Γιατί είναι λάθος να ταυτίζουμε τη Σοβιετική Ένωση με τη Ρωσία

Την τελευταία περίοδο και ειδικά μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, αναπτύχθηκε μια φιλολογία που ταυτίζει (σε βαθμό δαιμονοποίησης) τη Ρωσική Ομοσπονδία με την Σοβιετική Ένωση (και αντιστρόφως), υποστηρίζοντας ότι διαχρονικά ο ρωσικός εθνικισμός υπήρχε ως κίνητρο και προϋπόθεση. Αυτή την εκδοχή φαίνεται ότι άρχισαν να υποστηρίζουν και κάποιοι κοινωνικοί επιστήμονες από τα μετασοβιετικά κράτη, όπως π.χ. από το Καζακστάν.

Έχω την εντύπωση ότι στους μετασοβιετικους αυτούς επιστήμονες αρχίζουν να επικρατούν εθνικιστικά κριτήρια ανάγνωσης του παρελθόντος. Η γνώμη μου είναι ότι η ταύτιση Σοβιετικής Ένωσης-Ρωσίας είναι εντελώς αντιιστορική και αυθαίρετη. Η Σοβιετική Ένωση πραγματώθηκε ιστορικά ως άρνηση της παλιάς αυτοκρατορικής Ρωσίας. Γι’ αυτό και την τεμάχισε σε 15 Σοσιαλιστικές Δημοκρατίες που με την κατάρρευση έγιναν ανεξάρτητα κράτη, ενώ και την ίδια τη Ρωσία τη μετέτρεψε σε ομοσπονδιακό κράτος.

Είναι αλήθεια ότι η σταλινική πολιτική υιοθέτησε πολλές από τις μεθόδους του εκπεσόντος (με την Επανάσταση του Φεβρουαρίου του 1917) μεγαλορωσικού πανσλαβισμού. Την πολιτική αυτή βίωσαν οδυνηρά οι πολυάριθμοι Έλληνες της Σοβιετικής Ένωσης, με εξόντωση της ηγεσίας τους, απαγόρευση της ελληνικής γλώσσας και εκτοπίσεις στην Κεντρική Ασία.

Η Σοβιετική Ένωση ήταν μια ρωσόφωνη Κομμουνιστική Αυτοκρατορία, στην οποία υιοθετήθηκαν πολλές τεχνικές του προηγούμενου καθεστώτος που ανέτρεψε, χωρίς να έχει καμία σχέση με κάποιο ρωσικό εθνικισμό. Εξάλλου, ο μέγας κυρίαρχος, ο Ιωσήφ Στάλιν, εθνικά ήταν Γεωργιανός και η σοβιετική ηγεσία ήταν πάντα πολυεθνική, ενώ Ουκρανός ήταν ο Νικήτα Χρουτσόφ, διάδοχος του Στάλιν στη σοβιετική ηγεσία. Ο πιο “Ρώσος” ηγέτης, ο Γεωργιανός Στάλιν, χρησιμοποίησε απλώς εργαλειακά τη ρωσική γλώσσα και πολιτισμό, για πολιτιστική ενοποίηση της Σοβιετικής Αυτοκρατορίας.

Εν κατακλείδι: Τη σταλινική εποχή επιχειρήθηκε η πολιτισμική ομογενοποίηση όλης της σοβιετικής κοινωνίας, στη βάση του υπερισχύοντος πολιτισμού. Αυτό, όμως, είναι διαφορετικό από τη ρωσική εθνική ιδεολογία και πολύ περισσότερο με τον ρωσικό εθνικισμό. Γιατί εάν δεχτούμε ότι τον εκρωσισμό δεν τον χρησιμοποίησε ως μέσο κυριαρχίας η πολυεθνική κομμουνιστική νομενκλατούρα, αλλά κάποιο εθνικό ρωσικό κέντρο, θα καταλήξουμε σε αδιέξοδο, μιας και η σοβιετική διοικητική δομή υπονόμευε εσαεί την κεντρική ρωσική κυριαρχία.