Γενοκτονία των Αρμενίων – Περιμένοντας την δικαίωση

Ο άνθρωπος που με καθημερινό κίνδυνο της ζωής του απαθανάτιζε για πολλούς μήνες την αρμενική γενοκτονία με εκατοντάδες φωτογραφίες και ντοκουμέντα, και που κατόπιν αφιέρωσε όλη του τη ζωή με συνέπεια στην αρμενική υπόθεση.

Στα νεανικά του χρόνια ο Γερμανός Άρμιν Βέγκνερ υπήρξε λόγω των τότε στενών γερμανοτουρκικών σχέσεων (“αδελφοσύνη των όπλων”, Waffenbruderschaft) εθελοντής υπαξιωματικός του υγειονομικού στο στρατό των Νεότουρκων και ένας από τους σημαντικότερους αυτόπτες μάρτυρες της αρμενικής γενοκτονίας στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Έχοντας εύκολη πρόσβαση, λόγω της ιδιότητάς του, στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των εκτοπισμένων Αρμενίων φωτογράφισε και κατέγραψε τα απάνθρωπα γεγονότα της γενοκτονίας που σημάδεψαν για πάντα τη ζωή του.

Τα εκατοντάδες ντοκουμέντα γίνονται γνωστά στη Γερμανία πριν λήξει ο πόλεμος και αποτελούν την αιτία που το 1917 ο Βέγκνερ απολύεται από τον γερμανικό στρατό. Το 1919 και πριν ακόμα παρθούν οι μεγάλες αποφάσεις για τη μεταπολεμική Τάξη Πραγμάτων στέλνει επιστολή στον Αμερικανό Πρόεδρο Ουίλσον ζητώντας τη δικαίωση για το 1,5 εκατομμύριο θυσιασθέντων Αρμενίων με στόχο την ανακήρυξη ανεξάρτητου αρμενικού κράτους.

Μέχρι το 1924 ο Βέγκνερ παρουσιάζει τις μαρτυρίες του και τα φωτογραφικά ντοκουμέντα σε διάφορες πόλεις, Βερολίνο, Βιέννη, Μπρέσλαου. «Βουβοί μάρτυρες» που κανείς δεν θέλει όμως να γνωρίζει. Το δριμύ «κατηγορώ» του Βέγκνερ για την πρώτη γενοκτονία του 20ου αιώνα πέρασε όμως σύντομα στη λήθη. Είναι άλλωστε η εποχή που ο Κεμάλ αναγνωρίζεται ως ήρωας και πρότυπο για πολλούς στη Δύση.

Ο Βέγκνερ γνώριζε από «πρώτο χέρι» ότι στη γενοκτονία συμμετείχαν ενεργά – στον σχεδιασμό αλλά και στην εκτέλεση – και ανώτατοι Γερμανοί αξιωματικοί, οι οποίοι δεν είχαν απλώς επιρροή στις στρατιωτικές δυνάμεις των Οθωμανών, αλλά και αρχηγικές θέσεις. Όπως ο στρατηγός Όττο Λίμαν φον Σάντερς, ο επικεφαλής της γερμανικής στρατιωτικής αποστολής στην Τουρκία.

Η γερμανική συμμετοχή στο έγκλημα

Η γερμανική συμμετοχή στο οθωμανικό έγκλημα κατά της ανθρωπότητας ήταν καθοριστική και το 2015 θεωρήθηκε από την ίδια τη γερμανική Βουλή σαν «γερμανική συνυπευθυνότητα». Όχι μόνο λόγω του εξοπλισμού των Τούρκων αλλά και επειδή Γερμανοί αξιωματικοί συμμετείχαν, ακόμα και προσωπικά στη γενοκτονία των Αρμενίων, αλλά και των Ελλήνων και των Ασσύριων. Μερικοί ιστορικοί πιστεύουν μάλιστα ότι ο «ιθύνων νους πίσω από τις εκτοπίσεις» ήταν ο στρατηγός Φρίντριχ Μπρόνσαρτ φον Σέλντορφ, που υπηρέτησε περίπου ως Αρχηγός Επιτελείου του οθωμανικού στρατού.

Ο Βέγκνερ υπέστη ναζιστικές διώξεις για το συγγραφικό του έργο υπέρ της Αρμενίας, αλλά και για τις δημόσιες διαμαρτυρίες του (έστειλε επιστολή στον Χίτλερ μόλις δύο μήνες από την ανάληψη της εξουσίας, το 1933) για τις διώξεις κατά των Εβραίων της Γερμανίας. Συλλαμβάνεται και φυλακίζεται για μερικούς μήνες. Τελικά, αναγκάστηκε το 1936 να καταφύγει μαζί με την Εβραία γυναίκα του στην Ιταλία, όπου και έζησε ως ενεργός πολίτης στα κινήματα ειρήνης το υπόλοιπο της ζωής του, μέχρι το θάνατό του το 1978. Γι αυτό και για τους Αρμένιους (και τους Εβραίους) ανήκει επάξια στους «Δίκαιους των λαών».

(1) Πρόκειται για τις χώρες : Αργεντινή, Αυστρία, Αρμενία, Βέλγιο, Βραζιλία, Βατικανό, Βουλγαρία, Βενεζουέλα, Βολιβία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ελβετία, ΗΠΑ, Ιταλία, Καναδάς, Κύπρος, Λιβύη, Λουξεμβούργο, Λετονία, Λιθουανία, Λίβανος, Ουρουγουάη, Ολλανδία, Παραγουάη, Πορτογαλία, Πολωνία, Ρωσία, Συρία, Σλοβακία, Σουηδία, Τσεχία, Χιλή (στοιχεία 2023). Ο καθένας μπορεί να βγάλει τα συμπεράσματά του.