Ευρωπαϊκό σήμα στα δυτικά Βαλκάνια να σπεύσουν

του Βαγγέλη Γεωργίου  – 

Αλλαγή στη στρατηγική για την διεύρυνση της ΕΕ φαίνεται να παρατηρείται, μετά την διαρροή εγγράφου της Κομισιόν, στο οποίο αναφέρεται ότι «για πρώτη φορά, η προοπτική ένταξης των Βαλκανίων αποκτά ένα αισιόδοξο χρονοδιάγραμμα (best-case timeframe)». Το προσχέδιο του εγγράφου που θα υιοθετηθεί επίσημα στις 14 Φεβρουαρίου και αποκάλυψε το EUobserver, κάνει λόγο για «ένα ιστορικό παράθυρο ευκαιρίας» που «ανοίγεται στους εταίρους των δυτικών Βαλκανίων».

Τη στιγμή που κάποιες χώρες αποχωρούν (Ηνωμένο Βασίλειο) ή φλερτάρουν με την αποχώρηση και κάποιες άλλες διστάζουν να ενταχθούν (Ισλανδία), η Κομισιόν σπεύδει να ενεργοποιήσει τους Βαλκάνιους να προετοιμαστούν ταχέως. Θυμίζουμε ότι το 2014 ο Πρόεδρος της Κομισιόν είχε ανακοινώσει ότι δεν θα υπάρξει διεύρυνση στο άμεσο μέλλον.

Η Σερβία και το Μαυροβούνιο έχουν ήδη ανοίξει τις διαπραγματεύσεις ένταξης και προσπαθούν να κλείσουν σιγά σιγά τα κεφάλαια των συζητήσεων με την ΕΕ. «Με ισχυρή πολιτική βούληση, πραγματοποίηση μεταρρυθμίσεων και βιώσιμες λύσεις σε διαμάχες με τους γείτονες, το Μαυροβούνιο και η Σερβία θα μπορούσαν να είναι έτοιμες να ενταχθούν το 2025» λέει το έγγραφο της Κομισιόν.

Την ίδια στιγμή περιμένουν στον προθάλαμο των διαπραγματεύσεων η Αλβανία και η ΠΓΔΜ που ελπίζουν να ξεκινήσουν μέσα στο 2018. Βέβαια, στις δύο αυτές χώρες ορθώνεται εμπόδιο η Ελλάδα, καθώς με την Αλβανία υπάρχει το ζήτημα της ελληνικής μειονότητας και με την δεύτερη το ζήτημα του ονόματος. Η Βοσνία και το Κόσοβο βρίσκονται στο στάδιο των εν δυνάμει υποψηφίων.

«Κάθε μια χώρα έχει κάποιες ιδιαιτερότητες ως προς τα προ-απαιτούμενα. Η συνολική σκέψη είναι ότι αυτές που έχουν πάρει το καθεστώς της υποψήφιας χώρας θα ενταχτούν, αρκεί να πληρούν βεβαίως τις προδιαγραφές οι οποίες είναι ελέγξιμες και συγκεκριμένες», λέει ο καθηγητής Θεωρίας και Θεσμών της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Δημήτρης Χρυσοχόου.

Το προσχέδιο του εγγράφου αναφέρει ότι η Αλβανία, η ΠΓΔΜ, η Βοσνία και το Κόσοβο θα πρέπει να προχωρήσουν πολύ ακόμα στο ευρωπαϊκό μονοπάτι έως το 2025. Με άλλα λόγια οι διαπραγματεύσεις θα πρέπει να έχουν προχωρήσει αρκετά. «Κάποιοι είναι πιο μπροστά από κάποιους άλλους, αλλά η συνολική εικόνα είναι ότι θα συμπληρωθεί η ευρωπαϊκή οικογένεια και με αυτά τα κράτη, όταν ικανοποιήσουν τις προϋποθέσεις» λέει ο Δημήτρης Χρυσοχόου.

“Κανείς δεν κυνηγάει κανέναν. Είναι συγκεκριμένες οι απαιτήσεις και τα προαπαιτούμενα και είναι στο χέρι αυτών των κρατών να δείξουν μεγαλύτερη ή μικρότερη προσπάθεια εκπλήρωσης αυτών των προαπαιτούμενων. Δεν είναι άλλα για τον έναν και άλλα για τον άλλον. Μη ξεχνάμε ότι είναι οικεία βουλήσει. Δεν επιβάλλει κανείς κάτι“, αναφέρει ο ίδιος καθηγητής.

Λύστε τις διαφορές σας

Ένα σημαντικό ζήτημα είναι η φύση των προβλημάτων που κρατάνε τις χώρες αυτές έως σήμερα εκτός ΕΕ. Άραγε είναι περισσότερο εσωτερικής φύσεως (π.χ. ανθρώπινα δικαιώματα, οικονομία, διαφθορά κτλ) ή εξωτερικής πολιτικής όπως οι τοπικές διακρατικές διαμάχες (π.χ. Σκοπιανό).

