαρδισμένη από τον τουρκικό στρατό κουρδική πόλη.

Η Ρωσία αποφασίζει να διευκολύνει την Τουρκία στην Συρία ακόμα μία φορά. Από την άλλη πλευρά, η Ουάσιγκτον σήκωσε τους τόνους, πιέζοντας την Άγκυρα να σταματήσει την εισβολή στο Αφρίν. Το Ιράν και το καθεστώς Άσαντ, πάντως, βλέπουν με μεγάλη ανησυχία την όλο και μεγαλύτερη σύμπλευση της Ρωσίας με την Τουρκία στο συριακό μέτωπο. Δεν έχουν, όμως, πολλά περιθώρια αντίδρασης έναντι της Μόσχας. Όσο συνεχίζεται η σύμπλευση Ρωσίας-Τουρκίας στην Συρία, το ενδεχόμενο μίας ρήξης στις σχέσεις Τεχεράνης και Άγκυρας μάλλον αποκλείεται.