Ελιγμός ή άτακτη υποχώρηση από τον Τραμπ για τους δασμούς;

Ακόμη και αν η γενική στρατηγική Τραμπ έχει περισσότερη λογική από την άποψη πρωτοκαθεδρίας της υπερδύναμης, συγκριτικά με τους προκατόχους του, το κύρος της νέας αμερικανικής ηγεσίας έχει ήδη πληγεί ανεπανόρθωτα, πριν καλά-καλά ξεδιπλωθεί το σχέδιο. Πίσω από την αυτοπεποίθηση, αποφασιστικότητα και επιθετικότητα, ο βασιλιάς αποκαλύπτεται γυμνός. Επανέρχεται έτσι με μεγαλύτερη ένταση το ερώτημα αν «η απόπειρα ανακοπής της υποβάθμισης, επιτύχει την επιτάχυνση παρά την ανακοπή της».

Ο Τραμπ ορεγόταν την υπόκλιση της Κίνας, αλλά δεν σκόπευε και δεν επιθυμούσε την τρέχουσα οικονομική συμπλοκή με αυτή. Πολύ πριν τη Liberation Day, είχε επιβάλλει επιπλέον 10% δασμούς στην Κίνα, επικαλούμενος τη φαιντανύλη, στους οποίους το Πεκίνο δεν απάντησε ισοδύναμα, επιδιώκοντας τη συνεννόηση. Επί μήνες μετά την εκλογή Τραμπ, το Πεκίνο με απεσταλμένους στην Ουάσιγκτον προσπαθούσε να αποκτήσει επαφή με τον ίδιο ή το επιτελείο του.

Παρά τις αντικινεζικές κορώνες, όλα δείχνουν ότι στο αμερικανικό επιτελείο επικρατούσε η άποψη μιας σε πρώτη φάση συνεννόησης με το Πεκίνο, έστω με πιέσεις και μπούλινγκ, προς μια ρύθμιση ευνοϊκότερη για τις ΗΠΑ, και μετά βλέπουμε. Στις 4 Μαρτίου, όταν ανακοίνωσε δασμούς 25% σε Μεξικό και Καναδά τους οποίους στη συνέχεια πάγωσε, επέβαλε άλλο ένα 10% λόγω… φαιντανύλης στην Κίνα, η οποία και πάλι δεν απάντησε ισοδύναμα.

Όμως, αυτή την φορά το μήνυμα του Πεκίνου δεν μπορούσε να είναι σαφέστερο: «Αν οι ΗΠΑ είναι αποφασισμένες για έναν δασμολογικό πόλεμο, έναν εμπορικό, ή οποιοδήποτε άλλο είδος πολέμου, η Κίνα θα απαντήσει στην επίθεση και θα πολεμήσει μέχρι το τέλος». Δυο μέρες αργότερα το κινεζικό υπουργείο Εξωτερικών διευκρίνιζε: «…Ανεξάρτητα αν είναι ψυχρός πόλεμος ή θερμός πόλεμος». Δεν χρειαζόταν να είναι κανείς σινολόγος (διαθέτουν πολλούς οι ΗΠΑ, όπως παλιότερα σοβιετολόγους) για να καταλάβει ότι το Πεκίνο το εννοούσε.

Η παιδαριώδης κλιμάκωση

Τι μεσολάβησε μέχρι τις 2 Απριλίου που ο Λευκός Οίκος ανακοίνωνε ένα επιπλέον 34% δασμούς; Το πιθανότερο: Τίποτα! Είχαν σχέδιο εξαρχής για επιπλέον δασμούς 10-10-34%; Προφανώς όχι. Τζόγαραν ότι το Πεκίνο θα απαντούσε πάλι ήπια; Τζόγαραν ότι θα κρατούσε μια στάση, όπως ο Καναδάς ή η ΕΕ; Πρόκειται πάντως για τζόγο και συμπεριφορά νταήδων σε σχολική αυλή και όχι της administration των ΗΠΑ που είχαμε συνηθίσει.

Το επίπεδο σχεδιασμού του επιτελείου Τραμπ ήταν τέτοιο, που όχι μόνο προκάλεσε έναν εμπορικό πόλεμο που δεν είχε σχεδιάσει (σε αυτή τη φάση τουλάχιστον) αλλά ξεκίνησε ένα chicken game χωρίς να έχει υπολογίσει, όπως φαίνεται, τι θα κάνει αν ο αντίπαλος δεν κάνει πίσω.

Αντίθετα η στάση του Πεκίνου ήταν υπολογισμένη, στιβαρή και ταυτόχρονα κερδίζει το blame game. Στο 34% απάντησε πλέον ισοδύναμα, αλλά όχι με ρελάνς, το ίδιο και στο παραπέρα 50% και 41%. Έστελνε έτσι το μήνυμα από τη μια ότι δεν υποχωρεί στο μπούλινγκ και από την άλλη ότι είναι οι ΗΠΑ που κλιμακώνουν και όχι η Κίνα, που διεκδικεί ισότιμη συνεννόηση, χωρίς μονομερείς ενέργειες.

