Ευρωεκλογές 2019: Η ανατροπή που δεν έγινε

Οι χθεσινές ευρωεκλογές δεν ήταν τελικά εκλογές που στηρίχθηκαν σε ένα κεντρικό αφήγημα για την Ευρώπη, παρότι υπήρχαν κυρίαρχα πολιτικά ζητήματα, όπως οι πολιτικές λιτότητας, η εσωτερική δημοκρατία και το μεταναστευτικό. Αντιθέτως επικράτησε μια σειρά εθνικών και περιφερειακών εκλογικών αναμετρήσεων, στις οποίες τα κράτη-μέλη έλυσαν ή τουλάχιστον επιχείρησαν να λύσουν τις εσωτερικές πολιτικές διαφορές.

Σε όλη την διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, αλλά και γενικότερα τα τελευταία χρόνια, συνεχίστηκε η αμφισβήτηση των κυρίαρχων πολιτικών ομάδων της κεντροδεξιάς και των σοσιαλδημοκρατών. Δύο ομάδων που επέβαλαν επί δεκαετίες τις κεντρικές ευρωπαϊκές πολιτικές και ευθύνονται για την σημερινή εικόνα της Ευρώπης.

Η έλλειψη ενός κεντρικού ευρωπαϊκού αφηγήματος σε συνδυασμό με τις ιδιαιτερότητες των χωρών μελών, οδήγησαν σε μια πολυσημία το κύμα αμφισβήτησης των κυρίαρχων ευρωπαϊκών πολιτικών. Έτσι όμως αποστέρησαν και την δυναμική του να τις ανατρέψει. Οι δύο κύριες πολιτικές ομάδες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο χάνουν έδρες και καταγράφουν ποσοστά αδιανόητα για την προ κρίσης εποχή. Τα αποτελέσματα αυτά όμως δεν είναι τα χειρότερα που μπορούσαν να περιμένουν.

Το κεντροδεξιό ΕΛΚ βρίσκεται για πρώτη φορά, από το 1989, κάτω από το 25%. Η πτώση του ΕΛΚ αντικατοπτρίζει, αλλά και ανατροφοδοτεί, την κρίση του κυβερνητικού συνασπισμού στην Γερμανία και την δρομολόγηση της συναξιοδότησης της Μέρκελ. Παραλλήλως όμως καθιστά ρυθμιστή τον  Όρμπαν, ο οποίος είναι ήδη με αναστολή συμμετοχής και έχει εκφραστεί υπέρ της μετεκλογικής συνεργασίας με το ακροδεξιό μπλοκ του Σαλβίνι και της Λεπέν.

Την ίδια ώρα οι Σοσιαλιστές κινούνται στο 20%, για πρώτη φορά από το 1979, επισφραγίζοντας την διαρκή πτώση της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας. Παίρνουν ωστόσο ανάσες στον ευρωπαϊκό νότο με μια ξεκάθαρη στην Ισπανία και το πλασάρισμα του ιταλικού Δημοκρατικού Κόμματος στην δεύτερη θέση. Χάνουν ωστόσο στην Ελλάδα με την άνοδο της ΝΔ και την δρομολόγηση από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ πρόωρων εκλογών τον Ιούνιο.

Λαϊκιστές και ακροδεξιά

Η Κομισιόν και τα φιλοευρωπαϊκά κόμματα επεδίωξαν το διάστημα πριν τις εκλογές να αμβλύνουν τις εσωτερικές αντιπαραθέσεις με παρεμβάσεις σε όλα τα κυρίαρχα πολιτικά ζητήματα και ιδιαίτερα στις πολιτικές λιτότητας και το θέμα του εκδημοκρατισμού των διαδικασιών λήψης αποφάσεων. Έπαιξαν όμως, παραλλήλως, και το χαρτί της συμμετοχής των πολιτών στην εκλογική αναμέτρηση, επιδιώκοντας, μέσα από αυτήν, την ανάσχεση των ευρωσκεπτικιστών και της ακροδεξιάς.

Η συμμετοχή αυξήθηκε τελικά δραματικά και φτάνοντας στο 50,95% αναδείχθηκε ο μεγάλος νικητής των ευρωεκλογών. Δεν κατάφερε ωστόσο να περιορίσει εξίσου δραματικά το κύμα αμφισβήτησης. Η πρωτιά της Λεπέν στην Γαλλία, παρά την μικρή διαφορά, είναι η μεγαλύτερη νίκη της ακροδεξιάς. Και αυτό γιατί αποτελεί σοβαρό πλήγμα στον Μακρόν, ο οποίος από την εκλογή του στήνει το προφίλ του αναμορφωτή της Ενωμένης Ευρώπης.

