Ερντογάν και Αλίγιεφ δοκιμάζουν τα όρια του Κρεμλίνου

Σε επικίνδυνη τροπή φαίνεται να μπαίνει η σύγκρουση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, καθώς η Αρμενία ισχυρίστηκε ότι τουρκικό F-16 κατάρριψε ένα Su-25 της αρμένικης πολεμικής αεροπορίας, ισχυρισμό που απέρριψαν Τούρκοι αξιωματούχοι. Ακόμα και αν δεχτούμε την εκδοχή της Άγκυρας, η Τουρκία δεν φαίνεται να έχει καμία διάθεση να συμβάλει στην «αποκλιμάκωση» της σύγκρουσης, όπως την καλεί συνεχώς η Μόσχα.

«Το Αζερμπαϊτζάν είναι αδελφό έθνος της Τουρκίας», είχε υπενθυμίσει στον Έλληνα πρέσβη στις αρχές Σεπτεμβρίου ο ίδιος ο Αζέρος πρόεδρος, προχωρώντας σε δηλώσεις που άγγιζαν τα όρια της προσβολής. Μόνιμος συνήγορος της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, το Αζερμπαϊτζάν έχει διπλωματική παρουσία και μεγάλη οικονομική δραστηριότητα στα Κατεχόμενα, ενώ ο “ισόβιος” πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίγιεφ, είχε παρευρεθεί και στα “νεοοθωμανικά” εγκαίνια της μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τζαμί.

Ερντογάν και Αλίγιεφ αποφάσισαν να αναθερμάνουν την πιο χαρακτηριστική από τις “παγωμένες συγκρούσεις” του μετασοβιετικού κόσμου. Ταυτόχρονα με τα πεδία των μαχών, η Τουρκία έχει ενορχηστρώσει και έναν πόλεμο προπαγάνδας, επισημαίνοντας πως το Αζερμπαϊτζάν χρησιμοποιεί «το δικαίωμα της αυτοάμυνας» και πως δρα στα πλαίσια του «διεθνούς δικαίου», καθώς η απόσχιση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ δεν είναι διεθνώς αναγνωρισμένη.

Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ είναι μία από τις αναρίθμητες “παγωμένες συγκρούσεις” που προέκυψαν μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, όπως είναι οι αντίστοιχες της Νότιας Οσετίας και της Αμπχαζίας στη Γεωργία. Από τη δεκαετία του ’90, έπειτα από αιματηρές πολεμικές συγκρούσεις, η Νότια Οσετία και η Αμπχαζία δρούσαν ως de facto ανεξάρτητα κράτη στο έδαφος της Γεωργίας. Η Μόσχα αναγνώρισε μονομερώς την ανεξαρτησία των ρωσόφωνων επαρχιών, μετά τον τελευταίο πόλεμο του 2008.

Η Ρωσία μέχρι στιγμής τηρεί συγκρατημένη στάση στη σύγκρουση Ναγκόρνο-Καραμπάχ, παρά τους ιστορικούς δεσμούς της με την Αρμενία. Ήταν μάλιστα η πολύτιμη ρωσική βοήθεια που είχε γείρει τη πλάστιγγα εις βάρος των Αζέρων, στον πόλεμο του ’90. Προηγουμένως ο σύμβουλος του Ρώσου προέδρου Ντιμίτρι Πεσκόφ είχε καλέσει τη Τουρκία «να μην ρίχνει λάδι στη φωτιά», σε μία πολεμική κρίση που ξυπνά μνήμες από τον πόλεμο στη Νότια Οσετία, τον Αύγουστο του 2008.

Ο Αλίγιεφ δεν είναι Σαακασβίλι

Ήταν τότε που ο φιλοδυτικός πρόεδρος της Γεωργίας Μιχαήλ Σαακσαβίλι, είχε αποπειραθεί να καταλάβει στρατιωτικά την Νότια Οσετία. Ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν, που βρίσκονταν στην Κίνα εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων, είχε γυρίσει εσπευσμένα στη Ρωσία και ενορχήστρωσε τα ρωσικά πολεμικά αντίποινα κατά του υπερφίαλου Σαακασαβίλι, που μάταια εκλιπαρούσε για την υποστήριξη του NATO.

