Είναι δικαιολογημένη η επίθεση του Ισραήλ στο Ιράν;

Μια προφανής ερμηνεία των απειλών του Ιράν είναι η ανάγκη του καθεστώτος να στηριχθεί εσωτερικά. Σε αυτό το πλαίσιο, η ρητορική του, η οποία που δείχνει να απευθύνεται στο διεθνές ακροατήριο, στην πραγματικότητα έχει περισσότερο ως στόχο το εσωτερικό. Παρουσιάζει την επίθεση που δέχθηκε από το Ισραήλ, ως “προϊόν συνωμοσίας”, στην οποία συμμετείχαν πολλοί περισσότεροι πέραν του εβραϊκού κράτους, κάτι το οποίο ενδεχομένως και να μην απέχει πολύ από την πραγματικότητα.

Ωστόσο, θεωρητικά, η εναντίωση ολόκληρης σχεδόν της διεθνούς κοινότητας στην προοπτική πυρηνικοποίησης του Ιράν, δεν αποτελούσε ποτέ μυστικό. Εξάλλου, στην αιτιολόγηση της επίθεσης, το Ισραήλ επικαλέστηκε πληροφορίες των μυστικών υπηρεσιών, σύμφωνα με τις οποίες το Ιράν είχε φθάσει πολύ κοντά στην επίτευξη τέτοιου επιπέδου εμπλουτισμού ουρανίου, που θα του επέτρεπε να κατασκευάσει πυρηνικό όπλο. Το ότι είχε επιτευχθεί επίπεδο εμπλουτισμού πολύ πάνω του απαιτούμενου για πολιτική χρήση, είναι δεδομένο. Αυτό χρησιμοποιείται ως επιχείρημα έμμεσης απόδειξης της ιρανικής πρόθεσης ανάπτυξης πυρηνικού οπλοστασίου.

Όταν το διεθνές δίκαιο πάει περίπατο…

Στο σημείο αυτό να διευκρινίσω, ότι επιχειρήματα που προβάλλονται περί του αν και κατά πόσον νομιμοποιείται το Ισραήλ να απαγορεύσει στο Ιράν να φτιάξει πυρηνικό οπλοστάσιο, τη στιγμή που το ίδιο διαθέτει πυρηνικό οπλοστάσιο, δεν αφορούν την παρούσα ανάλυση. Από τη στιγμή που το εβραϊκό κράτος θεωρεί θανάσιμη – υπαρξιακή απειλή ένα Ιράν εξοπλισμένο με πυρηνικά, θα κάνει τα πάντα να μην το επιτρέψει.

Αυτό, στο Ισραήλ δεν υπάρχει περιθώριο να τεθεί υπό εξέταση με βάση κανόνες διεθνούς δικαίου. Το ίδιο, πιθανότατα, θα έκανε οποιαδήποτε χώρα στη θέση του. Πολλώ δε μάλλον από τη στιγμή που το διακύβευμα, όπως γίνεται αντιληπτό στην Ιερουσαλήμ, δεν αφορά καν απλή υποταγή. Η απειλή δεν είναι η απλή “δορυφοροποίηση”, αλλά λόγω του μεγέθους του εβραϊκού κράτους, επικρατεί η πεποίθηση πως απειλείται η ίδια τους η ύπαρξη.

Αντιστοίχως όμως και το Ιράν κάνει τα πάντα για να πετύχει και αυτό τον στόχο του. Τυπικά και αυτό παράνομο είναι! Γι΄αυτό η Τεχεράνη το διαψεύδει! Εάν όμως υπάρξει τετελεσμένο, πολύ απλά θα είναι μη αναστρέψιμο. Κατά συνέπεια, οι διαπραγματεύσεις αξιοποιούνται από τους Ιρανούς για να κερδίσουν χρόνο και δεν έχουν πρόθεση να εγκαταλείψουν την προσπάθεια ανάπτυξης πυρηνικού οπλοστασίου. Οι δε Ισραηλινοί το αντιλαμβάνονται και αγωνίζονται να πείσουν γι’ αυτό τη διεθνή κοινότητα, η οποία από την πλευρά της, δεν θέλει συρράξεις!

Ιστορική μνήμη και στρατηγική αναγκαιότητα

Αυτή είναι, ξεκάθαρα, η πεποίθηση των Ισραηλινών, τροφοδοτούμενη ασφαλώς και από την τραυματική ιστορική εμπειρία του Ολοκαυτώματος και από τη ρητορική του θεοκρατικού καθεστώτος της Τεχεράνης. Οι επίσημες δηλώσεις Ιρανών αξιωματούχων, διαχρονικά, είτε έχουν ενισχύσει αυτή την πεποίθηση περί ιστορικής αναλογίας, είτε χρησιμοποιούνται ως πρόσχημα για τη νομιμοποίηση της διά των στρατιωτικών μέσων αποτροπή απόκτησης πυρηνικών όπλων, με κάθε κόστος.

