Είναι το Auftragstaktik η αιτία των ουκρανικών νικών;

Σε πρόσφατη συνέντευξή μου στην πολωνική εφημερίδα “Rzeczpospolita” υποστήριξα ότι –κατά τα φαινόμενα– ένα μεγάλο πρόβλημα για τους Ρώσους στην Ουκρανία είναι το άκαμπτο συγκεντρωτικό σύστημα διοίκησης και διεξαγωγής επιχειρήσεων που εφαρμόζουν, ενώ αντιθέτως, μεγάλο ατού για τους Ουκρανούς είναι οι αποκεντρωτικές τους τακτικές. Ιδιαίτερα δε στην τελευταία τους επίθεση, φάνηκε πως μικρές ομάδες, κυρίως πεζικού, των Ουκρανών, κινήθηκαν ανεξάρτητα και εισχώρησαν “ανάμεσα στις ραφές” της ρωσικής διάταξης προκαλώντας αποδιοργάνωση.

Με τις λίγες πληροφορίες που υπάρχουν στη διάθεσή μας βλέπουμε κάποιες μεθοδολογίες από πλευράς των Ουκρανών που θυμίζουν τις τακτικές των Γερμανών Stosstruppen στο Δυτικό Μέτωπο το 1918, όπως επέβαλε η φιλοσοφία της Auftragstaktik, η οποία στα αγγλικά αποδίδεται ως “Mission Command” και στα ελληνικά ως “Διοίκηση Δια της Αποστολής”. Η φιλοσοφία αυτή είχε αγνοηθεί εν πολλοίς από την αγγλοαμερικανική στρατιωτική σκέψη.

Άρχισε να εξετάζεται μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο όταν οι Αμερικανοί και οι Βρετανοί αναζητούσαν τα αίτια της εξαιρετικής τακτικής απόδοσης της Βέρμαχτ. Επίσης, θεωρήθηκε σημαντική για την υιοθέτηση ενός πολεμικού δόγματος που έδινε έμφαση στον ελιγμό και όχι στην ισχύ πυρός όπως μέχρι τότε, για να αντισταθμιστεί η σοβιετική υπεροπλία στο ευρωπαϊκό θέατρο επιχειρήσεων.

Τι είναι όμως η Auftragstaktik;

Με τα λόγια του Iσραηλινού καθηγητή και θεωρητικού του πολέμου Eitan Shamir, είναι μια φιλοσοφία που απαιτεί και επιτρέπει την πρωτοβουλία σε όλα τα επίπεδα της διοίκησης που εμπλέκονται με τα τεκταινόμενα στο πεδίο της μάχης. Πολύ απλοϊκά και μάλλον περιοριστικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι μια φιλοσοφία πολέμου, όπου οι επικεφαλής δίνουν στους υφιστάμενους τους τον αντικειμενικό σκοπό και μετά τους αφήνουν απολύτως ελεύθερους να υλοποιήσουν την αποστολή τους.

Ένα από τα καλύτερα παραδείγματα εφαρμογής της εν λόγω φιλοσοφίας είναι οι διαταγές του Kurt Zeizler, τότε αρχηγό επιτελείου του Panzergruppe Kleist, λίγο πριν την επίθεση στη Γαλλία, στους υφιστάμενούς του διοικητές: «Κύριοι, απαιτώ οι μεραρχίες σας να περάσουν τα γερμανικά σύνορα, να περάσουν τα βελγικά σύνορα και να διασχίσουν τον ποταμό Meuse. Δεν με νοιάζει πώς θα το κάνετε, αυτό εξαρτάται αποκλειστικά από εσάς».

Συγκριτικά, οι διαταγές προς τις αμερικανικές δυνάμεις πριν από την απόβαση στη Βόρειο Αφρική είχαν το μέγεθος ενός καταλόγου Sears Roebuck… Ακόμη πιο διάσημη και σύμφωνη με το πνεύμα της Auftragstaktik ήταν η διαταγή του Heinz Guderian, διοικητή του ΧΙΧ Panzerkorps, που είπε στις μονάδες του ότι «είχαν ένα εισιτήριο για τον τελευταίο σταθμό», εννοώντας τις πόλεις στα γαλλικά παράλια. Πώς θα έφθαναν εκεί ήταν αποκλειστικά δική τους αρμοδιότητα.

