Είναι οι αλεξιπτωτιστές παρωχημένοι στο σύγχρονο πόλεμο;

Είναι πρόκληση για τον γράφοντα, ως παλαιό αλεξιπτωτιστή, να γράψει για τους αλεξιπτωτιστές. Επιβάλλεται, όμως, λόγω των αλλαγών που έχουν επέλθει στην τεχνολογία, την μορφή των σύγχρονων πολέμων, αλλά και της ρευστής γεωπολιτικής κατάστασης. Έχοντας βιώσει την εκπαίδευση και το πνεύμα των αλεξιπτωτιστών, μου είναι δύσκολο να συνηγορήσω υπέρ του περιορισμού ή της κατάργησής τους.

Οι μονάδες αλεξιπτωτιστών αναπτύχθηκαν στην διάρκεια του Μεσοπολέμου, πρώτα από τους Σοβιετικούς, με τους Γερμανούς να ακολουθούν καταπόδας. Η επιχειρησιακή αντίληψη ήταν ότι οι αλεξιπτωτιστές θα λειτουργούσαν σαν κάθετη υπερκέραση για να αποκόψουν τις διόδους ανεφοδιασμού και διαφυγής του εχθρού με ταυτόχρονη επίθεση συμβατικών δυνάμεων. Άλλες επιχειρησιακές χρήσεις ήταν η κατάληψη στρατηγικών κομβικών σημείων (γέφυρες, λιμάνια, συγκοινωνιακούς  κόμβους, αεροδρόμια κλπ), ώστε αυτά να μην αποτελούν εχθρικά ερείσματα ή να μην καταστραφούν από υποχωρούσες εχθρικές δυνάμεις.

Οι χρήσεις αυτές δεν περιλαμβάνουν τις καταδρομικές επιχειρήσεις ολιγομελών τμημάτων και περιορισμένων αντικειμενικών σκοπών. Η χρησιμότητα αυτού του είδους των επιχειρήσεων δεν θα μας απασχολήσει εδώ, καθώς δεν εμπίπτουν στο γενικότερο πλαίσιο συντονισμένων τακτικών επιχειρήσεων και θα συνεχίσουν να έχουν χρησιμότητα για πολύ καιρό ακόμη. Το εγχειρίδιο του Αμερικανικού Στρατού για τις αερομεταφερόμενες επιθετικές επιχειρήσεις, FM 3-99 παραθέτει τις ακόλουθες ευπάθειες που ενυπάρχουν σε τέτοιες επιχειρήσεις:

• Επίθεση από αεροσκάφη και συστήματα αεράμυνας κατά τη διάρκεια της κίνησης και αερομεταφερόμενης επίθεσης.
• Επίθεση με χημικά, βιολογικά, ραδιενεργά και πυρηνικά όπλα λόγω περιορισμένης ικανότητας χημικής, βιολογικής, ραδιενεργούς και πυρηνικής προστασίας και απολύμανσης.
• Επίθεση από το έδαφος, τον αέρα ή με πυροβολικό κατά τη διάρκεια της προσγείωσης και επίθεσης.
• Αεροπορικά πλήγματα, εάν δεν επιτευχθεί αεροπορική υπεροχή, πριν από την αεραποβατική επίθεση.
• Ηλεκτρονική επίθεση, που περιλαμβάνει εμπλοκή συστημάτων επικοινωνίας και πλοήγησης και διακοπή λειτουργίας του εξοπλισμού επιβίωσης των αεροσκαφών.
• Πυρά μικρών όπλων που αποτελούν μεγάλη απειλή για το αεροσκάφος κατά τη διάρκεια των αεραποβατικών επιθέσεων ειδικά στη φάση της προσγείωσης.

Όλα αυτά τα προβλήματα είναι σοβαρά και περιπλέκονται από μια άλλη σειρά παραγόντων, μεταξύ των οποίων είναι και η διάθεση μεταφορικών μέσων και οι απώλειες. Τα μεταγωγικά αεροσκάφη είναι πλέον ακριβά και σχετικά δυσεύρετα. Οι ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια δήλωναν ότι ο μεταγωγικός στόλος ανταποκρινόταν στο έπακρο, προκειμένου να εξυπηρετεί τα παγκοσμίως ανεπτυγμένα αμερικανικά στρατεύματα.

Τί λένε οι επικριτές

Κατά δεύτερο λόγο, τα αεροσκάφη που θα μεταφέρουν τους αλεξιπτωτιστές και θα πραγματοποιήσουν την αεραποβατική κίνηση θα είναι τα ίδια που θα πρέπει εν συνεχεία να επιστρέψουν και να παραλάβουν εφόδια προς ρίψη, για ανεφοδιασμό των τμημάτων στο έδαφος. Αν υπάρξουν απώλειες αεροσκαφών, αυτές κάπως πρέπει να αναπληρωθούν, ώστε να καταστεί ο ανεφοδιασμός δυνατός.

