Έχουν κίνητρο οι Ρώσοι να συμφωνήσουν στο Ουκρανικό;

Το πιθανότερο, αλλά όχι δεδομένο, είναι να βρεθεί στο Ουκρανικό μια αρχική φόρμουλα διακοπής των συγκρούσεων. Όσο πλησιάζουμε στην Παρασκευή, τόσο πέφτει ο πήχης των προσδοκιών. Τακτική ή πλημμελής προετοιμασία; Αρχικά, πρέπει να διευκρινιστεί ότι ενδεχόμενη διακοπή των συγκρούσεων δε συνεπάγεται αυτομάτως και λήξη του πολέμου. Πολλώ δε μάλλον επίλυση του (γεω)πολιτικού προβλήματος που οδήγησε στην ένοπλη αναμέτρηση.

Είναι μάλλον απίθανο να προκύψει κάποια καταλυτική εξέλιξη που θα καθορίσει τις εξελίξεις στον πόλεμο. Όπως π.χ. μια εσωτερική κατάρρευση του καθεστώτος Πούτιν στη Ρωσία, ή κάποια αντίστοιχη εξέλιξη στην Ουκρανία. Ωστόσο, όσο κι αν ορισμένοι το εύχονται, σε περίπτωση κατέρρεε το καθεστώς Πούτιν, τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να προκύψει δραματική κλιμάκωση. Ενώπιον μιας μεγάλης ταπείνωσης, οι πιθανότητες καταφυγής με συνοπτικές διαδικασίες στο πυρηνικό οπλοστάσιο θα αυξάνονταν επικίνδυνα. Όμως, πιο πιθανή είναι η πτώση του Ζελένσκι, καθώς οι τριγμοί στο Κίεβο είναι εμφανείς.

Ό,τι και να λέγεται από τους πρωταγωνιστές, το μόνο βέβαιο είναι ότι ο χάρτης δεν θα παραμείνει ίδιος. Μπορεί ορθώς να διακηρύσσεται ότι τα σύνορα δεν πρέπει να αλλάζουν με τη βία, όμως η ιστορική εμπειρία αποδεικνύει ότι αυτό δεν καθορίζεται από ηθικούς κανόνες, αλλά από την ισορροπία δυνάμεων. Στρατιωτικών και πολιτικών. Το δεύτερο ακροθιγώς σκιαγραφήθηκε προηγουμένως.

Επιπρόσθετα και παρά τον κίνδυνο να γίνει κουραστικό, αξίζει να επαναληφθεί ότι δυστυχώς, ο κανόνας είναι πως όσα χάνονται στα πεδία των μαχών δεν ανακτώνται με διπλωματικά μέσα, αλλά αποκλειστικά με στρατιωτικά. Ο Ελληνισμός έχει πλούσια -τραυματική- εμπειρία επ’ αυτού για να παριστάνουμε πως δεν καταλαβαίνουμε…

Μια ακόμα παρατήρηση είναι πως είναι άδικο να χρεώνεται άκριτα στον Τραμπ η ευθύνη για την πορεία που έχουν πάρει τα πράγματα στην Ουκρανία, παρότι προφανώς τα έχει επηρεάσει καθοριστικά. Όποιος δεν υποφέρει από ιδεολογικού περιεχομένου στρατηγική τύφλωση, αντιλαμβάνεται πως η αντιστροφή των τετελεσμένων στην Ουκρανία απαιτεί την εμπλοκή στρατιωτικών δυνάμεων δυτικών χωρών. Αυτό, όμως, το απέρριπτε ακόμα και το αποκαλούμενο στη Δύση ως «κόμμα του πολέμου».

Χωριό που φαίνεται…

Το αδιέξοδο ήταν προβλέψιμο. Τα αριθμητικά δεδομένα ήταν εξ αρχής σε βάρος της Ουκρανίας. Στο τέταρτο έτος της σύγκρουσης με όλη την καταστροφή που έχει επιφέρει ο πόλεμος στην ουκρανική κοινωνία – όχι μόνο οι καταστροφές των υποδομών – όσοι υπερθεματίζουν υπέρ της συνέχισης του πολέμου αποκλειστικά μέσω χρηματοδότησης της χώρας και παροχής οπλικών συστημάτων, είναι βαθύτατα υποκριτές.

Η ευθύνη φυσικά βαραίνει και τον Ζελένσκι στο μέτρο που δεν επισημαίνει αυτή την υποκρισία. Είναι κατανοητό όμως ότι έχει και άλλες -πολιτικά ιδιοτελείς- παραμέτρους να υπολογίσει. Με τις κατηγορίες περί διαφθοράς να έχουν – πλέον και επίσημα – ακουμπήσει το άμεσο περιβάλλον του, έχει κάθε λόγο να φοβάται και για το προσωπικό του μέλλον.