Αυτή η ιστορική εμπειρία, έχει οδηγήσει τους Ισραηλινούς να σκέπτονται και να σχεδιάζουν με βάση το χειρότερο σενάριο (worst case scenario). Ασχέτως εάν για πολλούς αναλυτές αυτή η “υπερβολή” μπορεί να φέρνει το αντίθετο αποτέλεσμα από το προσδοκώμενο. Πρόκειται για το “τέλειο” αδιέξοδο. Συνήθως, τέτοιες καταστάσεις τις λύνουν τα όπλα… Και η γεωγραφία όμως «συνωμοτεί» εναντίον της ειρηνικής διευθέτησης!

Το Ισραήλ, παραδοσιακά, στηρίζει τη στρατηγική του στο στρατιωτικό πλεονέκτημα έναντι του μεσανατολικού του περιγύρου. Αραβικού και μη. Στην πρώτη περίπτωση, με τους Άραβες, η επιμονή έφερε αποτελέσματα. Οδήγησε τις εξελίξεις στην επιθυμητή οδό. Το μέγεθος του Ισραήλ όμως και η ταραγμένη -μικρότερη του αιώνα- ιστορία του, δεν επιτρέπει εφησυχασμό απέναντι στο Ιράν. Δεν είναι εξάλλου η πρώτη φορά που έχει απειληθεί με ολική εξαφάνιση. Γνωρίζει, ότι κάθε ήττα σε έναν πόλεμο μπορεί να αποβεί μοιραία. Κι εδώ προσπαθεί να αλλάξει τα γεωστρατηγικά δεδομένα, με εμμέσως διαφαινόμενο στόχο, την αλλαγή καθεστώτος και διαγραφή του “Ισλαμική” από το “Δημοκρατία”…

Οι ισραηλινοί κατανοούν, ότι στην περίπτωση του Ιράν το πυρηνικό τους οπλοστάσιο λειτουργεί ως όπλο τελευταίας καταφυγής (last resort weapon), μόνο υπό την προϋπόθεση ότι η Τεχεράνη δεν αποκτήσει και αυτή πυρηνικά. Διότι εάν αυτό συμβεί, τότε τα δεδομένα της γεωγραφίας θα παραχωρήσουν αυτομάτως το πλεονέκτημα στους Ιρανούς! Ως χώρα που καταλαμβάνει πολύ μεγαλύτερο γεωγραφικό χώρο από το μικροσκοπικό Ισραήλ, θα μπορούσε μια «εξτρεμιστική» και ιδεολογικά «φορτισμένη» ηγεσία, να υπολογίσει ότι μπορεί να επικρατήσει σε έναν πυρηνικό πόλεμο με τους Ισραηλινούς.

Το “nuclear calculus” του Ψυχρού Πολέμου

Όπως ακριβώς η Σοβιετική Ένωση σχεδίαζε να επικρατήσει έναντι των ΗΠΑ σε πυρηνική σύγκρουση, την ώρα που η δυτική συζήτηση θεωρούσε ότι λειτουργούσε το δόγμα της της αμοιβαία εξασφαλισμένης καταστροφής (MAD: Mutually Assured Destruction), έχοντας εφησυχάσει ότι η αποτροπή (deterrence) ήταν εξασφαλισμένη! Το άνοιγμα των απορρήτων αρχείων της πρώην ΕΣΣΔ έριξε αρκετό φως στην υπόθεση.

Οι Σοβιετικοί θεωρούσαν ότι μπορούσαν να απορροφήσουν τα πυρηνικά πλήγματα της Δύσης. Θεωρούσαν ότι διατηρούν το πλεονέκτημα λόγω δεδομένων γεωγραφίας και πληθυσμιακής πυκνότητας… Εάν όμως ίσχυε αυτό για τα μεγέθη της ΕΣΣΔ και των ΗΠΑ, ας αναλογιστούμε πόσο πιο απελπιστική θα ήταν η κατάσταση ασφαλείας για ένα μικροσκοπικό κράτος όπως το Ισραήλ. Αυτές οι σκέψεις δεν αφήνουν περιθώριο στην επικράτηση οποιασδήποτε εναλλακτικής στρατηγικής στο Ισραήλ, ιδιαίτερα όσο στην εξουσία στο Ιράν υπάρχει το συγκεκριμένο -θεοκρατικό- καθεστώς.

