Γιατί δεν βγαίνει η πολιτική Τραμπ στο Ουκρανικό

Οι νέες πολιτικές Τραμπ, εν μέρει υπερφίαλες ή και ανόητες, εδράζονται σε μια διαφορά εκτίμησης από τους προκατόχους που μόνο ανόητη δεν είναι: Οι ΗΠΑ δεν μπορούσαν να συνεχίσουν όπως πριν. Το πρόβλημα της αναταραχής από την προεδρία Τραμπ είναι ότι οι πραγματικοί συσχετισμοί αποδεικνύονται χειρότεροι, περιγελώντας την αφελή ιδέα ότι η προβολή ηγεμονικής ισχύος και το παγκόσμιο μπούλινγκ θα διόρθωνε τα πράγματα.

Τα εμπόδια στην νέα πορεία που ονειρευόταν ο Τραμπ λιγότερο οφείλονται στον προφανή ερασιτεχνισμό του επιτελείου του και περισσότερο στο γεγονός ότι οι ΗΠΑ για αντικειμενικούς λόγους, όχι μόνο δεν μπορούν να συνεχίσουν όπως πριν, αλλά δεν μπορούν πλέον να διατηρήσουν τον έλεγχο ό,τι και αν κάνουν. Αν θέλουν να προωθήσουν ρυθμίσεις, είναι πλέον υποχρεωμένες να παραχωρήσουν κάτι από τις θέσεις τους. Είναι αυτό που αρνιόταν να αντιληφθεί ο Μπάιντεν και αρνείται επίσης ο Τραμπ. Δεν υπάρχει ιστορικό προηγούμενο που μια υπερδύναμη διαχειρίστηκε με σύνεση την αναπόδραστη παρακμή της, γιατί απλώς αρνείται το αναπόδραστο.

Κοντολογίς, η θέση των ΗΠΑ στο παγκόσμιο στερέωμα βρίσκεται σε ένα σημείο αναπόφευκτης καμπής. Πρόκειται για την ετερογονία των σκοπών της αμερικανικής ελίτ τις προηγούμενες δεκαετίες και του βαθέος κράτους που την υπηρετούσε, στην προσπάθεια υπεράσπισης της ηγεμονίας της υπερδύναμης. Αν και δεν ευθύνεται ο Τραμπ για την καμπή, είναι αμφίβολο αν θα την επιβραδύνει, ενώ με τους χειρισμούς του γίνεται πιο ορατή ή μπορεί να την επιταχύνει.

Από τις πρόσφατες εξελίξεις, τρία πεδία αναδεικνύουν περισσότερο την προφανή αδυναμία των ΗΠΑ: Η αποτυχία ρύθμισης στην Ουκρανία, το φιάσκο με το μονομερή δασμολογικό πόλεμο, και οι εξελίξεις στο στρατιωτικό πεδίο από τις συγκρούσεις σε Ουκρανία, Υεμένη, Ιράν, και προοπτικά με την Κίνα. Εδώ θα περιοριστούμε στο πρώτο.

Ο Τραμπ παγιδευμένος κάπου στη μέση

Όπως έχουμε επισημάνει κι άλλες φορές, το αρχικό σχέδιο Τραμπ για το Ουκρανικό υπολόγιζε στην αποδοχή από τη Ρωσία της ανάπτυξης ευρωπαϊκών “ειρηνευτικών” στρατευμάτων, κάτι που η Μόσχα απέρριψε. Όλα δείχνουν ότι οι δηλώσεις και προσπάθειες των αξιωματούχων του Τραμπ για τον πόλεμο στην Ουκρανία – λάθος του Μπάιντεν ο πόλεμος, λάθος η επιδίωξη εισδοχής στο ΝΑΤΟ, αναγνώριση της εδαφικής πραγματικότητας κλπ – δεν αποσκοπούσαν σε ένα μερικό roll-back της επέκτασης του ΝΑΤΟ μετά το 2004 (που ήταν το ουσιώδες πρόβλημα ασφαλείας της Ρωσίας) αλλά στο να πειστεί η Μόσχα σε μια εκεχειρία διαρκείας, που θα πάγωνε τη σύγκρουση στο σημείο που βρίσκεται, με δέλεαρ τη μερική αναγνώριση των εδαφικών διεκδικήσεων της Ρωσίας.

Εκεχειρία για την εκεχειρία και το πάγωμα της σύγκρουσης μέχρι νεοτέρας και όχι ως πρώτο βήμα προς μια οπισθοχώρηση της Δύσης από το μέτωπο της ανατολικής Ευρώπης με τη Ρωσία. Παραυχώρηση ουκρανικών εδαφών στη Ρωσία, με άτυπη αποδοχή από τη Μόσχα ότι δυτικά της παγωμένης γραμμής σε όλη την Ανατολική Ευρώπη θα διατηρηθεί ο νατοϊκός έλεγχος και παρουσία. Όταν οι Ρώσοι αξιωματούχοι επαναλαμβάνουν διαρκώς την “ανάγκη επίλυσης των βαθύτερων αιτιών της σύγκρουσης” επισημαίνουν το προφανές ότι μια τέτοια λύση, όπως η παραπάνω, δεν αναιρεί το βασικό πρόβλημα της Ρωσίας από την επέκταση της Δύσης ανατολικά.

