Δύσκολο παζλ για την ΕΕ τα Δυτικά Βαλκάνια

Οι υποσχέσεις των Βρυξελλών προς τα Δυτικά Βαλκάνια πήγαν σύννεφο και σε αυτή την κοινή Σύνοδο Κορυφής που είναι σε εξέλιξη στο Μπρντο της προεδρεύουσας Σλοβενίας. Οι ηγέτες των έξι χωρών της περιοχής έφυγαν, ωστόσο, για άλλη μία φορά χωρίς να διαβλέπουν κάποια ουσιαστική εξέλιξη στο άμεσο μέλλον. Και αυτό, παρά το γεγονός ότι η παρατεταμένη παραμονή τους στον προθάλαμο της ΕΕ ενισχύει τις φυγόκεντρες τάσεις τους και την στροφή τους προς τη Ρωσία και την Κίνα.

Η πρόεδρος της Κομισιόν επιχείρησε για άλλη μία φορά να διαβεβαιώσει τους ηγέτες της Σερβίας, της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, του Μαυροβουνίου, της Βόρειας Μακεδονίας, του Κοσόβου και της Αλβανίας, ότι οι χώρες τους θα ενταχθούν κάποια μέρα στην ΕΕ. Το «είστε οικογένεια» που είπε, φαίνεται όμως ότι δεν αρκεί για να αμβλυνθεί η απογοήτευση.

Ειδικά, όταν οι Ευρωπαίοι ηγέτες στο τελικό ανακοινωθέν της άτυπης Συνόδου Κορυφής δεν αναμένεται να δώσουν κάτι απτό στους ομολόγους τους των Δυτικών Βαλκανίων, πέρα από την επανάληψη της δέσμευσής τους για την ένταξη αυτών των χωρών στο ευρωπαϊκό μπλοκ, όταν και αν εκπληρώσουν τα κριτήρια.

Της σημερινής Συνόδου Κορυφής ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων προηγήθηκαν μήνες διαβουλεύσεων. Οι διαδικασίες διεύρυνσης παραμένουν όμως στάσιμες, ακόμη και για την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία, που είχαν μπει ήδη σε ευρωπαϊκή τροχιά. «Μοιραζόμαστε την ίδια Ιστορία και τις ίδιες αξίες και είμαι βαθιά πεπεισμένη ότι μοιραζόμαστε επίσης το ίδιο πεπρωμένο» είπε η πρόεδρος της Κομισιόν σε μια προσπάθεια να τονώσει το ενδιαφέρον των ηγετών της περιοχής για ένταξη των χωρών τους στην ΕΕ.

Αυτή η ίδια ιστορία που επικαλέστηκε, ωστόσο, δεν είναι καθόλου ίδια για τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και τις χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης. Ταραγμένα επί αιώνες, τα Δυτικά Βαλκάνια την έχουν βιώσει με διαφορετικό τρόπο, καθώς εκτός από τις μεταξύ τους συγκρούσεις, έγιναν πολλές φορές θέρετρο επίλυσης και των διαφορών των ευρωπαϊκών Μεγάλων Δυνάμεων.

Διαφορετικές ταχύτητες

Η διάλυση δε της Γιουγκοσλαβίας, για την οποία η ΕΕ δεν είναι αθώα, έφερε ξανά στο προσκήνιο αυτές τις διαφορές, οι οποίες εντάθηκαν και από τις διαφορετικές ταχύτητες που έδωσε η Ευρώπη στα νεοσύστατα κράτη. Η προεδρεύουσα Σλοβενία για παράδειγμα, και κυρίως η Κροατία, ελέω Γερμανίας, αγκαλιάστηκαν μέσα σε μια νύχτα από την ΕΕ, κάτι που δεν συνέβη με τη Σερβία, τη Βόρεια Μακεδονία και το Μαυροβούνιο.

Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είχε μάλιστα την ευκαιρία να δει με τα ίδια της τα μάτια το πώς βιώνουν οι κάτοικοι των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων αυτή την «ίδια ιστορία». Και αυτό, γιατί κατά την περιοδεία της στην περιοχή, την περασμένη εβδομάδα, εκδηλώθηκε μία νέα κρίση ανάμεσα στο Κόσοβο και τη Σερβία, για την τροφοδοσία των σερβικών θυλάκων στην αυτονομημένη πρώην σερβική επαρχία. Αυτό δεν εμπόδισε, ωστόσο, την πρόεδρο της Κομισιόν, να μιλήσει για τις χώρες της περιοχής, ωσάν να πρόκειται για τις Κάτω Χώρες η για τα σύνορα του Λουξεμβούργου με το Βέλγιο και τη Γαλλία.

Για την επίλυση μάλιστα αυτής της κρίσης χρειάστηκε η παρέμβαση των Βρυξελλών και φυσικά το μέσο με το οποίο αποσοβήθηκε δεν ήταν άλλο από τα κονδύλια. Αυτή η ευρωπαϊκή οικονομική στήριξη όμως προς τα Δυτικά Βαλκάνια, η οποία ανέρχεται σε δισεκατομμύρια ευρώ, μπορεί να λύνει κάποια προβλήματα, παραλλήλως όμως δημιουργεί άλλα. Και αυτό γιατί συνοδεύεται από την απαίτηση για επίπονες μεταρρυθμίσεις, για τις οποίες οι κοινωνίες αυτών των χωρών δεν είναι έτοιμες, ενώ συχνά ξύνουν και ανοιχτές πληγές της ταραγμένης ιστορίας τους.

Ευρωπαϊκός σκεπτικισμός

Ο δρόμος των Δυτικών Βαλκανίων προς την ΕΕ δεν είναι σίγουρα στρωμένος με ροδοπέταλα, καθώς, εκτός από τις μεγάλες ενδοβαλκανικές διαφορές, υπάρχει και αρκετός ευρωπαϊκός σκεπτικισμός. Ήδη από το 2019, η Γαλλία, η Δανία και η Ολλανδία πάγωσαν τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία για ζητήματα σχετικά με το “Κράτος Δικαίου”.

Παραλλήλως, αρκετές χώρες βάζουν πλέον και το ζήτημα των μεταναστευτικών ροών που θα προκαλέσει το ξεπάγωμα των διαδικασιών. Προβλήματα δημιουργεί όμως και το βουλγαρικό βέτο στα Σκόπια, το οποίο συμπαρασύρει και την Αλβανία, όπως και το ανοιχτό μέτωπο Σερβίας-Κοσόβου.

Ωστόσο, και για την ΕΕ, η ενσωμάτωση αυτών των χωρών στο ευρωπαϊκό μπλοκ αποτελεί το τελευταίο της χαρτί για την ανάσχεση της ρωσικής πολιτικής και οικονομικής επιρροής, κυρίως στο Βελιγράδι και τα Σκόπια, αλλά και της κινέζικης οικονομικής διείσδυσης στην ευρύτερη περιοχή. Ρόλο στο παιχνίδι αναζητά βέβαια και η Τουρκία με τον Ερντογάν να διατηρεί ανοιχτούς διαύλους και σημαντική επιρροή στους μουσουλμανικούς πληθυσμούς και πλέον, πιθανότατα και με την ανοχή της Μόσχας, συσφίγγει και τις σχέσεις του με το Βελιγράδι.

Το όλο σκηνικό στέλνει το μήνυμα στην ΕΕ ότι απαιτείται δράση, για την οποία φυσικά και δεν επαρκεί η στήριξη της σλοβένικης προεδρίας. Όπως αναφέρει μάλιστα το  Αυστριακό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων (OIIP), η Σλοβενία «δεν είναι και ο καλύτερος συνήγορος της περιοχής, λόγω των “ανελεύθερων τάσεων» της ηγεσίας της, που θυμίζουν τις αντίστοιχες τάσεις της Βουδαπέστης». Το ίδιο Ινστιτούτο σημειώνει πάντως ότι η ένταξη των Δυτικών Βαλκανίων είναι το «ύστατο καρότο» των Βρυξελλών προς αυτές τις χώρες. Οι Αυστριακοί είναι άλλωστε γνώστες της περιοχής, η οποία αποτελεί μέρος και της δικής τους ιστορίας.