Είναι οι ουκρανικές ειδικές δυνάμεις πίσω από εκρήξεις σε ρωσικές βάσεις;

Πίσω από τις εκρήξεις σε ρωσική αεροπορική βάση στην Κριμαία, πριν μερικές μέρες, βρίσκονται οι ουκρανικές ειδικές δυνάμεις, δήλωσε το Κίεβο στην Washington Post, υποδηλώνοντας ότι εντείνει τις επιθέσεις εναντίον των Ρώσων. Επειδή η Ουκρανία δεν φαίνεται να διαθέτει όπλα τόσο μεγάλου βεληνεκούς, η επίθεση αποδίδεται σε Ουκρανούς κομάντο. Η Μόσχα ισχυρίστηκε ότι κανένα αεροσκάφος δεν καταστράφηκε από τις εκρήξεις, τις οποίες απέδωσε σε ατύχημα.

Είναι η πρώτη φορά στην πρόσφατη ιστορία που μια καλά εξοπλισμένη δύναμη ειδικών επιχειρήσεων διεξάγει υψηλής έντασης επιχειρήσεις εναντίον “ομότιμου” αντιπάλου. Και οι κοινότητες ειδικών επιχειρήσεων σε όλο τον κόσμο μελετούν τις τακτικές και την τεχνολογία που χρησιμοποιούνται. Οι ουκρανικές Δυνάμεις Ειδικών Επιχειρήσεων (ΟΔΕΕ) είναι υπεύθυνες για μια ποικιλία αποστολών: αναγνώριση και άμεση επέμβαση που στοχεύουν ρωσικό προσωπικό, υλικό και υποδομές στην πρώτη γραμμή και πίσω από τις γραμμές του εχθρού.

Η ευρωατλαντική κοινότητα ειδικών επιχειρήσεων έχει δεσμούς με τις ουκρανικές ειδικές δυνάμεις και κάποιες πληροφορίες για τη δράση τους κυκλοφορούν. Είναι γνωστό ότι έπαιξαν βασικό ρόλο στην απομάκρυνση των ρωσικών δυνάμεων από το αεροδρόμιο του Χοστομέλ τις πρώτες ημέρες του πολέμου, καθώς και σε αμυντικές ενέργειες κατά των ρωσικών συμβατικών δυνάμεων, μεγάλο μέρος των οποίων βιντεοσκοπήθηκε για προπαγανδιστικούς σκοπούς. Απ’ ό,τι φαίνεται έχουν χρησιμοποιηθεί για αποστολές που απαιτούν ελίτ ελαφρύ πεζικό για να πολεμήσει αποφασιστικά και επιδέξια. Ακόμη και στην ανακατάληψη του Χοστομέλ, η χρήση δυνάμεων ειδικών επιχειρήσεων, ήταν εξεζητημένη, αλλά ίσως δεν υπήρχαν άλλες κατάλληλες μονάδες.

Η κακή απόδοση των ρωσικών δυνάμεων στην πρώτη φάση επέτρεψαν στις ουκρανικές ειδικές δυνάμεις να επιχειρούν με συγκριτική ελευθερία. Αυτό, βέβαια, έχει αλλάξει με την αργή αλλά σταθερή προέλαση των ρωσικών δυνάμεων στο Ντονμπάς. Σε περίπτωση που παγιωθεί η κατάληψη ολόκληρου του Ντομπάς, κάτι που διαφαίνεται ότι θα συμβεί σύντομα, αναμένεται ότι οι ουκρανικές ειδικές δυνάμεις θα προσπαθήσουν να οργανώσουν αντίσταση και σαμποτάζ σ’ αυτή την περιοχή.

Η εμπλοκή του ΝΑΤΟ

Οι όποιες αρχικές επιτυχίες των ουκρανικών ειδικών δυνάμεων παρείχε στις νατοϊκές μονάδες SOF, ιδιαίτερα γειτόνων, διδάγματα για το πώς να ανταποκριθούν σε περίπτωση εισβολής. Η δράση των ουκρανικών ειδικών δυνάμεων ΟΔΕΕ δεν εξέπληξαν το Στρατηγείο Ειδικών Επιχειρήσεων του ΝΑΤΟ (NSHQ), το οποίο είναι επιφορτισμένο με τη διαμόρφωση της πολιτικής, του δόγματος, των δυνατοτήτων, των προτύπων, της εκπαίδευσης και του συντονισμού των χωρών-μελών σε θέματα ειδικών επιχειρήσεων.