Επιβάλλεται η ανυπακοή

Αξίζει να επισημανθεί ότι οργανικό στοιχείο στη φιλοσοφία της Auftragstaktik είναι η ανυπακοή προς τους ανωτέρους, αν αυτοί επιχειρήσουν να παρέμβουν στις αποφάσεις του τοπικού διοικητή, όσο χαμηλού βαθμού και αν είναι αυτός. Χαρακτηριστικά αναφέρεται η περίπτωση του Πρώσου Στρατηγού, Friedrich Wilhelm von Seydlitz, ο οποίος διοικούσε μια ισχυρή δύναμη Ιππικού, κατά τη διάρκεια της μάχης του Zorndorf, τον Αύγουστο του 1758.

Ενώ λοιπόν, η κατάσταση ήταν απελπιστική, προσέγγισε ένας αγγελιοφόρος και του δήλωσε ότι ο βασιλιάς θεωρεί ότι θα ήταν σοφό να επιτεθεί με το ιππικό του τώρα. Ο στρατηγός δήλωσε ότι δεν ήταν ώρα. Ο αγγελιοφόρος επανήλθε και έθεσε πιο πιεστικά το αίτημα του βασιλιά. Ο στρατηγός ξανά αρνήθηκε. Ο αγγελιοφόρος επανήλθε για τρίτη φορά και του δήλωσε ότι αν δεν εξαπέλυε επίθεση, ο βασιλιάς θα του έπαιρνε το κεφάλι. Ο Πρώσος Στρατηγός απάντησε. «Πείτε στον βασιλιά ότι μετά τη μάχη το κεφάλι μου είναι στη διάθεσή του, αλλά στο μεταξύ θα το χρησιμοποιήσω εγώ όπως θέλω». Εν συνεχεία επιτέθηκε στον χρόνο που αυτός επέλεξε και έφερε τη νίκη.

Επίσης, αναφέρεται πως ο Φρειδερίκος Γ’, που ανέλαβε την εξουσία το 1888 μετά τον θάνατο του εξαιρετικά δημοφιλούς Γουλιέλμου Β’, κατά τη διάρκεια πολεμικών παιγνίων υψηλού επιπέδου, έδωσε σε έναν νέο ταγματάρχη του Γενικού Επιτελείου σκοπίμως μια διαταγή που θα τον έφερνε σε δύσκολη κατάσταση. Όταν ο αξιωματικός υπάκουσε αναντίρρητα στην εντολή, ένας στρατηγός τον σταμάτησε και του υπενθύμισε «Η μεγαλειότητά του σε έκανε ταγματάρχη του Γενικού Επιτελείου ώστε να ξέρεις πότε πρέπει να μην υπακούς σε μια διαταγή».

Ακόμη και το 1938 ο Ludwig Beck, τότε αρχηγός του γερμανικού Στρατού, υπενθύμισε στους συντρόφους του ότι η υπακοή σε διαταγές σε καιρό πολέμου έχει ένα όριο «όταν η γνώση, η συνείδηση και η αίσθηση υπευθυνότητας απαγορεύει την εκτέλεση μιας διαταγής». Γενικότερα, η ανεξαρτησία που αναμενόταν από έναν Γερμανό αξιωματικό και που ήταν μέρος της παράδοσης του Σώματος των Γερμανών αξιωματικών, μπορούσε να πάρει τον χαρακτήρα της ανυπακοής και αυτό ήταν ένα γεγονός που ήταν γνωστό και αναγνωριζόταν.

Ενώ στις ΗΠΑ ο αξιωματικός ήταν ένα γρανάζι ανάμεσα στα άλλα σε μια μεγάλη μηχανή, στη Γερμανία ο αξιωματικός θεωρούταν ο διακόπτης που έθετε σε κίνηση αυτήν τη μηχανή, ή η κινητήριος δύναμή της. Υπήρχε κοινή συναίνεση στην Πρωσία και μετέπειτα στη Γερμανία ότι ήταν καλύτερο να υπάρχει ένας μικρότερος στρατός με μικρότερο αριθμό στρατιωτών, παρά ένας μεγαλύτερος με μέτριο σώμα αξιωματικών. Κατά παράδοξο τρόπο, ενώ οι νεαροί Γερμανοί μεγάλωναν σε μια εξαιρετικά αυταρχική κοινωνία, το σύστημα παραγωγής αξιωματικών έδινε μεγάλη έμφαση στην ανεξάρτητη σκέψη. Θεμέλιο της εκπαίδευσης των Γερμανών νέων αξιωματικών, έτσι ώστε να μπορούν να λειτουργούν στο πλαίσιο της Auftragstaktik, ήταν ανεξάρτητη σκέψη και προσωπική ευθύνη.

