Brexit, μα ποιο Brexit

Η Τερέζα Μέι στα τέλη του 2018, έκλεισε μια συμφωνία με τις Βρυξέλλες, η οποία έκρυβε την παραμονή της Βρετανίας στην τελωνειακή ένωση για απροσδιόριστο χρόνο και με αδυναμία αποχώρησης από αυτήν, χωρίς την έγκριση της ΕΕ. Τελικά επέζησε της πρότασης μομφής που κατέθεσε εναντίον της το 35% των βουλευτών του κόμματός της, επειδή προσπάθησε να κρύψει τις λεπτομέρειες της συμφωνίας. Φυσικά οι χειρισμοί της, οδήγησαν στη σημερινή κατάσταση, διαμορφώνοντας έναν εκβιασμό για αποδοχή μιας εκδοχής του Brexit, που εγκλωβίζει την Βρετανία στην τελωνειακή ένωση.

Μετά τον Δεκέμβριο του 2018, το Βρετανικό Κοινοβούλιο εντυπωσίασε με έντονες συζητήσεις και πολλαπλές ψηφοφορίες, προσπαθώντας να αναλάβει το ίδιο την απόφαση για το Brexit, παραμερίζοντας τους χειρισμούς της Μέι. Σε μια σειρά ψηφοφοριών, η βρετανική Βουλή των Κοινοτήτων αποφάσισε να απορρίψει δύο φορές τη συμφωνία της Μέι με την ΕΕ, να αποκλείσει μια μη-συμφωνία για άτακτο Brexit, να καθυστερήσει -υπό προϋποθέσεις- την διαδικασία εξόδου και να αφήσει στην άκρη ένα δεύτερο δημοψήφισμα.

Όλα αυτά είναι πολλά και φαίνονται συγκεχυμένα, δίνοντας την εντύπωση χάους. Όμως και εξηγήσιμα είναι και προϊόν μιας παρτίδας σκάκι. Οι αποφάσεις της Βουλής απαντούν στις διαδοχικές κινήσεις της Μέι, που διατηρεί την πρωτοβουλία, καθώς το διχασμένο κόμμα των Τόρηδων δεν έχει αποφασίσει ακόμη να την παραμερίσει. Παράλληλα ο Κόρμπιν, κινείται με επαμφοτερίζοντα τρόπο, καθώς προσπαθεί να διατηρήσει την ενότητα του επίσης διχασμένου κόμματος των Εργατικών.

Το σημαντικότερο σημείο τριβής είναι ότι με την συμφωνία Μέι, το Ηνωμένο Βασίλειο δεν θα μπορεί να εγκαταλείψει μονομερώς την τελωνειακή ένωση στο μέλλον, καθώς θα είναι απαραίτητη η έγκριση της ΕΕ. Το σημείο αυτό, που η Μέι προσπάθησε να κρύψει, αποτελεί το μεγάλο δημοκρατικό της ατόπημα που προσέβαλε βάναυσα το αίσθημα εθνικής κυριαρχίας των Βρετανών.

Η απειλή ακύρωσης του Brexit

Η Μέι, εξακολουθεί να επιμένει να κερδίσει την υποστήριξη της συμφωνίας που διαπραγματεύτηκε με την Ευρώπη. Η πρωθυπουργός υπολογίζει ότι οι υποστηρικτές του Brexit που έχουν καταγγείλει τη συμφωνία της μέχρι τώρα, μπορούν να αλλάξουν γνώμη αν πιστέψουν ότι η εναλλακτική λύση είναι μια μεγάλη καθυστέρηση που θα οδηγήσει σε ακύρωση του Brexit. Είχε υποσχεθεί μία τρίτη ψηφοφορία για τη συμφωνία της, λέγοντας ότι αν περάσει, θα ζητήσει από την Ευρώπη μία σύντομη καθυστέρηση.

Όμως ο πρόεδρος της βουλής Μπέρκοου δήλωσε ότι “η συμφωνία θα γίνει δεκτή προς ψήφιση μόνο αν υπάρξουν στο κείμενο σημαντικές αλλαγές“. Στο μεταξύ η Μέι καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να πείσει τους Ενωτικούς Προτεστάντες της Βόρειας Ιρλανδίας (DUP) να εγκρίνουν την συμφωνία της. Απ’ ό,τι φαίνεται δεν το είχε κατορθώσει και ίσως η απόφαση του προέδρου της βουλής ευνοεί την πρωθυπουργό, η οποία άμεσα ζήτησε παράταση της ημερομηνίας αποχώρησης.