Με τους δασμούς πλέον στο 125% για τις εισαγωγές από ΗΠΑ, το Πεκίνο δήλωσε ότι δεν θα τους αυξήσει περαιτέρω. Δεν θα είχε νόημα γιατί με το 125% τα αμερικανικά προϊόντα ήδη δεν έχουν τύχη στην κινεζική αγορά. Οποιαδήποτε δε ανταπάντηση Τραμπ με επιπλέον δασμούς στις εισαγωγές από Κίνα θα ήταν αντίστοιχα χωρίς νόημα για την αμερικανική αγορά και άρα αστεία, ενώ είναι ο Τραμπ που θα φαίνεται ότι έχει κάνει πίσω στο chicken game. Το Πεκίνο δηλώνει πάντα ανοιχτό σε διαπραγμάτευση, αλλά ο πρόεδρος Σι δεν θα σηκώσει πρώτος το τηλέφωνο να το ζητήσει, γιατί είναι οι ΗΠΑ που επιτίθενται: Είναι ζήτημα εθνικής αξιοπρέπειας.

Ο βασιλιάς είναι γυμνός

Η ανιούσα στις αποδόσεις των αμερικανικών ομολόγων χτύπησε το ένα από τα πολλά καμπανάκια που οδήγησε τον Τραμπ σε ισπανική υποχώρηση, παγώνοντας για τρεις μήνες τους επιπλέον δασμούς “μόνο” στο 10% για όλους πλην Κίνας. Βάφτισε το ψάρι κρέας χαρακτηρίζοντας την υποχώρηση «ιστορική μέρα», επειδή λέει όλοι πλέον προσδοκούν σε διαπραγμάτευση από την οποία θα κερδίσουν οι ΗΠΑ. Σήμερα δε εξαίρεσε κινητά, υπολογιστές, λάπτοπ, σκληρούς δίσκους, τσιπ και μηχανήματα κατασκευής ημιαγωγών, τόσο από τους δασμούς που επιβλήθηκαν στην Κίνα, όσο και από τον γενικό δασμό του 10%.

Μόνο που η τακτική του δήθεν τρελού και απρόβλεπτου που είναι ικανός για όλα και δημιουργεί χάος για να έρθει μετά να διαπραγματευτεί από θέση ισχύος αποκομίζοντας κέρδος, έχει χρησιμοποιηθεί τόσο πολύ σε λιγότερο από τέσσερις μήνες που έχει αποκαλυφθεί σε κοινή θέα, εχθρών και φίλων.

Δεν είναι ανήκουστο για έναν ηγεμόνα να παραβιάζει κανόνες. Όμως, η διοίκηση Τραμπ παραβίασε πολλούς κανόνες ταυτόχρονα. Τα έβαλε με συμμάχους, ενώ τους χρειάζεται για να πολεμήσει το βασικό αντίπαλο. Κάνει μπούλινγκ αδιάκριτα σε όλους, ενώ το σχέδιο ήταν να ξεχωρίσει τους νέους φίλους και εχθρούς σε μια πορεία αναδιάταξης ισορροπιών και συμμαχιών. Προβάλλει δύναμη και αποφασιστικότητα προς τα έξω, που όμως καταλήγει να φανερώνει αδυναμία στο εσωτερικό και τα όρια της αμερικανικής οικονομίας σε αυτή την επιθετική εξωτερική πολιτική (και σε αναδίπλωση της “αποφασιστικότητας”).

Αν η Ευρώπη διαθέτει αποδεδειγμένα την ικανότητα να πυροβολεί τα πόδια της για χάρη των ΗΠΑ, θα το σκεφτεί τώρα δυο φορές. Γιατί να ευθυγραμμιστεί με τις αμερικανικές επιθυμίες έναντι της Κίνας, αν δεν υπάρχει εμπιστοσύνη; Ο Καναδάς, το Μεξικό, ακόμη και η μικρή Γροιλανδία έχουν πλέον λόγο να πιστεύουν πως δεν υπάρχει κάποιο αύριο παγκόσμιας αμερικανικής στρατηγικής, παρά μόνο το άμεσο κέρδος των ΗΠΑ απέναντί τους. Οι ενδιάμεσοι που πρέπει να απομακρυνθούν από την Κίνα δεν έχουν να υπολογίζουν σε μια εναλλακτική προοπτική που μπορούν να εμπιστευθούν. Ακόμη λιγότερο θα φοβηθούν όσοι έχουν ισχυρούς δεσμούς με την Κίνα.

Απίστευτη απουσία σχεδιασμού

Η προσέγγιση των ΗΠΑ με τη Ρωσία (δεν έλειψαν κι εδώ οι απειλές) αντί να αναπαραχθεί με άλλα “deal” στη διεθνή σκακιέρα εξελίχθηκε σε μια πολιτική του τύπου “τσακώνομαι με όλους, πλην Ρωσίας”, κάτι σαν τη δίαιτα του ανανά, τρώμε τα πάντα εκτός από ανανά! Η Ρωσία θα φοβάται κι αυτή λιγότερο για το τι θα μπορούσε να κάνει ο Τραμπ αν δεν τα βρουν, και έχει περισσότερους λόγους να επιμένει σε κόκκινες γραμμές.