Οι υποσχέσεις Τραμπ για ανάπτυξη της αμερικανορωσικής συνεργασίας και συνεννόησης για παγκόσμια ζητήματα σε μια προοπτική απομάκρυνσης της Ρωσίας από την Κίνα, όχι μόνο δεν στερούνται πραγματικής πρόθεσης, αλλά ήταν ο απώτερος σκοπός της ειρηνευτικής πρωτοβουλίας Τραμπ. Ωστόσο, όσο δελεαστική και αν είναι αυτή η προοπτική για τη Ρωσία, προς απογοήτευση Τραμπ, η Ρωσία επιμένει να ενισχύει τη στρατηγική της συνεργασία με την Κίνα και την προώθηση των BRICS γιατί απλώς δεν έχει άλλη επιλογή μπροστά στην ζώσα πραγματικότητα της διατηρούμενης δυτικής περικύκλωσης της Ρωσίας, ακόμη και αν παγώσει η σύγκρουση στην Ουκρανία.

Η στριμωγμένη Ρωσία δεν έχει άλλες επιλογές

Το τελευταίο επεισόδιο επιδείνωσης των σχέσεων Αζερμπαϊτζάν-Ρωσίας από το Μπακού που ακολούθησε το χτύπημα στο Ιράν, σηματοδοτεί τη σημαντική αλλαγή ισορροπιών μετά το 2018 στο Νότιο Καύκασο, με τη Ρωσία να χάνει Αζερμπαϊτζάν και Αρμενία υπέρ Δύσης και Τουρκίας, που δεν αντισταθμίζει η “ανάκτηση” της Γεωργίας.

Η απώλεια της Συρίας, η απώλεια της Μολδαβίας, η απώλεια θέσεων στην Κεντρική Ασία υπέρ Δύσης και Κίνας, όλα διαμορφώνουν τη μεγάλη εικόνα μιας στριμωγμένης Ρωσίας, στον αντίποδα των φληναφημάτων για επιδίωξη ανασύστασης της Σοβιετικής Ένωσης από το Κρεμλίνο. Μπορεί σε ένα επιθυμητό για τη Μόσχα κόσμο, αυτή να ήταν πράγματι η επιδίωξη του Κρεμλίνου, αλλά στον πραγματικό κόσμο η ρωσική επιρροή έχει περιοριστεί δραστικά και επί Πούτιν. Έχει περιοριστεί τόσο που το Ουκρανικό έγινε υπαρξιακή απειλή, σχεδόν ζήτημα ζωής και θανάτου.

Σε αυτά προστίθεται η ενεργός στρατιωτική συμμετοχή της Δύσης, και των “διαμεσολαβητών” ΗΠΑ, στη σύγκρουση στην Ουκρανία. Αν η Ρωσία επικρατήσει στην Ουκρανία με τους όρους του Πούτιν, θα μπορεί να ασχοληθεί με τη νότια περιφέρειά της, αντικειμενικά σε βάρος των κεκτημένων της Δύσης, όσο καλές σχέσεις κι αν αποκτήσουν Πούτιν και Τραμπ. Αν η σύγκρουση παγώσει με τους όρους του Τραμπ η Ρωσία θα συνεχίσει να απασχολείται στα δυτικά της κινδυνεύοντας να χάσει κι άλλες θέσεις στην υπόλοιπη περιφέρειά της.

Όταν θες να αγοράσεις κάτι ακριβό σε φθηνή τιμή

Έχοντας προσπαθήσει ανεπιτυχώς να αγοράσει από τη Μόσχα κάτι πολύ ακριβό, όπως η ειρήνευση στην Ουκρανία και απεμπλοκή, σε πολύ φθηνή τιμή, και αφού πρώτα το σχέδιο υπονομεύτηκε από την ίδια την Ευρώπη με την άρνησή της να απειλήσει το Κίεβο με διακοπή της βοήθειας όπως ο Τραμπ, ή να “αναγνωρίσει” την εδαφική πραγματικότητα όπως θα ήθελε ο Τραμπ, ο τελευταίος βρίσκεται πλέον μπροστά σε ένα πρόβλημα δίχως επιλογές.

Η απόφαση απεμπλοκής των ΗΠΑ κολλάει στο ότι με τους όρους που την επιθυμεί ο Τραμπ (αντικατάσταση των ΗΠΑ από την Ευρώπη στο μέτωπο με Ρωσία και διατήρηση της υπόλοιπης περικύκλωσης) δεν αρκεί να ωθήσει τη Ρωσία να απομακρυνθεί από την Κίνα, εφόσον αυτός ήταν ο απώτερος στόχος Τραμπ. Αν δεν απεμπλακεί και επιμείνει έστω και κατά το ήμισυ στο δρόμο Μπάιντεν, απομακρύνεται ο στρατηγικός στόχος ανάσχεσης της Κίνας, ενώ απειλείται να χρεωθεί ο ίδιος και όχι μόνο ο Μπάιντεν μια ήττα στην Ουκρανία. Παρά την επανέναρξη της στρατιωτικής βοήθειας στο Κίεβο, ο Τραμπ το πιθανότερο δεν θα κλιμακώσει σε αυτή την κατεύθυνση, αλλά και δεν θα έχει πλησιάσει καθόλου τους αρχικούς στόχους, παγιδευμένος κάπου στη μέση.

Η αποτυχία Μπάιντεν στο ουκρανικό ήταν η αδυναμία της Δύσης να καταβάλει τη Ρωσία. Η αποτυχία του “ειρηνοποιού” Τραμπ, όπως και στην περίπτωση του Ιράν, είναι η συνολική πλέον αδυναμία των ΗΠΑ να προωθήσουν ρυθμίσεις χωρίς να παραχωρήσουν από τα κεκτημένα, χωρίς να παραιτηθούν από την επιδίωξη διατήρησης του ηγεμονικού ελέγχου στη μια ή στην άλλη περιοχή του πλανήτη.