Η Άγγελα Μέρκελ τόνισε ότι μία παράταση μπορεί να δοθεί «μόνο εφόσον το βρετανικό Κοινοβούλιο εγκρίνει τη συμφωνία εξόδου που είχε υπογράψει το Λονδίνο με την ΕΕ» και υπό την προϋπόθεση ότι θα ληφθεί υπόψη η ημερομηνία των ευρωεκλογών. Η ΕΕ ενέκρινε μια μικρή παράταση μέχρι τις 22 Μαίου, εφόσον η βουλή των Κοινοτήτων αποδεχθεί την συμφωνία της Μέι. Εάν δεν εγκριθεί η συμφωνία, η ΕΕ θα μπορούσε να συγκαλέσει έκτακτη σύνοδο κορυφής για το Brexit. Πάντως η Μέι δεν έχει συμφωνία για τίποτε, ούτε στο υπουργικό της συμβούλιο ούτε στο κοινοβούλιο. Αναμένεται η τρίτη απόπειρα να φέρει την επίμαχη συμφωνία στο κοινοβούλιο, εφόσον όμως καταφέρει να παρουσιάσει κάτι «νέο».

Ο Βρετανός υπουργός αρμόδιος για το Brexit Μπέρκλεϊ, αποκάλυψε ότι η Μέι θα επιχειρήσει να προσπεράσει την απόφαση του Μπέρκοου, υποστηρίζοντας ότι έχει όντως εξασφαλίσει αλλαγές στη συμφωνία. Μια πιθανότητα είναι να υποστηρίξει ότι η συναίνεση της ΕΕ στην παράταση του Άρθρου 50 για αναβολή του Brexit συνιστά μία τροποποίηση στα δεδομένα. Μία άλλη επιλογή είναι να συμφωνήσει στις αλλαγές που ικανοποιούν το ενωτικό κόμμα της Βόρειας Ιρλανδίας, με το οποίο βρίσκεται σε διαρκείς διαπραγματεύσεις.

Η πολιτική κυριαρχία του Κοινοβουλίου

Ωστόσο η μεγάλη πλειοψηφία των βουλευτών κατανοεί ότι η συμφωνία της Μέι δεν είναι απλώς ατελής, αλλά δεν είναι καν ένας αμυντικός συμβιβασμός. Διότι στερεί από τη Βρετανία την πολιτική αυτονομία που ήταν ο σκοπός του Brexit. Πολλοί από τους Βουλευτές που την υποστήριξαν ή θα μπορούσαν να αλλάξουν γνώμη και να την υποστηρίξουν, παίζουν με την ιδέα ότι με το πέρασμα του χρόνου, θα μπορέσουν να βελτιώσουν ένα ‘κακό’ Brexit. Για πολλούς άλλους αυτό όμως είναι μια αυταπάτη. Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν θα μπορεί να εγκαταλείψει μονομερώς την τελωνειακή ένωση. Το σημείο αυτό, που η Μέι προσπάθησε να κρύψει, αποτελεί το μεγαλύτερο δημοκρατικό της ‘ατόπημα’ που προσέβαλε βάναυσα το αίσθημα εθνικής κυριαρχίας των Βρετανών βουλευτών και ιδιαίτερα του κόμματός της.

Οι ευρωσκεπτικιστές του Συντηρητικού Κόμματος (ERG) βρήκαν νομικά κενά στη συμφωνία της Μέι, σχετικά με το θέμα των ιρλανδικών συνόρων. Έκριναν μάλιστα ότι οι αλλαγές επί της συμφωνίας που έφερε η πρωθυπουργός από τις Βρυξέλλες δεν αποτελούν «νομικά δεσμευτικές αλλαγές». Ο γενικός εισαγγελέας, απευθυνόμενος στα μέλη του κοινοβουλίου, υποστήριξε ότι οι «αλλαγές» στη συμφωνία που είχε φέρει η Μει, ενισχύουν τη θέση της Βρετανίας σε περίπτωση που η ΕΕ δεν τηρήσει τις υποχρεώσεις της για εναλλακτική λύση στο backstop, ωστόσο παραμένουν οι νομικοί κίνδυνοι να εγκλωβιστεί η χώρα στο backstop.