Ένα βασικό θέμα που προβάλουν οι επικριτές των αεραποβατικών ενεργειών είναι ότι αν πρόκειται για ενέργεια σε μικρή απόσταση από τα φίλια τμήματα, είναι προτιμότερο να χρησιμοποιηθούν ελικόπτερα, που είναι πολύ πιο φθηνά, υπάρχουν σε μεγαλύτερους αριθμούς και μπορούν να αποφύγουν εν μέρει τον εντοπισμό, ακολουθώντας το ανάγλυφο του εδάφους σε χαμηλό ύψος.

Η συζήτηση για την χρησιμότητα των αλεξιπτωτιστών δεν είναι καινούργια, αλλά έλαβε μεγαλύτερες διαστάσεις μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Πριν την πτώση της Σοβιετικής ¨Ενωσης, ο Κόκκινος Στρατός είχε αναπτύξει έως και επτά μεραρχίες αλεξιπτωτιστών, οι οποίες διέφεραν αρκετά από τα πρότυπα των Δυτικών. Ενώ για τους Δυτικούς οι αλεξιπτωτιστές ήταν ελίτ ελαφρύ πεζικό, το οποίο θα χρησιμοποιείτο με τις κλασσικές τακτικές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Σοβιετικοί έβλεπαν τους αλεξιπτωτιστές σαν ολοκληρωμένους σχηματισμούς, εμπλουτισμένους με πληθώρα τεθωρακισμένων οχημάτων που τους προσέφεραν αξιοσημείωτη ισχύ πυρός και μεγάλη κινητικότητα. Αν και μειωμένες σε δύναμη οι σημερινές ρωσικές αερομεταφερόμενες δυνάμεις συνεχίζουν να υπερισχύουν σε δύναμη πυρός από τις αντίστοιχες δυτικές.

Μεγάλα προβλήματα

Οι ελάχιστες επιχειρήσεις που έχουν γίνει μεταπολεμικά από αλεξιπτωτιστές και το αυξανόμενο ρίσκο αποτυχίας, λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων, έχουν ωθήσει αρκετούς στη Δύση να αμφισβητούν την χρησιμότητα των αλεξιπτωτιστών στο σύγχρονο θέατρο επιχειρήσεων. Ελάχιστοι θέλουν την πλήρη κατάργηση των αλεξιπτωτιστών, αλλά πολλοί θέλουν την μείωσή τους. Οι ΗΠΑ διατηρούν πέντε ταξιαρχίες αλεξιπτωτιστών, εκ των οποίων οι τρεις στο Fort Benning της Τζώρτζια. Οι επικριτές τους, εκτός και εντός Κογκρέσου, θέλουν να τις μειώσουν. Το βέβαιο είναι ότι η εποχή δεν ευνοεί τις μαζικές επιχειρήσεις αλεξιπτωτιστών, όπως στο παρελθόν.

Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι για την αποφυγή μακράς έκθεσης σε πυρά από το έδαφος, αλλά και την αποφυγή μεγάλης διασποράς, οι αλεξιπτωτιστές ρίχνονται από ύψη χαμηλότερα των τετρακοσίων μέτρων και μάλιστα συνήθως από τα 200 μέτρα. Οι Αμερικανοί αλεξιπτωτιστές ρίχνονται –για διάφορους λόγους, κυρίως αποστάσεων– από τα θηριώδη C-17, καθένα εκ των οποίων μεταφέρει ένα πλήρη λόχο. Ένα C-17 στα 200 μέτρα, όμως, είναι ένας πολύ μεγάλος και εξαιρετικά ευάλωτος στόχος.

Τα φορητά αντιαεροπορικά όπλα (MANPADS) που διαθέτει το πεζικό, μπορούν πλέον να καταρρίψουν αεροσκάφη σε αποστάσεις λίγων χιλιομέτρων. Για την αποφυγή υπερβολικών απωλειών, τα αεροσκάφη που μεταφέρουν αλεξιπτωτιστές αναγκαστικά θα πραγματοποιήσουν τις ρίψεις από ασφαλή απόσταση. Αυτό σημαίνει ότι η μονάδα πρέπει να ανασυνταχθεί επί του εδάφους και μετά να προωθηθεί με τα πόδια μέχρι τον αντικειμενικό της σκοπό.

Αλεξιπτωτιστές με jetsuits

Αυτό με τη σειρά του σημαίνει απώλεια του αιφνιδιασμού και αυξάνει εκθετικά την πιθανότητα ήττας, ή μη πραγματοποίησης του σκοπού. Η εμμονή της Δύσης στην αντίληψη ότι οι αλεξιπτωτιστές είναι επίλεκτο ελαφρύ πεζικό τους έχει καταδικάσει σε αργή κίνηση και έλλειψη μέσων για την αντιμετώπιση τεθωρακισμένων μονάδων και οχυρωμένων δυνάμεων. Ταυτόχρονα, το ρίσκο μιας αεραποβατικής ενέργειας με αλεξιπτωτιστές ενέχει και απώλειες από την ίδια την πτώση.