Είναι γνωστό, ότι οι ουκρανικές ειδικές δυνάμεις διατηρούν στενή σχέση με τις αντίστοιχες νατοϊκές. Το νατοϊκό Στρατηγείο, μάλιστα, είναι υπεύθυνο για την ανάπτυξη τους τα τελευταία χρόνια, μέσω της Πολυεθνικής Συμβουλευτικής Ομάδας Ειδικών Επιχειρήσεων, η οποία χρησιμεύει ως πλατφόρμα για τον «συντονισμό της διμερούς δραστηριότητας SOF και τη δημιουργία μιας ενοποιημένης, συνεκτικής προσέγγισης για την ανάπτυξη εταίρων SOF». Αυτό σημαίνει ότι οι Ουκρανοί έχουν επωφεληθεί από την εκπαίδευση των μονάδων SOF του ΝΑΤΟ.

Σύμφωνα με το νατοϊκό Στρατηγείο Ειδικών Επιχειρήσεων, αρκετές ουκρανικές ομάδες ειδικών επιχειρήσεων είχαν ολοκληρώσει επιτυχώς τη διαδικασία αξιολόγησης του ΝΑΤΟ, πριν από την ρωσική εισβολή. Το 140ο Κέντρο Ειδικού Σκοπού του Ουκρανικού Ναυτικού και η 3η Ομάδα Ειδικών Δυνάμεων του Ουκρανικού Στρατού έχουν επωφεληθεί ιδιαιτέρως από τη σχέση με το ΝΑΤΟ.

Οι ουκρανικές ειδικές δυνάμεις

Στη δημιουργία οργανωτικών δομών για την εφαρμογή της άμυνας από “ολόκληρη την κοινωνία” έπαιξαν ρόλο οι μονάδες ειδικών επιχειρήσεων. Οι ουκρανικές ειδικές δυνάμεις δεν αποκαλύπτουν τις απώλειές τους και τις συνθήκες που αυτές έγιναν. Αυτό είναι γενική πολιτική του Κιέβου, η οποία δυσκολεύει τους Ρώσους να εκτιμήσουν την αποτελεσματικότητα της εκστρατείας τους.

Οι ειδικές δυνάμεις πρέπει από τη φύση τους να λειτουργούν σε μικρές ιδιαίτερα ευέλικτες ομάδες, να έχουν υψηλό επίπεδο συνδεσιμότητας για να διασφαλίζεται αποτελεσματική διοίκηση και έλεγχος. Αυτό επιτρέπει στις μικρές ομάδες ειδικών επιχειρήσεων να διεξάγουν εξειδικευμένες αναγνωρίσεις για να καταστρέφουν ή εξουδετερώνουν στόχους ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, ή και να αφήνουν να εννοηθεί ότι είναι πίσω από πυρκαγιές που εμφανίζονται σαν σαμποτάζ.

Τα μέλη των ουκρανικών ειδικών δυνάμεων φέρουν και κατευθυνόμενα πυρομαχικά ακριβείας, αλλά και περιπλανώμενα πυρομαχικά για να μπορούν και μόνες τους να πλήξουν μικρότερους, ή ευάλωτους στόχους, όπως αποθήκες πυρομαχικών και καυσίμων. Αυτά περιλαμβάνουν αντιαρματικά καθοδηγούμενα πυρομαχικά (παρόμοια με τα Javelins και NLAW) έως και περιπλανώμενα πυρομαχικά όπως τα συστήματα Switchblade 300 και 600. Το συμπέρασμα είναι ότι οι τακτικές που οι Ουκρανοί διδάχθηκαν στο νατοϊκό Στρατηγείο Ειδικών Επιχειρήσεων αποδίδουν.