Αν επεσήμανε την υποκρισία και ζητούσε εμπλοκή δυτικών δυνάμεων, θα μπορούσε να το χρησιμοποιήσει ως στρατηγική εξόδου, υπό την προϋπόθεση ότι δεν υπάρχουν άγνωστες πτυχές των προσωπικών του σχέσεων με τις δυτικές πρωτεύουσες, οι οποίες βοηθούν σήμερα στη «ρύθμιση» των περιθωρίων κινήσεων που έχει…

Το βασικό ερώτημα του σχολίου, όμως, αφορά τα κίνητρα απεμπλοκής της κάθε πλευράς από τη σύγκρουση. Αποτελεί κοινό τόπο στη ρητορική πολλών στη Δύση, ότι η Ρωσία του Πούτιν δεν έχει σκοπό να τερματίσει τον πόλεμο. Αυτό όμως δεν είναι ερώτημα που απαντάται με ένα ναι ή με ένα όχι.

Η διαπραγματευτική θέση κάθε πλευράς καθορίζεται από το ποιες είναι πραγματικά οι κόκκινες γραμμές της και κατά πόσον είναι ή όχι ρεαλιστικές στις σημερινές συνθήκες. Το να θεωρείται κόκκινη γραμμή για τους Ουκρανούς η ανάκτηση των απολεσθέντων εδαφών είναι απόλυτα θεμιτό. Δεν είναι όμως ρεαλιστικό στη δεδομένη συγκυρία, ενώ και η ρωσική κοινωνία θεωρεί αμιγώς ρωσικά πολλά από τα εδάφη που έχουν καταληφθεί.

Το ενθουσιώδες “φιλοθεάμων κοινό” του καναπέ, είναι αυτό που μεταξύ τύρου, οίνου και αχλάδου, φαντασιώνεται το πως κάνει τον Πούτιν να το βάζει στα πόδια, καπηλευόμενο την έννοια του «ρεαλισμού», που όμως έχει πολύ συγκεκριμένο περιεχόμενο στην παγκόσμια διεθνολογική κοινότητα, όπως έχει επαρκώς αναλυθεί σε σχέση με τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Ουκρανικό: Η μεγάλη εικόνα προδίδει το κίνητρο

Το κίνητρο απεμπλοκής της Ρωσίας από τον πόλεμο είναι ένα, αν και έχει την εξωτερική και εσωτερική του διάσταση: Αφορά τον νέο παγκόσμιο καταμερισμό ισχύος που βρίσκεται υπό διαμόρφωση. Ο πόλεμος της Ουκρανίας είναι μια μόνο ψηφίδα. Για τη Μόσχα συνδέεται και με το άμεσο στρατηγικό περιβάλλον ασφαλείας και το πως θα εισέλθει στη νέα εποχή με τους καλύτερους δυνατούς όρους.

Ο πόλεμος αυτός είναι το αποτέλεσμα της πορείας – ή μάλλον των διακυμάνσεων στη διαχείριση – των σχέσεων Ανατολής και Δύσης. Εκ των υστέρων πολλοί θα υποστηρίξουν ότι η διαχείριση αυτή ήταν ενίοτε αλλοπρόσαλλη, συμβάλλοντας στο να καταστεί η σύγκρουση αναπόφευκτη. Αυτό θα καταγράψει ο ιστορικός του μέλλοντος, όταν καταλαγιάσουν τα πάθη και προσεγγιστούν εκ νέου τα στοιχεία και το αρχειακό υλικό με ψυχραιμία, πέρα από διαστρεβλωτικούς ιδεολογικούς φακούς και ανόητους διαχωρισμούς ανάμεσα σε καλούς vs κακούς, ή σωστής vs λάθους πλευράς της ιστορίας.

Όσο διαρκεί ένας πόλεμος, ουσιαστική ανάπτυξη της οικονομίας και ανασυγκρότηση της παραγωγικής βάσης, φυσικά και των ενόπλων δυνάμεων, δεν μπορεί να υπάρξει. Όπως στον πόλεμο του 2008 στη Γεωργία και παρά τη θετική του έκβαση για τη Μόσχα, αποκαλύφθηκε σωρεία παθογενειών στις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις. Πολλά μελετήθηκαν και λήφθηκαν διορθωτικά μέτρα. Ο πόλεμος όμως στην Ουκρανία, αποκάλυψε πολλά περισσότερα.

Κι αν το δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού, θα πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι ο Πούτιν θα επιχειρήσει την επαύριον σαρωτικές αλλαγές. Για να αποφύγει το… τρις εξαμαρτείν, καθότι τούτο θα μπορούσε να αποβεί μοιραίο. Αυτό ως προϋπόθεση έχει τη λήξη ενός πολέμου που βολεύει πολλαπλώς τους στρατηγικούς ανταγωνιστές της Μόσχας. Κυρίως την Κίνα, αλλά και την ΕΕ που προσπαθεί να αφυπνιστεί αμυντικά, ώστε να μπορεί να σταθεί αυτόνομα απέναντι στην όποια ρωσική απειλή.