Αν, πέραν των εχθρικών αντιδράσεων, συνυπολογιστούν και οι απώλειες λόγω τραυματισμών ή όσων έχουν παρασυρθεί από τις καιρικές συνθήκες και δεν καταφέρουν εγκαίρως να ενταχθούν στην δύναμη, τότε εύκολα καταλαβαίνουμε ότι εξ αρχής οι επιχειρήσεις αυτές είναι παρακινδυνευμένες. Κάποιοι βλέπουν μέλλον στα λεγόμενα jetsuits, δηλαδή συστήματα αυτοπρόωσης, τα οποία θα έδιναν στους αλεξιπτωτιστές την δυνατότητα να κάνουν άλμα από μεγαλύτερη απόσταση.

Πρόσφατα συσκευές αυτού του είδους δοκιμάστηκαν από τους Βρετανούς σε άσκηση για κατάληψη πλοίου. Σύμφωνα με αυτή την μέθοδο, η οποία δεν έχει δοκιμαστεί, ο αλεξιπτωτιστής εφοδιασμένος με τη συσκευή θα αφήνεται από ύψος και με την δυνατότητα να δώσει επιπλέον επιλεκτικά ώση μπορεί να φτάσει πολλά χιλιόμετρα από το σημείο άφεσης και να προσγειωθεί με ακρίβεια και ελάχιστες πιθανότητες τραυματισμού. Προς το παρόν αυτό αυξάνει δυσανάλογα το κόστος ανά οπλίτη, πέραν του ότι δεν έχει δοκιμαστεί και δεν έχουν αναπτυχθεί τακτικές που θα επέτρεπαν την εξαγωγή συμπερασμάτων. Αυτή μάλιστα η λύση περιπλέκει και αυξάνει τον χρόνο εκπαίδευσης.

Η ελληνική διάσταση

Οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις διατηρούν σχετικά μεγάλο αριθμό αλεξιπτωτιστών (δύο Μοίρες) και έχουν σχετικά μεγάλο αριθμό εφεδρειών για τις συγκεκριμένες μονάδες. Δεν συμπεριλαμβάνουμε το Ειδικό Τμήμα Αλεξιπτωτιστών, του οποίου η σύνθεση και λειτουργία είναι διαφορετικές. Όμως, εδώ και δεκαετίες, και παρά την χρήση των αλεξιπτωτιστών στους συμβατικούς τους ρόλους σε ασκήσεις, υπάρχει μια αίσθηση από παρελθούσες κρίσεις ότι το ΓΕΕΘΑ ενδέχεται να τους χρησιμοποιήσει ως δύναμη ταχείας εφεδρείας, ιδίως για ενίσχυση απειλούμενων νησιών.

Επίσης, ενδέχεται να χρησιμοποιηθούν ως αντιπερισπασμός σε κάποια απέλπιδα προσπάθεια. Και για τα δύο αυτά έχω υπάρξει μάρτυρας διηγήσεων, όταν ήμουν και εγώ αλεξιπτωτιστής. Υπήρξε διαταγή, η οποία ευτυχώς ανεκλήθη, κατά τη διάρκεια της κρίσης του 1987 βάσει της οποίας η 2η Μοίρα Αλεξιπτωτιστών θα πραγματοποιούσε άλμα σε περιοχή πίσω από τις εχθρικές γραμμές (δηλαδή στα απέναντι παράλια) χωρίς να υπάρχει τρόπος διαφυγής. Όταν ρωτήθηκε ο υπεύθυνος επιτελής, απάντησε: «διαφυγή δια ιδίων μέσων»!

Η εικόνα ότι οι αλεξιπτωτιστές είναι επίλεκτα τμήματα αποτελεί τη βάση για πολλά ανόητα σενάρια χρησιμοποίησής τους. Αντί να αποτελούν ένα στρατηγικό στοιχείο για να χρησιμοποιηθεί μόνο σε ιδιαίτερες συνθήκες και μετά από πολύ μελέτη, είναι πιθανόν να χρησιμοποιηθούν σε ρόλο “πυροσβεστικό” για να κλείσουν τρύπες, ή να αποτρέψουν ρήγματα, κάτι που αντίκειται στο ρόλο τους και σπαταλά την πολύτιμη εκπαίδευσή τους.

Εν κατακλείδι, οι δοξασμένες μέρες των αλεξιπτωτιστών όπως στη D-Day και στην επιχείρηση Market Garden δεν υπάρχουν πια. Η εντυπωσιακή αύξηση της ακρίβειας της βολής των αντιαεροπορικών έχει μειώσει πολύ την πιθανότητα επιβίωσης των αεροσκαφών που θα μεταφέρουν αλεξιπτωτιστές. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια των διαδρομών τους πάνω από τη ζώνη ρίψης, όταν απαιτείται να πετάξουν χαμηλά, αργά και σταθερά.

Τα ελικόπτερα και αεροσκάφη όπως το V-22 Osprey μπορούν να αποδώσουν τις ίδιες δυνατότητες με μικρότερο κόστος. Αν εμείς θέλουμε να τους σκεφτόμαστε σαν μια αεροκίνητη εφεδρεία της τελευταίας στιγμής, είναι ένα άλλο θέμα. Αυτό που παραμένει αδιαμφισβήτητο είναι η χρήση τους ως καταδρομείς για την πραγματοποίηση ειδικών επιχειρήσεων στα μετόπισθεν του εχθρού.