Στην περίπτωση της Ευρώπης, δημιουργήθηκε από νωρίς το απλό ερώτημα: Γιατί οι ΗΠΑ δεν διαπραγματεύτηκαν την έκταση αποχώρησης της ομπρέλας ασφάλειας και τη νέα δασμολογική πολιτική με αντάλλαγμα τη συμπόρευση της Ευρώπης στην επίλυση της σύγκρουσης στην Ουκρανία, σύμφωνα με τις επιθυμίες Τραμπ; Οι περισσότεροι υπέθεσαν ότι οι ηχηρές παρεμβάσεις Βανς και Χέγκσεθ στην Ευρώπη, τις πρώτες κιόλας μέρες της προεδρίας Τραμπ που πάγωσαν τους πάντες, ήταν ένα υπολογισμένο σοκ, στο πλαίσιο ενός σχεδιασμού.

Όπως φαίνεται τελικά δεν υπήρχε κανένας σοβαρός σχεδιασμός. Υπήρχε η υπερ-αυτοπεποίθηση Τραμπ πως πότε με εκφοβισμό και πότε με καλόπιασμα, πότε με επίδειξη ισχύος και πότε με διαίρει και βασίλευε Ευρώπης-Ρωσίας, θα τα συνταιριάξει όλα. Κατάφερε απλώς να έχει την Ευρώπη απέναντι, τους Ρώσους καχύποπτους και τους Ουκρανούς τσαντισμένους.

Οι εντάσεις ήταν πάντα μια λύσις…

Είτε η κύρια διαφοροποίηση Μπάιντεν και Τραμπ είναι η αντιμετώπιση δημοσιονομικών προβλημάτων, ο προστατευτισμός κατά πάντων και ο επαναπατρισμός εφοδιαστικών αλυσίδων, είτε μια πιο επιθετική πολιτική ανάσχεσης της Κίνας και διχασμού της παγκόσμιας οικονομίας-εφοδιαστικών αλυσίδων και της τεχνολογίας υπέρ των ΗΠΑ (υποστηρίχθηκε εδώ σε προηγούμενο άρθρο ότι είναι κυρίως το δεύτερο), η διαφοροποίηση αυτή έχει ήδη αυτοπυροβοληθεί ανεπανόρθωτα.

Η φιλελεύθερη αντιπολίτευση αντεπιτίθεται “δικαιωμένη” για τα στραβά της δικής της πολιτικής της παγκοσμιοποίησης. Η πρώην Κεντρική Τραπεζίτης Γιέλεν επισημαίνει ότι «αυτός είναι ο χειρότερος αυτοτραυματισμός που έχω δει να προκαλεί η κυβέρνηση σε μια οικονομία που λειτουργεί καλά». Ο Πολ Κρούγκμαν, αναφερόμενος στην εμπιστοσύνη των αγορών στο ασφαλές καταφύγιο των ΗΠΑ, ισχυρίζεται ότι ο Τραμπ «κατέστρεψε μια αξιοπιστία που σωρεύτηκε σε 80 χρόνια, μέσα σε λιγότερο από τρεις μήνες».

Με λίγα λόγια, εξελίσσεται μπροστά μας η απερίσκεπτη κατασπατάληση της ηγεμονικής ισχύος των ΗΠΑ, που συνεχιζόμενη απολήγει στην απομείωση της ίδιας της ηγεμονίας.

Η υποχώρηση Τραμπ από την αρχική Liberation Day μπορεί να οφείλεται στην αντίδραση των αγορών και οικονομικών παραγόντων, αλλά ο αυτοτραυματισμός ή το ξεγύμνωμα είναι πολύ ευρύτερα, καθώς επιβεβαιώνεται η έλλειψη σοβαρότητας και σχεδιασμού σε όλο το εύρος της διαχείρισης, που θα υπολογίζουν στο εξής ανάλογα εχθροί και φίλοι.

Ωστόσο, επειδή η στρατιωτική ισχύς των ΗΠΑ παραμένει ως είχε, δεν είναι η μόνη διέξοδος κάποιας μορφής αναδίπλωση Τραμπ, όπως με τους δασμούς. Η πρόκληση θερμών εντάσεων υπήρξε και για προέδρους στο παρελθόν προσφιλής μέθοδος περίσπασης από δύσκολες καταστάσεις, ή αυταπάτης ότι έτσι θα λυθούν δισεπίλυτα προβλήματα. Η μέχρι τώρα συμπεριφορά Τραμπ στη Μέση Ανατολή κάθε άλλο παρά αποκλείει τη μεταχείριση και αυτής της διεξόδου, μαζί με την αναδίπλωση.