Γιατί δεν γεφυρώνεται το ρήγμα Αιγύπτου-Τουρκίας

Η επανεκκίνηση των σχέσεων  Άγκυρας-Αιγύπτου μετά τη ρήξη του 2013, αντιμετωπίζονται με διαφορετική προσέγγιση από τις δύο πλευρές, με την τουρκική διπλωματία να υποστηρίζει ότι όλα βαίνουν καλώς και την αιγυπτιακή να επισημαίνει ότι η πορεία τους θα κριθεί από τις τουρκικές πράξεις. Η Αθήνα παρακολουθεί τις επαφές των δύο χωρών μετά από την παρεξήγηση που προέκυψε για το αιγυπτιακό οικόπεδο που αγγίζει τα νότια όρια της τουρκικής υφαλοκρηπίδας και η οποία λύθηκε μετά από άμεση κινητοποίηση της ελληνικής διπλωματίας.

Ο ανταγωνισμός για επιρροή στη Μέση Ανατολική αποτελεί μια σημαντική διάσταση των τούρκο-αιγυπτιακών σχέσεων, που κάνει ιδιαίτερα δύσκολη τη διαδικασία επανεκκίνησης τους. Ο Αιγύπτιος πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι επιδιώκει να διασφαλίσει τα εθνικά συμφέροντα της χώρας του που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τη νεοοθωμανική στρατηγική του Ταγίπ Ερντογάν.

Η υποστήριξης της Μουσουλμανικής Αδελφότητας από την Τουρκία θεωρείται μια σημαντική παράμετρο καθώς θεωρείται από το Κάιρο προσπάθεια υπονόμευσης της εξουσίας του  Αλ Σίσι, ο οποίος ανέτρεψε με πραξικόπημα τον Μόρσι, τον πρώτο εκλεγμένο πρόεδρο στη ιστορία της Αιγύπτου, ο οποίος άνηκε στη Μουσουλμανική Αδελφότητα. Η Τουρκία θα πρέπει να σταματήσει να προσφέρει φιλοξενία σε εκπροσώπους της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και να υποστηρίζει τις πολιτικές της δραστηριότητες.

Ταυτόχρονα σε επικοινωνιακό επίπεδο θα πρέπει να σταματήσει την ειδησεογραφία των μέσων μαζικής ενημέρωσης που προωθούν την ιδεολογία της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και επιτίθενται στην Αίγυπτο και στα κράτη του Κόλπου. Πως όμως μπορεί να γίνει αυτό από τη στιγμή που η ιδεολογία του Ερντογάν έχει βάσει τις διδαχές της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και την προώθηση τους μέσα στο μουσουλμανικό κόσμο.

Επιπλέον, η σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου στην Λιβύη που τις έφερε στα πρόθυρα του πολέμου, είναι πολύ δύσκολο έως απίθανο να επιλυθεί. Η Άγκυρα είναι στενός υποστηρικτής της πρώην κυβέρνησης της Τρίπολης, ενώ η Αίγυπτος έχει ταχθεί στο πλευρό του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ.

Η διασφάλιση των αιγυπτιακών συμφερόντων απαιτεί την αποχώρηση της Τουρκίας από τη Λιβύη σε επίπεδο πολιτικό και στρατιωτικό καθώς και των ξένων μισθοφόρων που έστειλε για να πολεμήσουν στο πλευρό της κυβέρνησης της Τρίπολης. Ο Ερντογάν από την πλευρά του επιδιώκει να κάνει μόνιμη την τουρκική στρατιωτική παρουσία στη Λιβύη και να διατηρήσει το παράνομο μνημόνιο Άγκυρας-Τρίπολης για την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων.

Θρίλερ στην Ανατολική Μεσόγειο

Η Τουρκία επειδή βλέπει ότι απομονώνεται στην Ανατολική Μεσόγειο επιδιώκει να προσεγγίσει την Αίγυπτο με στόχο να την τραβήξει στη δική της πλευρά στη διαμάχη που έχει με την Ελλάδα. Ο Αιγύπτιος υπουργός Εξωτερικών Σάμεχ Σούκρι επιβεβαίωσε ότι υπάρχουν διμερείς επαφές έπειτα από μια περίοδο εντάσεων, αλλά διευκρίνισε ότι ο διάλογος είναι περιορισμένος. Ο Τούρκος ομόλογός του Μεβλούτ Τσαβούσογλου δήλωσε,από την πλευρά του, ότι άρχισαν οι επαφές και ότι γίνονται σιγά-σιγά με βάση έναν «οδικό χάρτη».