“Ελευθεριακή” εκπαίδευση

Για να μπορούν να δημιουργηθούν αξιωματικοί που να δρουν με παρόμοιο τρόπο χρειαζόταν και μια αποκεντρωτική, “ελευθεριακή” εκπαίδευση. Αυτή την εκπαίδευση προσέφερε η περίφημη Ακαδημία Πολέμου (Kriegsakademie), απόφοιτος της οποίας ήταν και ο Μεταξάς και τα διδάγματα που έλαβε εκεί τα εφάρμοσε και στον Ελληνικό Στρατό, όπως έχουμε υποστηρίξει σε προηγούμενο άρθρο στο SLpress.

Τα λάθη οδηγούσαν σε εποικοδομητική κριτική και ενθαρρύνονταν και οι αξιωματικοί ωθούνταν σε μια λογική πειραματισμών που ανέπτυσσαν γνώσεις και δεξιότητες δια της δοκιμής και λάθους. Οι τάξεις είχαν σπουδαστές από όλα τα Όπλα, έτσι ώστε να καλλιεργείται πνεύμα συνεργασίας, ενώ ο συνήθης διαχωρισμός σε αυτούς που διδάσκουν και αυτούς που κάνουν πράγματα δεν ίσχυε.

Εν συνεχεία, στην εποχή του Blitzkrieg, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, χάρη στην ταχύτητα και την ισχύ των τεθωρακισμένων δυνάμεων, δεν αναμενόταν πλέον από τους τακτικούς διοικητές απλώς να εκμεταλλευτούν μια ευκαιρία, αλλά να τη δημιουργήσουν. Άρα, η ανάληψη πρωτοβουλίας πέρασε σε ένα ανώτερο στάδιο. Οι ασύρματοι ήταν ιδιαίτερης σπουδαιότητας για τη φιλοσοφία του Augfragstaktik στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο όχι μόνο γιατί μείωσαν τους κύκλους λήψης αποφάσεων, αλλά γιατί επέτρεψαν στα κατώτερα κλιμάκια της διοίκησης να έχουν πληρέστερη κατανόηση της μεγαλύτερης εικόνας.

Οι Αμερικανοί απέτυχαν να συλλάβουν την ουσία της Auftragstaktik, που ήταν η “τριβή” (friction), η “ευκαιρία” (chance) και η αντιμετώπιση του πολέμου ως μια ελεύθερα δημιουργική διαδικασία (free creative activity). Η αμερικανική προσέγγιση επηρεάστηκε από τις αρχές του Fredrick Taylor του “επιστημονικού μάνατζμεντ”. Οι Αμερικανοί επεδίωξαν να ελέγξουν τον πόλεμο, διαμέσου αποτελεσματικών προσχεδιασμένων διαδικασιών.

Κατά συνέπεια, οι κανονισμοί του αμερικανικού Στρατού έδωσαν έμφαση στην υπακοή στις εντολές εκ των άνω και όχι στην ανεξάρτητη δράση. Οι κανονισμοί αντανακλούσαν μια κοινωνία σίγουρη για την υλική της υπεροχή και εθεωρείτο ότι η επιτυχία έγκειτο στο να αξιοποιήσεις αυτήν την αφθονία εναντίον του αντιπάλου. Ένας Γερμανός σχολιαστής ανέφερε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ότι οι αμερικανικοί στρατιωτικοί κανονισμοί «αντανακλούσαν μια τάση να υποβαθμίζεται η σημασία του αιφνιδιασμού, του ελιγμού και του αυτοσχεδιασμού». Μόνον μονάδες ελίτ, όπως οι Rangers και οι αερομεταφερόμενες δυνάμεις επεδείκνυαν τακτική ευελιξία και πρωτοβουλία.