Μετά από αυτά, στο διάγγελμα που απηύθυνε το βράδυ της Τετάρτης 20 Μαρτίου στον βρετανικό λαό, με εμφανή ίχνη λαικισμού, η πρωθυπουργός εξαπέλυσε επίθεση κατά του κοινοβουλίου. «Δύο χρόνια μετά το δημοψήφισμα, οι βουλευτές δεν μπόρεσαν να το υλοποιήσουν και ως εκ τούτου δεν θα μπορέσουμε να φύγουμε εγκαίρως από την Ενωση». Μεταξύ άλλων, ανακοίνωσε ότι ζητά την παράταση μέχρι τις 30 Ιουνίου και για την ίδια αυτό είναι μια μεγάλη προσωπική λύπη. Πρόσθεσε ότι οι Βρετανοί πολίτες έχουν κουραστεί από αυτή τη διαδικασία και «συμφωνώ μαζί τους, είμαι με το μέρος τους», υπογράμμισε.

Δεν είναι εύκολο να πείσει

Λίγο πριν εκπνεύσει η προθεσμία αποχώρησης στις 29 Μαρτίου, το χρονικό όριο μετατέθηκε για δύο μόλις εβδομάδες. Η 12η Απριλίου είναι ημερομηνία κλειδί ως προς το αν το Ηνωμένο Βασίλειο θα συμμετάσχει στις ευρωεκλογές. Εάν αποφασίσει να μην συμμετάσχει, η εναλλακτική της μακροχρόνιας παράτασης αυτομάτως αποκλείεται.

Στην πράξη, η ΕΕ έστειλε πάλι την μπάλα πίσω στην Βρετανία, διευκολύνοντας την πίεση της Μέι στους βουλευτές, που πρέπει να αποφασίσουν μέχρι τις 12 Απριλίου εάν θα συμμετάσχει στις ευρωεκλογές. Όλα αυτά ήταν γνωστά στη Μέι, καθώς νωρίτερα, ο Ευρωπαίος διαπραγματευτής Μπαρνιέ, υπογράμμισε σε μήνυμά του, ότι «η μόνη νομική βάση για μια παράταση είναι η Συμφωνία Αποχώρησης» και ότι «καμία συμφωνία για αποχώρηση, σημαίνει καμία παράταση».

Έτσι, η στάση της πρωθυπουργού έχει προκαλέσει οργισμένες αντιδράσεις από όλες τις πλευρές της αντιπολίτευσης αλλά και του κόμματος της. Διαβλέπουν μια ακόμη προσπάθεια εκφοβισμού των βουλευτών, με απώτερο στόχο να περάσει την συμφωνία της από το κοινοβούλιο χωρίς καμιά αλλαγή. Οι ευρωσκεπτικιστές είναι αντίθετοι με παράταση πέραν του Ιουνίου ενώ οι φιλοευρωπαίοι την κατηγορούν ότι παίζει ένα ανήθικο παιχνίδι προβάλλοντας ως φόβητρο την περίπτωση της άτακτης εξόδου.

Κατηγορείται και από την συμπολίτευση, ότι κωφεύει στις εκκλήσεις πραγματιστών βουλευτών να επεξεργαστεί εναλλακτικές προτάσεις στο φλέγον θέμα της εγγύησης των ανοιχτών συνόρων στην Ιρλανδία (backstop) που θα έδινε την λύση. Αν η συμφωνία της Μέι ατυχήσει, ο κίνδυνος για μία έξοδο άνευ συμφωνίας αυξάνεται, εκτός και αν το κοινοβούλιο βρει άλλη λύση παραγκωνίζοντας την πρωθυπουργό και την κυβέρνησή της.

Πάντως είναι αδύνατον να προβλεφθεί πως θα κινηθεί η πρωθυπουργός σε περίπτωση που η πλειοψηφία των βουλευτών καταψηφίσει την συμφωνία της για τρίτη φορά την ερχόμενη εβδομάδα. Σε κάθε περίπτωση, πολλοί συνειδητοποιούν πως, εάν μετά από δύο χρόνια άκαρπων πήγαινε-έλα στις Βρυξέλλες, οι τακτικές της τελευταίας στιγμής της πρωθυπουργού πετύχουν, θα είναι η πιο προβληματική συνθήκη στη σύγχρονη ιστορία της βρετανικής διπλωματίας.