Πώς ερμηνεύεται η ρητορική περί κάθετης κλιμάκωσης;

Με αυτά ως δεδομένα, το κομβικό ερώτημα που εγείρεται είναι εάν εξυπηρετείται κάποιο άλλο συμφέρον του Ιράν, πέραν του εσωτερικού ακροατηρίου, να διακηρύσσει ότι θα θέσει στο στόχαστρο τις αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις στη Μέση Ανατολή. Εάν αυτό συμβεί, άμεσο αποτέλεσμα θα είχε την εμπλοκή των Αμερικανών και σε επιθετικές επιχειρήσεις εναντίον της Τεχεράνης.

Θα μπορούσαν άραγε οι Ιρανοί να υπολογίζουν ότι Ρώσοι και Κινέζοι δεν έχουν λόγο να επιθυμούν ανατροπή του θεοκρατικού καθεστώτος της Τεχεράνης; Ενδεχομένως και να τους βολεύει ένα Ιράν “στα γόνατα”, στο μέτρο που θα αύξανε θεαματικά την εξάρτησή του από Μόσχα και Πεκίνο. Αρκεί όμως άραγε η απειλή καθεστωτικής αλλαγής για να οδηγήσει στην εμπλοκή τους, που θα οδηγούσε σε σενάρια παγκόσμιας σύρραξης;

Προς το παρόν δεν έχουν πληγεί μαζικά ενεργειακές υποδομές στο Ιράν και αυτό ίσως δεν είναι τυχαίο, αν και δεν προεξοφλεί τίποτα για το μέλλον. Είτε λόγω «σιωπηρής συνεννόησης» Ισραηλινών και Κινέζων, είτε προς αποφυγή διευκόλυνσης της Ρωσίας να χρηματοδοτήσει τον πόλεμο στην Ουκρανία λόγω αυξημένων εσόδων! Εάν αυτό γινόταν τότε θα εκτοξευόταν η τιμή του πετρελαίου. Αυτό θα έκανε χαρούμενους τους παραγωγούς υδρογονανθράκων.

Προφανώς, ανάμεσά τους και η Ρωσική Ομοσπονδία! Δεν ισχύει όμως το ίδιο για την Κίνα που απορροφά το σύνολο των ιρανικών εξαγωγών σε πολύ προνομιακές τιμές. Κατά συνέπεια, υπό αυτή την οπτική γωνία, προκύπτει διαίρεση του «άξονα υποστήριξης» της Τεχεράνης, που αποτελείται από Μόσχα και Πεκίνο.

Τα Στενά του Ορμούζ

Έχει επίσης αναφερθεί η απειλή κλεισίματος των Στενών του Ορμούζ από τους Ιρανούς. Ο αντίλογος επικεντρώνεται στα ακόλουθα: Οι σύγχρονες τεχνολογίες επιτρέπουν την αποναρκοθέτηση πολύ πιο εύκολα σε σχέση με το παρελθόν. Άρα, θα απαιτούνταν και στρατιωτική δράση για να καταστεί αυτό δυσχερές. Αυτό όμως θα οδηγούσε σε άμεση εμπλοκή των Αμερικανών στις πολεμικές επιχειρήσεις. Με ποια λογική αυτό εξυπηρετεί το ιρανικό συμφέρον;

Επίσης, κάποιες χώρες του Κόλπου έχουν διέξοδο, μέσω Σαουδικής Αραβίας, στην προώθηση των υδρογονανθράκων στην παγκόσμια αγορά. Το σημαντικότερο όμως είναι, ότι αυτό θα στρεφόταν εναντίον του οικονομικού πνεύμονα του ιρανικού καθεστώτος, που τροφοδοτείται από το πετρελαϊκό εμπόριο με την Κίνα. Άρα, τέτοια πρωτοβουλίας, θα στρέφονταν εναντίον και των ιρανικών συμφερόντων.

Θα οδηγούμασταν άραγε σε μια τέτοια εξέλιξη σε περίπτωση που το ιρανικό καθεστώς αισθανθεί πως δεν πατάει καλά στα πόδια του; Σε μια αντιγραφή της ισραηλινής “στρατηγικής του Σαμψών” (Sampson option)… αποθανέτω η ψυχή μου μετά των αλλοφύλων;

Και μια καταληκτική παρατήρηση: Εάν υποτεθεί ότι ο δυτικός κόσμος πολεμά δι’ αντιπροσώπων (proxy) τη Ρωσία (μέσω Ουκρανίας) και το Ιράν (μέσω του Ισραήλ), μήπως θα έπρεπε να επικεντρώσουμε τη σκέψη μας, εάν υφίσταται ενδεχόμενο “μετάστασης” του υποδείγματος (pattern) και στην περίπτωση της Κίνας…

Σε συνεργασία με το defencepoint