Την ίδια ώρα ο Σαλβίνι κατακτά με την Λέγκα την πρώτη θέση στην Ιταλία και, με την συμμαχία του με την Λεπέν, το ακροδεξιό μπλοκ διπλασιάζει την δύναμή του στις 70 με 75 έδρες. Δεν καταφέρνουν ωστόσο να εξασφαλίσουν την κυριαρχία που επεδίωκαν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Η εξέλιξη αυτή καθιστά και από αυτήν την σκοπιά ρυθμιστή τον Ούγγρο πρωθυπουργό Όρμπαν και το ενδιαφέρον στρέφεται στο αν θα ξεπεράσει τις διαφορές του με την Λεπέν και θα  τηρήσει την υπόσχεσή του προς τον Σαλβίνι για μετεκλογική συνεργασία. Η μη συμμετοχή του πάντως στην σύνοδο των ακροδεξιών κομμάτων στο Μιλάνο αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο για μια διαφορετική πορεία.

Ευρωσκεπτικιστές και Φάρατζ

Ο Όρμπαν μπορεί να υπερηφανεύεται άλλωστε για το 53% που εξασφάλισε το κόμμα του και το 62% που συγκέντρωσαν συνολικά τα ευρωσκεπτικιστικά κόμματα στην Ουγγαρία. Το κόμμα του ωστόσο βρίσκεται σε ένα κρίσιμο δίλημμα: αν θα επιλέξει δηλαδή να παραμείνει στο ΕΛΚ υιοθετώντας μια πιο μετριοπαθή στάση ή αν θα ενταχθεί και τυπικά στο μπλοκ των ευρωσκεπτικιστών.

Το τι θα κάνει ο Όρμπαν απασχολεί βεβαίως περισσότερο το ΕΛΚ, καθώς η απόσυρσή του θα μειώσει την διαπραγματευτική ισχύ της κεντροδεξιάς στην διεκδίκηση ηγετικών θέσεων στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και ιδιαίτερα στην υποψηφιότητα Βέμπερ για την θέση του προέδρου της Κομισιόν.

Οι Ευρωσκεπτικιστές συγκέντρωσαν ποσοστό 53% και στην Πολωνία, ενώ στην Βρετανία, το Κόμμα για το Brexit του Νάιτζελ Φάρατζ ήρθε πρώτο, εξασφαλίζοντας περίπου το ένα τρίτο των ψήφων. Άνοδο σημείωσαν όμως και τα κόμματα της παραμονής στην ΕΕ και κυρίως οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες.

Πράσινη διαμαρτυρία 

Αμφισβήτηση στις κυρίαρχες ευρωπαϊκές πολιτικές εκφράστηκε όμως και μέσα από την ενίσχυση των Πρασίνων. Ωστόσο, παρότι πολλοί μίλησαν για «Πράσινο Κύμα», πρόκειται για μια τάση αμφισβήτησης που υπόκειται σε θεματικούς και γεωγραφικούς περιορισμούς.

Οι Πράσινοι επικεντρώνουν τις ενστάσεις τους για την σημερινή Ενωμένη Ευρώπη σε θέματα περιβάλλοντος και δικαιωμάτων και δεν αμφισβητούν συνολικά τις κυρίαρχες ευρωπαϊκές πολιτικές που ευθύνονται για την σημερινή εικόνα της Ευρώπης. Από την άλλη, η άνοδός τους περιορίζεται σε χώρες που έχουν πληγεί ελάχιστα από τα δύο βασικά προβλήματα της ΕΕ: την λιτότητα και το μεταναστευτικό.

Έτσι, οι νίκες τους περιορίζονται στην βορειοδυτική Ευρώπη (Γερμανία, Γαλλία, Φινλανδία και Λουξεμβούργο), έχουν μειωμένη παρουσία στην Αυστρία και δεν εξασφαλίζουν έδρες στη Νότια και την Ανατολική Ευρώπη. Η άνοδός τους έχει όμως και περιστασιακά χαρακτηριστικά, τα οποία οφείλονται στην επικαιροποίηση του θέματος της κλιματικής αλλαγής μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από την Συμφωνία των Παρισίων.

Η πράσινη διαμαρτυρία, οι ευρωσκεπτικιστές και τα ακροδεξιά κόμματα αποτελούν διαφορετικές εκφράσεις αμφισβήτησης της κυρίαρχης ευρωπαϊκης πολιτικής. Δεν συγκροτούν ωστόσο ένα ενιαίο μέτωπο εναντίον της. Η αδυναμία σύνθεσης μιας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής, που είναι εμφανής στο στρατόπεδο των φιλοευρωπαϊστών, περνά και στο στρατόπεδο αυτών που την αμφισβητούν. Έτσι όμως πιστοποιείται για άλλη μία φορά ότι η Ενωμένη Ευρώπη έχει ακόμη δρόμο από το να είναι ουσιαστικά ενωμένη.