Γιατί Ερντογάν και Ντμπεϊμπά θα υπονομεύσουν τις εκλογές στη Λιβύη

Η Τουρκία, με τους ισλαμιστές μισθοφόρους και τις δυνάμεις της στη Λιβύη θα κάνουν τα πάντα για να διασφαλίσουν ότι οι εκλογές δεν θα πραγματοποιηθούν τον ερχόμενο Δεκέμβριο, όπως έχει προγραμματιστεί. Αυτό είναι τουλάχιστον το συμπέρασμα πολλών αναλυτών που παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις στην αφρικανική χώρα. Το χαώδες πολιτικό περιβάλλον, άλλωστε, εκεί αποτελεί πρόσφορο έδαφος για τέτοιες μεθοδεύσεις.

Το λιβυκό Κοινοβούλιο ενέκρινε τον περασμένο μήνα μια προσωρινή κυβέρνηση που έχει αποστολή να ενώσει τη χώρα, μετά από 10 χρόνια συγκρούσεων, καθώς και να εποπτεύσει τις εκλογές, οι οποίες αποτελούν κρίκο του ειρηνευτικού σχεδίου που στηρίζει ο ΟΗΕ. «Δεν θέλουν εκλογές στη Λιβύη επειδή γνωρίζουν ότι οι ισλαμιστές δεν θα έχουν μέλλον στη Λιβύη», δήλωσε η λιβυκής καταγωγής αναλύτρια Αϊα Μπουρουίλα. «Θα κάνουν τα πάντα για να σαμποτάρουν τις εκλογές».

Η εμπλοκή των Τούρκων στη Λιβύη είναι γνωστή. Οι δυνάμεις τους παραμένουν εκεί και είναι αμφίβολο αν θα την εγκαταλείψουν, παρά τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός που απαιτεί την αποχώρηση όλων των ξένων μαχητών. Η Άγκυρα επιδιώκει με τους 11.000 περίπου ισλαμιστές μισθοφόρους που έχει στείλει εκεί, να εξασφαλίσει ότι οι ελεγχόμενοι από την ίδια Λίβυοι πολιτικοί θα παραμείνουν στο τιμόνι και βέβαια θα συνεχίσουν να είναι υπάκουοι. Ο αριθμός προκύπτει από λιβυκές πηγές και από επίσημα έγγραφα, που ελήφθησαν από το Sky News Arabia. Σύμφωνα με αυτά, η Τουρκία έχει αποσύρει μόνο 1.226 μισθοφόρους από τους 12.835 που είχαν σταλεί από τη Συρία και αρκετοί εκ των οποίων πολέμησαν και στο Ναγκόρνο Καραμπάχ.

Μετά τη συνάντησή του με τον προσωρινό πρωθυπουργό της Λιβύης Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά στην Άγκυρα στις αρχές Απριλίου, ο Ερντογάν δήλωσε ότι δύο πλευρές επιβεβαίωσαν τα μνημόνια Άγκυρας-Τρίπολης που είχαν υπογράψει ο Ερντογάν με τον Σάρατζ το 2019. Υπενθυμίζουμε ότι το ένα αφορούσε την παράνομη οριοθέτηση ΑΟΖ, αλλά το άλλο την παρουσία τουρκικών δυνάμεων στη Λιβύη.

Η εντολή της προσωρινής κυβέρνησης

Η εντολή της προσωρινής κυβέρνησης στη Λιβύη είναι σαφής: Να διασφαλίσει ότι θα γίνουν οι εκλογές, να ενοποιήσει τους κυβερνητικούς θεσμούς και να δείξει την πόρτα εξόδου σε όλες τις ξένες δυνάμεις. Η συμφωνία της Γενεύης (Οκτώβριος 2020) προβλέπει, εκτός από άμεση κατάπαυση του πυρός, ότι οι δύο πλευρές θα σχηματίσουν μια τακτική στρατιωτική δύναμη υπό Κοινή Στρατιωτική Επιτροπή (5+5) για την επίλυση των αναμενόμενων παραβιάσεων της συμφωνίας. Κατά την ίδια συμφωνία, όλοι οι μισθοφόροι και οι ξένες δυνάμεις, ρωσικές, ισλαμιστές και τουρκικές, πρέπει να εγκαταλείψουν τη Λιβύη.

Τυπικά ο υπουργός Εξωτερικών είναι αρμόδιος για την εξωτερική πολιτική, αλλά τα καθήκοντα των μελών της προσωρινής κυβέρνησης, εκτός των προαναφερθέντων, δεν έχουν αποσαφηνιστεί. Ο προσωρινός πρόεδρος Μοχάμεντ αλ Μένφι, που επισκέφθηκε την Αθήνα όταν ο Ντμπεϊμπά ήταν στην Αγκυρα, θεωρείται “τυπολάτρης”. Γνωρίζει ότι το μνημόνιο Ερντογάν-Σάρατζ είναι παράνομο και ψηφίστηκε από αντισυνταγματική κυβέρνηση. Το λιβυκό Κοινοβούλιο το απέρριψε και ο πρόεδρος δεν θέλει η Λιβύη στο μέλλον να φέρει την ετικέτα του παρία.