Πάντως, αν κρίνουμε από το γεγονός ότι το Κόσοβο και η Σερβία ξεκίνησαν τις διαπραγματεύσεις δίνοντας προτεραιότητα στο κεφάλαιο της ομαλοποίησης των μεταξύ τους σχέσεων, οι διασυνοριακές και διακρατικές διαμάχες στα Βαλκάνια αποτελούν μείζον θέμα. Θυμίζουμε ότι στην προηγούμενη διεύρυνση «μαμούθ» του 2004-2007, ο αρχικός κατάλογος των κεφαλαίων προς διαπραγμάτευση κατάφερε και στρίμωξε τουλάχιστον πέντε κεφάλαια για όλες τις χώρες.

Το έγγραφο της Κομισιόν προειδοποιεί «ότι οι τοπικές διαμάχες θα μπορούσαν να καθυστερήσουν το «φιλόδοξο» χρονοδιάγραμμά της.  Η ΕΕ δεν μπορεί και δεν θα “εισάγει” τις διμερείς διενέξεις. Γι’ αυτό πρέπει όλοι οι Βαλκάνιοι εταίροι να επιλύσουν τέτοιες διαμάχες επειγόντως».

Ωστόσο, όπως υπογράμμισε ο Χρυσοχόου, “με εξαίρεση την Τουρκία που είναι μια πολύ ιδιαίτερη περίπτωση,δεν πιστεύω ότι υπάρχει κάποιο ενδημικό πρόσκομμα που αφορά τις διακρατικές σχέσεις στα Βαλκάνια, το οποίο δεν μπορεί να τροχοδρομηθεί στην προοπτική των βασικών ευρωπαϊκών αξιών, δηλαδή ελευθερία, δημοκρατία και κράτος δικαίου. Διότι και τα Βαλκάνια είναι μέρος της Ευρώπης». Η Κομισιόν προτείνει την επίλυση των διαφορών με διεθνή διαμεσολάβηση, όπως η Χάγη. Γι’ αυτό οι αποφάσεις πρέπει να είναι δεσμευτικές, τελικές και «πλήρως σεβαστές».

Είναι έτοιμες;

Με την εισδοχή των βαλκανικών κρατών υπάρχει ο κίνδυνος να διαταραχθεί η ήδη διαταραγμένη συνοχή της ΕΕ. Ωστόσο, ο Χρυσοχόου υποστηρίζει ότι αυτός είναι ένας παραπάνω λόγος “να αυξήσουμε τις ευρωπαϊκές αξίες και τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Έτσι ώστε η πολυμορφία να διατηρηθεί αλλά και τα σημεία σύγκλισης να καθοδηγούν το μέλλον αυτών των κρατών ως μια μεγάλη συλλογική οικογένεια“.

Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ένωση με την Ουγγαρία και την Πολωνία όπου θίγονται θεμελιώδεις αρχές του κράτους δικαίου φαίνεται να δικαιώνουν εν μέρει όσους ήταν επιφυλακτικοί έως αρνητικοί με την προηγούμενη διεύρυνση. Άραγε πόσο έτοιμα ήταν εκείνα τα μέλη; “Όμως ήταν μια πολιτική απόφαση. Ήταν μια επιστροφή στην Ευρώπη. Και εφόσον προερχόταν και από την δική τους βούληση να ικανοποιηθεί το αίτημα της διεύρυνσης της ευρωπαϊκής οικογένειας, που εντάχτηκε και η Κύπρος“.

Για τις χώρες που περιμένουν σήμερα στο ευρω-βαλκανικό κατώφλι ο καθηγητής λέει ότι “είναι ένα μεταβλητό στοιχείο το κατά πόσο μία υποψήφια για ένταξη χώρα ήδη έχει φτάσει σε έναν ικανοποιητικό επίπεδο προκειμένου να μένει ένα μικρό κομμάτι ακόμα για την πλήρη ένταξη“. Ωστόσο είναι αισιόδοξος ότι η Κομισιόν κάνει καλή δουλειά σε αυτόν τον τομέα, διότι δημοσιοποιεί στην συγκριτική της παράθεση την πρόοδο των προς ένταξη χωρών.

Πάντως το σίγουρο είναι ότι τα δυτικά Βαλκάνια, προφανέστατα, θα προσθέσουν κάτι στην ετερογένεια της Ένωσης που είναι πάρα πολύ έντονη σήμερα, και αυτή είναι η αλήθεια, παραδέχεται ο Χρυσοχόου. Όπως τονίζει, όμως, «δεν πρέπει να είναι ένα κλειστό κλαμπ η ΕΕ. Δηλαδή εμείς μπήκαμε, ταμπουρωθήκαμε και από κει και πέρα κατεβάσαμε τα ρολά, επειδή είμαστε ήδη 27; Όχι, είναι μια ανοιχτή δημοκρατική και πλουραλιστική διαδικασία».