Αντίσταση στα κατεχόμενα εδάφη

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο εκδηλώθηκε αντίσταση στην Ουκρανία, η οποία καθοδηγήθηκε από την Οργάνωση Ουκρανών Εθνικιστών, μια ακροδεξιά ομάδα που είχε συνεργαστεί με τους Ναζί και επέζησε για αρκετό χρόνο ώστε να λάβει υποστήριξη και από τη CIA. Είναι οι μνήμες αυτής της εξέγερσης, κατά την οποία –σύμφωνα με την CIA– σκοτώθηκαν 35.000 Σοβιετικοί στρατιώτες, αστυνομικοί και κομματικά στελέχη. Σ’ αυτή τη μνήμη πατάει ο Πούτιν για να χαρακτηρίσει ναζιστική τη σημερινή ουκρανική ηγεσία.

Καθώς η Ρωσία στρέφει αυτή την περίοδο την προσοχή της στο Ντονμπάς, η οργάνωση αντίστασης από τις ουκρανικές δυνάμεις ειδικών επιχειρήσεων είναι ιδέα που αναπτύχθηκε από το νατοϊκό Στρατηγείο Ειδικών Επιχειρήσεων τα τελευταία χρόνια. Αυτό αποδεικνύεται και από έγγραφα του 2011, πριν δηλαδή την προσάρτηση της Κριμαίας και την απόσχιση περιοχών στο Ντονμπάς το 2014. Την εποχή εκείνη, ωστόσο, δεν είχαν ακόμη αναπτυχθεί οι στενοί δεσμοί των ουκρανικών ειδικών δυνάμεων με το ΝΑΤΟ.

Τον Ιανουάριο, η κυβέρνηση της Ουκρανίας επικύρωσε τη Στρατηγική Εθνικής Αντίστασης, η οποία ανέθεσε στις ΟΔΕΕ να ηγηθούν ενός κινήματος αντίστασης. Σύμφωνα με τον Τζέιμς Ντόμπινς, της δεξαμενής σκέψης RAND στη διπλωματία και την ασφάλεια, η αντίσταση και η «εξέγερση» έχουν γίνει η «πιο συνηθισμένη μορφή πολέμου» στον κόσμο, αν και αναφέρει ότι «σπάνια προσφέρει δρόμο για σύντομη νίκη σε μια σύγκρουση». Αυτό καθιστά τις συγκρούσεις δρόμους που μπορεί να παραταθούν ακόμη και για δεκαετίες.

Είναι πιθανή η αντίσταση;

Ο Ντόμπινς ισχυρίζεται ότι η εξέγερση θα μπορούσε να είναι «ένα αποτελεσματικό εργαλείο στον αγώνα της Ουκρανίας ενάντια στους Ρώσους κατακτητές, εάν χρησιμοποιηθεί ως συμπλήρωμα στη συμβατική μάχη. Όταν χρησιμοποιείται με αυτόν τον τρόπο, η εξέγερση μπορεί να αποφέρει πολύ πιο γρήγορα αποτελέσματα, απειλώντας τις γραμμές επικοινωνίας ενός εχθρού και αποσύροντας τις δυνάμεις του από την κύρια μάχη. Η εξέγερση από μόνη της προσφέρει, στην καλύτερη περίπτωση, την προοπτική της μακρινής επιτυχίας με τεράστιο κόστος. Ωστόσο, όταν συνδυάζεται με μια αδιέξοδη αλλά ακόμα ενεργή συμβατική μάχη, μπορεί να προσφέρει στον αμυνόμενο το αποφασιστικό πλεονέκτημα».

Ορισμένοι υπολογίζουν ότι για να υπάρξει μια ασφαλής για τους Ρώσους, κατοχή των κατακτημένων εδαφών χρειάζονται τουλάχιστον 800.000 στρατιώτες και αστυνομικοί, οι οποίοι επί του παρόντος δεν υπάρχουν. Αντιθέτως, οι ουκρανικές δυνάμεις ειδικών επιχειρήσεων έχουν λαϊκή βάση να στηριχτούν, εκτός εάν μεσολαβήσει εθνοκάθαρση. Αυτό, ωστόσο, ισχύει μόνο για περιοχές, οι οποίες κατοικούνται σε συντριπτική πλειονότητα από Ουκρανούς εθνικιστές. Στο Ντονμπάς είναι μεγάλη πλειονότητα οι ρωσόφιλοι, αλλά τέτοιοι υπάρχουν και σε άλλες περιοχές της ανατολικής και νότιας Ουκρανίας, όπου υπάρχουν και οι ρωσικές δυνάμεις. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι Ρώσοι μόνο εν μέρει είναι σε εχθρικό έδαφος. Κατά συνέπεια, η προαναφερθείσα θεωρία δεν πατάει πολύ στην πραγματικότητα.