Όμως, οι ομοιότητες σταματούν εδώ, διότι πολύ απλά ο Ιλχάμ Αλίγιεφ δεν είναι Σαακσασβίλι, ενώ είναι λάθος να τον θεωρούμε ως ένα απλό ανδρείκελο της Τουρκίας, όπως είναι ο Σαράτζ στη Λιβύη. Ο Αζέρος πρόεδρος είναι γιος του ιστορικού ηγέτη του Αζερμπαϊτζάν Χεϊντάρ Αλίγιεφ, ενός από τα κορυφαία στελέχη της σοβιετικής πολιτικής ελίτ, καθώς ήταν μέλος του πανίσχυρου Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΣΕ.

Αναφερόμαστε λοιπόν σε μια πολιτική δυναστεία που κυβερνά με σιδηρά πυγμή το Αζερμπαϊτζάν επί δεκαετίες, γνωρίζοντας άριστα τους πολύπλοκους γεωπολιτικούς συσχετισμούς του Καυκάσου. Μάλιστα σε αντίθεση με τον πατήρ Χεϊντάρ, ο οποίος κατά τον πρώτο πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ είχε σχεδόν εχθρικές σχέσεις με τη Μόσχα (και το πλήρωσε), ο υιός Ιλχάμ έχει προσεγγίσει από το 2014 τη Ρωσία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ιστορική συμφωνία για τη ρύθμιση του νομικού καθεστώτος της Κασπίας Θάλασσας, που υπογράφτηκε τον Αύγουστο του 2018.

Από κοινού Ρωσία και Ιράν ρύθμισαν μία γεωπολιτική εκκρεμότητα της μετασοβιετικής εποχής, με τις υπογραφές του Αζερμπαϊτζάν, του Καζακστάν και του Ουζμπεκιστάν. Η Μόσχα γνωρίζει πως Αμερικανοί και NATO είναι έτοιμοι να υποδεχτούν “με ανοιχτές αγκάλες” στους κόλπους τους το Αζερμπαϊτζάν, το οποίο διαδραματίζει κομβικό ρόλο στα δυτικά σχέδια ενεργειακής απεξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο. Είναι ένας από τους λόγους που εξηγεί τη συγκρατημένη στάση της.

Ισορροπίες κρατά η Ρωσία

Η Μόσχα αποφεύγει να επιρρίψει τις ευθύνες για τη πολεμική κρίση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ αποκλειστικά στους Αζέρους, ενώ αντίστοιχη στάση είχε κρατήσει και στα πολεμικά επεισόδια που είχαν προηγηθεί το καλοκαίρι. Χτες έστειλε το δικό της μήνυμα με τις πτήσεις που πραγματοποίησαν ρωσικά πολεμικά αεροσκάφη πάνω από την αρμένικη πρωτεύουσα, μήνυμα που όμως δεν έπιασε τόπο, καθώς την επόμενη μέρα οι συγκρούσεις επαναλήφθηκαν στη διαφιλονοικούμενη περιοχή, με μεγαλύτερη μάλιστα αγριότητα.

Μέχρι στιγμής η Ρωσία δεν βιάζεται να ανοίξει μέτωπο με το Αζερμπαϊτζάν, που αποτελεί “ενεργειακό οικόπεδο” της Κεντρικής Ασίας, αλλά προφανώς όσο κλιμακώνονται οι συγκρούσεις, τόσο δοκιμάζονται τα όρια της. Από την πλευρά του ο Αλίγιεφ βλέπει να δικαιώνονται τα “ανοίγματα” του προς τη Ρωσία. Από όταν ξεκίνησε η αζέρικη επίθεση έχει εξασφαλίσει την ισορροπημένη στάση της Μόσχας, κάτι που επιτρέπει στον στρατό του να συνεχίζει τους βομβαρδισμούς, από κοινού με τον Ερντογάν, ο οποίος βλέπει το Αζερμπαϊτζάν ως το νέο πεδίο των νεοοθωμανικών του φιλοδοξιών.

Ο υιός Ιλχάμ δεν έκανε το λάθη του πατέρα του Χαϊντέρ, αλλά δεν αποκλείεται να τον πάρει τελικά στο λαιμό του ο “αδελφός” Ερντογάν, καθώς δείχνει διατεθειμένος να συνεχίσει τη πολεμική κλιμάκωση για την «απελευθέρωση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ», όπως υπερφίαλα δήλωσε. Βέβαια ο Τούρκος πρόεδρος έχει δείξει πως ξέρει να υποχωρεί τη κατάλληλη στιγμή, εντάσσοντας το πολεμικό χάος που κατά καιρούς προκαλεί σε ένα ιδιότυπο παιχνίδι διαπραγμάτευσης, σίγουρα υψηλού ρίσκου, ειδικά όταν αναφερόμαστε στον Καύκασο.