Το Πεκίνο προφανώς βολεύεται, όσο η προσοχή και οι πόροι της Δύσης κατευθύνονται στην Ουκρανία, στερώντας τους αντιστοίχως από το μέτωπο Ασίας-Ειρηνικού. Αυτό όμως, αντιστρόφως, λογικά αποτελεί κίνητρο απεμπλοκής για την Ουάσινγκτον! Πέραν της εύλογης ανησυχίας περί ενδεχόμενης εκμετάλλευσης της συγκυρίας από την Κίνα για να ξεκαθαρίσει την υπόθεση με την Ταϊβάν. Αυτό θα έσπαγε μέρος του “θαλασσίου δακτυλίου” περιορισμού της, που αποτελεί τον σοβαρότερο ίσως στρατηγικό της εφιάλτη.

Όμως, η -κομφουκιανικής προέλευσης- κουλτούρα επίδειξης υπομονής, σε συνδυασμό με συνεχή και συνεπή προσπάθεια διαμόρφωσης των πλέον ευνοϊκών συνθηκών που θα επιτρέψουν να κερδίσει τον πόλεμο δίχως μάχη, συνιστά το βασικό σενάριο που ταιριάζει στο κινεζικό modus operandi.

Η σχέση Ρωσίας-Κίνας βέβαια θα συνεχίσει να είναι στενή. Παρά τα πολυάριθμα προβλήματα, η συνεργασία είναι αμοιβαία επωφελής στο πλαίσιο αντιμετώπισης της κοινής απειλής του αμερικανικού ηγεμονισμού, αλλά και στο πλαίσιο αποτροπής μιας στενότερης συνεργασίας κάποιου εκ των δύο με την Ουάσινγκτον.

Ο παράγοντας οικονομία

Η συνέχιση του πολέμου στην Ουκρανία δεν ευνοεί συλλήβδην τα ρωσικά συμφέροντα. Χωρίς να σημαίνει ότι θα τον τερματίσει όπως όπως. Παρόλο που οι προσδοκίες οικονομικής κατάρρευσης διαψεύσθηκαν πανηγυρικά, η κατάσταση δεν επιτρέπει εφησυχασμό στη Μόσχα. Ο θετικός οικονομικός κύκλος που τροφοδοτήθηκε από την πολεμική οικονομία δείχνει να έχει φθάσει στα όριά του. Η ετήσια ανάπτυξη που ανήλθε στο 4%, φαίνεται πως θα κυμανθεί το 2025 στο 1%, ίσως και λιγότερο.

Τα σύννεφα στη ρωσική οικονομία είναι ολοένα και πιο πυκνά και ο κίνδυνος της ύφεσης θεωρείται στη Μόσχα πραγματικός από τα τέλη του 2024 που παρουσιάστηκε το φαινόμενο «υπερθέρμανσης» της ρωσικής οικονομίας. Παρόλο που δεν αναμένεται… κατάρρευση, η κατάσταση χρήζει προσεκτικής διαχείρισης, κάτι που αποτυπώνεται στις διαπιστώσεις της επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας.

Ένας πόλεμος εξ ορισμού καταναλώνει πόρους και μακροπρόθεσμα οδηγεί σε οικονομική αναστάτωση. Ο Ιπποκράτης διαθέτει τη σοφότερη συμβουλή: «Το δε προνοείν και προλαμβάνειν κρείττον εστί του θεραπεύειν»… Στη Δύση, οι φωνές που αντιμετωπίζουν την κατάσταση ως ευκαιρία κλιμάκωσης των πιέσεων έχουν χάσει την αξιοπιστία τους, καθώς είναι οι ίδιες φωνές που ευαγγελίζονταν τη δήθεν επικείμενη οικονομική κατάρρευση της Ρωσίας.

Καταληκτικά, η εικόνα που έχει διαμορφωθεί απέχει από το να θεωρηθεί ιδανική για οποιαδήποτε πλευρά, ώστε να θεωρηθεί πως μπορεί να επιβάλει τη θέλησή της για τον τρόπο ολοκλήρωσης των συγκρούσεων στην Ουκρανία. Μόνο η συνεργατική προσέγγιση με στρατηγική οπτική μπορεί να δώσει κάποια λύση.

Η συνάντηση Τραμπ-Πούτιν θα χαράξει τη νέα πορεία. Θα κατοχυρώσει άραγε κάποια κέρδη η Μόσχα και θα συναινέσει, ή μήπως θα θεωρήσει πως η ολοκλήρωση της κατάληψης κομβικών αστικών κέντρων θα ανοίξει τον δρόμο για ταχεία προέλαση και κατάληψη μεγαλύτερου μέρους της Ουκρανίας;

Εάν συμβεί αυτό, τι θα ακολουθήσει; Θα κρατήσει τα εδάφη η Μόσχα αποδεικνύοντας λανθασμένη την άρνηση του Κιέβου να συνθηκολογήσει νωρίτερα; Ή μήπως θα θεωρήσει ότι της προσδίδει διαπραγματευτική ευελιξία, ώστε με την επιστροφή μέρους των εδαφών να επιχειρήσει σε αυτό το χρονικό σημείο την αποκλιμάκωση των συγκρούσεων. Παρασκευή… κοντή γιορτή.

Σε συνεργασία με το defencepoint