Κάποιοι στο Κίεβο καταγγέλλουν ότι οι Ρώσοι έχουν πράκτορες στις ουκρανικές υπηρεσίες, μη εξαιρουμένων των ενόπλων δυνάμεων. Πριν μερικές βδομάδες ο Ζελένσκι διόρισε νέο διοικητή Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων, τον  Βίκτορ Χορένκο σε αντικατάσταση του Χριχόρι Χαλαχάν. Νωρίτερα, είχε απολύσει τη γενική εισαγγελέα Ιρίνα Βενεντίκτοβα και τον επικεφαλής της Υπηρεσίας Ασφαλείας Ιβάν Μπακάνοβ, κατηγορώντας τους ότι στις υπηρεσίες τους υπάρχει μεγάλος αριθμός προδοτών.

Ουκρανικές ειδικές δυνάμεις: Ιστορία

Οι Ουκρανικές Δυνάμεις Ειδικών Επιχειρήσεων αποτελούν ενιαία διοίκηση και είναι ένας από τους πέντε κλάδους των Ενόπλων Δυνάμεων. Ιδρύθηκε το 2017 και εδρεύει στο Κίεβο. Επιφορτίζονται με επικίνδυνες και πολιτικά ευαίσθητες επιχειρήσεις, τις οποίες άλλες τακτικές μονάδες δεν θα μπορούσαν να διεξάγουν. Το σύνθημα των ειδικών δυνάμεων είναι “Σου έρχομαι”, ένα απόφθεγμα του Σβιάτοσλαβ του Ανδρείου, Μεγάλου Πρίγκιπα του Κιέβου που έζησε τον 10ο αιώνα. Γνωστός για τη γενναιότητά του, ο Σβιάτοσλαβ κατάφερε να νικήσει μεγάλους στρατούς και να επεκτείνει το βασίλειο του. Το έμβλημα των Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων απεικονίζει έναν ασημένιο λύκο με χρυσή ζώνη. Πίσω από τον λύκο, υπάρχει ένα στεφάνι από ασημένια φύλλα. Το μότο είναι γραμμένο σε μια χρυσή κορδέλα κάτω από το στεφάνι.

Η Διοίκηση των Ειδικών Δυνάμεων ιδρύθηκε από τα απομεινάρια μονάδων της Ουκρανικής Γενικής Διεύθυνσης Πληροφοριών (HUR), οι οποίες αρχικά είχαν σχηματιστεί από τη σοβιετική GRU Spetsnaz όταν η Ουκρανία ανήκε στην ΕΣΣΔ. Το 2007 συγκροτήθηκε επίσημα το Γραφείο των ειδικών δυνάμεων και εκπαιδευτικό κέντρο, όπου και ξεκίνησε η εκπαίδευση από τις αμερικανικές ειδικές δυνάμεις.

Το  2011, αφού είχε εκλεγεί φιλορώσος πρόεδρος, αποφασίστηκε η διάλυση των Μονάδων Ειδικών Επιχειρήσεων. Στις αρχές του 2014, μετά την εξέγερση-πραξικόπημα, η κυβέρνηση Ποροσένκο αποφάσισε να επανασυστήσει τις ουκρανικές ειδικές δυνάμεις Spetsnaz. Αυτές οι δυνάμεις υπήρχαν από την σοβιετική εποχή και ήταν οι μόνες εκείνη την εποχή κατάλληλες για να υπερασπιστούν την Ουκρανία. Εκείνη την περίοδο, οι ουκρανικές ειδικές δυνάμεις μπόρεσαν να εξουδετερώσουν φιλορωσικούς πυρήνες και να ανακαταλάβουν κάποιες πόλεις από τους αποσχιστές φιλορώσους. Τον Σεπτέμβριο 2014, λόγω της κατάληψης της Κριμαίας, το Κίεβο αποφάσισε να επιταχύνει τη συγκρότηση εκ νέου των ειδικών δυνάμεων.