Η Αίγυπτος αναμένει από την Τουρκία να εναρμονιστεί με τις αρχές και τους στόχους της Αιγύπτου, ώστε οι σχέσεις ανάμεσα στις δύο χώρες να επιστρέψουν στην κανονικότητα, σύμφωνα με το Σούκρι. Η ερμηνεία της δήλωσης δείχνει ότι δεν μπορεί να γίνει καμία οριοθέτηση θαλάσσιων συνόρων μεταξύ των δύο χωρών, αν η Τουρκία δεν εφαρμόσει πλήρως το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, για το οποίο δεν έχει υπογράψει σύμβαση.

Το Κάιρο δεν αποκλίνει από τη συμμαχία του με Ελλάδα, Κύπρο  καθώς διέψευσε τις δηλώσεις Τσαβούσογλου περί δήθεν πρόκληση προς την Αίγυπτο για συμφωνία  ΑΟΖ, αλλά τηρεί τα προσχήματα. Η Αίγυπτος έχει δείξει ότι δεν είναι διατεθειμένη να συνάψει μια συμφωνία με την Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο, αν πρώτα δεν υπάρξει τουρκική συμφωνία με τους ευρωπαίους συμμάχους και συγκεκριμένα με Ελλάδα και Κύπρο.

Επιπλέον, οι τουρκικές επεμβάσεις σε Βόρεια Συρία και Ιράκ για την εξόντωση των μαχητών του PKK και των συριακών κουρδικών δυνάμεων προβληματίζουν το Κάιρο. Ο Ερντογάν που ανησυχεί για τη δημιουργία του «Μεγάλου Κουρδιστάν» και δεν κάνει πίσω σε αυτό το θέμα που αποτελεί τη σημαντικότερη απειλή για την εδαφική προτεραιότητα της χώρας του. Για αυτό το λόγο δεν πρόκειται να δεχθεί όρους για την αποχώρηση των τουρκικών δυνάμεων από τη Βόρεια Συρία αλλά και ούτε να σταματήσει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στο ιρακινό Κουρδιστάν.

Κάιρο εναντίον νεοθωμανισμού

Η Αίγυπτος θα επιδιώξει να εκμεταλλευτεί και τις σχέσεις της με Σαουδική Αραβία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα για να πιέσει την Τουρκία. Άλλωστε, στην πρόσφατη διάσκεψη του Αραβικού Συνδέσμου, ο Αιγύπτιος γενικός γραμματέας του ήταν ιδιαίτερα επικριτικός για τις πολιτικές της Άγκυρας. Οι διαπραγματεύσεις θα πρέπει να περιλαμβάνουν τη Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα και μια σύναψη συμφωνίας με την Τουρκία θα γίνει μόνο εάν αυτή δεσμευτεί να μην επέμβει ποτέ ξανά στις υποθέσεις των αραβικών κρατών και να αποδεχθεί το πλαίσιο της αραβικής εθνικής ασφάλειας.

Επιπροσθέτως, η δήλωση του Σούκρι ότι «εάν διαπιστώναμε μία πραγματική μεταβολή στην τουρκική (εξωτερική) πολιτική, αν συμβάδιζε με την Αίγυπτο για τη σταθεροποίηση της περιοχής… αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει βάση για την αποκατάσταση των σχέσεων», παραπέμπει στο ότι το Κάιρο δεν πρόκειται να προχωρήσει σε πλήρη επανεκκίνηση των σχέσεων, εάν δεν πειστεί ότι η Τουρκία εφαρμόζει τις αρχές του διεθνούς δικαίου.

Οι επαφές θα παραμείνουν αποκλειστικά στο επίπεδο της ασφάλειας, καθώς η Αίγυπτος δεν επιθυμεί να διατηρεί πολιτική επικοινωνία με κράτη που υποστηρίζουν την τρομοκρατία. Η Αίγυπτος θα επιδιώξει να διασφαλίσει τα εθνικά της συμφέροντα στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου που ουσιαστικά καταργούν το νεοθωμανικό όραμα του Ερντογάν και την προώθηση του στους μουσουλμανικούς πληθυσμούς και όχι μόνο. Όμως, αυτός έχει δηλώσει ότι η Τουρκία θα έχει επιτύχει τους στόχος της το 2023.