Γι’ αυτό το έργο, ο αρχηγός του επιτελείου των ουκρανικών αερομεταφερόμενων δυνάμεων, Σεργκέι Κριβόνος, διορίστηκε επικεφαλής της Διεύθυνσης Ειδικών Επιχειρήσεων. Μέχρι το τέλος του 2014, η μονάδα είχε 4.000 στελέχη. Το νέο δόγμα για τις Δυνάμεις Ειδικών Επιχειρήσεων παρουσιάστηκε στις 5 Ιανουαρίου 2016. Διοικητής τους ορίστηκε ο υποστράτηγος Ιγκόρ Λουβνόφ.

Ουκρανικές ειδικές δυνάμεις: Δομή

Στις 24 Ιουνίου 2019, το 140ο Κέντρο Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων επιλέχτηκε για ένταξη στη Δύναμη Αντίδρασης του ΝΑΤΟ, μια πολυεθνική δύναμη που αποτελείται από μονάδες αέρος, ξηράς, θάλασσας και ειδικών δυνάμεων. Τα κύρια χαρακτηριστικά της είναι η υψηλή ετοιμότητα και η τεχνολογική αιχμή. Ήταν η πρώτη φορά, που μονάδα εκτός ΝΑΤΟ πιστοποιήθηκε ως μονάδα Ειδικών Επιχειρήσεων του ΝΑΤΟ (SOF). Μετά την ρωσική εισβολή, ο αριθμός των στελεχών των Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων από 2000 αυξήθηκε σε περίπου 3.000.

Από το 2015, η δομή των ειδικών δυνάμεων υπέστη ριζικές αλλαγές και επεκτάθηκε. Συμπεριλαμβάνει τη Διοίκηση Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων, που εδρεύει στο Μπερντίτσιβ, στο Ζίτομιρ και στο οποίο υπάγονται το 99ο Τάγμα Διοίκησης και Υποστήριξης και το 142ο Κέντρο Εκπαίδευσης και Κατάρτισης. Το 3ο Σύνταγμα Ειδικού Σκοπού, με έδρα το Κροπιβνίτσκι, στην επαρχία Κιρόβογκταντ. Η μονάδα συγκροτήθηκε στη βάση της σοβιετικής 10ης Ταξιαρχίας Ειδικού Σκοπού. Επίσης, το 8ο Σύνταγμα Ειδικού Σκοπού, που σχηματίστηκε με βάση τη σοβιετική 8η Ταξιαρχία Ειδικού Σκοπού, εδρεύει στο Κμελίτσκι. Τέλος το 140ο Κέντρο Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων, που εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ. Αυτή είναι η πιο επίλεκτη μονάδα ειδικών δυνάμεων και συμμετείχε στις εχθροπραξίες στο Ντονμπάς το 2014.

Υπάρχει και η 35η Μικτή Μοίρα Αεροπορίας (ειδικού σκοπού), με έδρα την αεροπορική βάση Χαβρισίικα, στην επαρχία Βινίτσια. Η μονάδα υπάγεται στην 456η Ταξιαρχία Αεροπορίας Μεταφορών της Πολεμικής Αεροπορίας. Η μονάδα ιδρύθηκε το 2019 και ασχολείται κυρίως με τον απεγκλωβισμό , τον ανεφοδιασμό και τη διάσωση στην Ουκρανία. Μονάδα ειδικού σκοπού υπάρχει και στο Ναυτικό, το 73ο Ναυτικό Κέντρο Ειδικών Επιχειρήσεων, εμπνευσμένο από τη σοβιετική 17η Ναυτική Ταξιαρχία Ειδικού Σκοπού, εδρεύει στο νησί Περβομάισκι, στην επαρχία Μικολάιβ. Η μονάδα έχει αποστολή τη διατήρηση της ασφάλειας στη Μαύρη Θάλασσα και επίσης σε θαλάσσιες αποστολές αντιτρομοκρατίας. Παράλληλα υπάρχουν και τέσσερις μονάδες πληροφοριακού πολέμου και ψυχολογικών επιχειρήσεων. Είναι το 16ο Κέντρο με έδρα την Χούιβα, το 72ο Κέντρο με έδρα το Μπρόβαρι, το 74ο με έδρα το Λβιβ και το 83ο με έδρα την Οδησσό.