Ο Ντμπεϊμπά είπε στον Ερντογάν ότι θα τηρήσει το παράνομο μνημόνιο, αλλά αυτά είναι λόγια του αέρα, καθώς η παρούσα κυβέρνηση θα παραμείνει μόνο οκτώ ακόμη μήνες στην εξουσία. Ο προσωρινός πρωθυπουργός, λοιπόν, ασκεί προσωπική διπλωματία. Ας σημειωθεί ότι η μετάβαση στην Τουρκία όλου σχεδόν του Υπουργικού Συμβουλίου σόκαρε τους Λίβυους, οι οποίοι αναρωτήθηκαν για τις προτεραιότητες του. Το ερώτημά τους είναι εάν θα εκπληρώσει την αποστολή που του ανατέθηκε, ή παίρνει τη σκυτάλη από τον Σάρατζ, ως εκπρόσωπος της Άγκυρας.

Αίγυπτος και Χαφτάρ

Η Αίγυπτος εξισορροπεί την τουρκική παρουσία στη Λιβύη. Η Τουρκία δεν μπόρεσε να προχωρήσει στρατιωτικά στην Σύρτη από τον περασμένο Ιούλιο, λόγω των κόκκινων γραμμών που είχε θέσει η Αίγυπτος. Ο Σίσι είχε δηλώσει τον Ιούλιο ότι η χώρα του θα επέμβει στρατιωτικά στη Λιβύη αν απειληθεί η ασφάλειά της. Τότε, 10 αρχηγοί φυλών πήγαν να ανακοινώσουν την υποστήριξή τους στην προειδοποίηση του Αιγύπτιου προέδρου, ο οποίος καθόταν στη μέση μιας σκηνής. «Χρειαζόμαστε την υποστήριξη της Αιγύπτου για την απέλαση του Τούρκου αποικιοκράτη», δήλωσε ο Μοχάμεντ αλ Μισμπάι, ο οποίος στη συνέχεια παρουσιάστηκε στα ΜΜΕ ως επικεφαλής του Ανώτατου Συμβουλίου των Σεΐχηδων και των Δημογερόντων.

Την ίδια στιγμή αραβικά ΜΜΕ αναφέρουν πως ο στρατηγός Χαφτάρ σχεδιάζει να θέσει υποψηφιότητα για τις προεδρικές εκλογές, επισημαίνοντας τις συχνές εμφανίσεις του με κοστούμι(!), όπως κατά την διάρκεια τελετής για την παρουσίαση ενός νέου κατασκευαστικού προγράμματος, στο προπύργιό του, στη Βεγγάζη. Ο Χαφτάρ μίλησε υποσχόμενος θέσεις εργασίας και ενίσχυση των οικογενειών. Η ομιλία του δεν θύμιζε τους πολεμικούς του λόγους, όταν πολιορκούσε την Τρίπολη.

Το σχέδιο του Χαφτάρ περιλαμβάνει την οικοδόμηση τριών νέων πόλεων δυτικά, ανατολικά και νότια της Βεγγάζης, ικανών να στεγάσουν 12 εκατομμύρια ανθρώπους και έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις. Πολλοί επισημαίνουν πως σχεδιάζει να πολιτογραφήσει φυλές που έχουν ιστορικούς δεσμούς με την Λιβύη και πλέον ζουν σε γειτονικές χώρες, όπως τους Al-Jawari που ζουν στην δυτική Αίγυπτο.

Ο Χαφτάρ εμφανίζεται έτοιμος να προχωρήσει σε μία παλαιότερη υπόσχεση του Καντάφι, ο οποίος σχεδίασε να δώσει λιβυκή υπηκοότητα σε μέλη λιβυκών φυλών που ζουν στην Αίγυπτο και στο Τσαντ, για προφανείς λόγους. Αμφότεροι έχουν στον νου τους να αποκτήσουν μία νέα “στρατιά” υποστηρικτών. Ο Χαφτάρ δήλωσε: «έχουμε ένα έδαφος περίπου δύο εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων, οπότε αν μπορέσουμε να υποδεχτούμε επιπλέον 10 εκατομμύρια ανθρώπους, θα καταφέρουμε να αλλάξουμε το πρόσωπο της Λιβύης».

Οι φατρίες της Λιβύης

Οι μεγαλύτερες πολιτικές δυνάμεις της χώρας είναι:

• Εθνική Συμμαχία Δυνάμεων (NFA): Φιλελεύθερος μετριοπαθής συνασπισμός, που αποτελείται από τουλάχιστον 58 κόμματα, και σήμερα κατέχει σχεδόν τις μισές κοινοβουλευτικές έδρες.
• Κόμμα Δικαιοσύνης και Κατασκευής (JCP): Ισλαμιστικό, που εκφράζει τη μεγαλύτερη φατρία της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Απείχε από την κυβέρνηση και πλέον είναι εκτός νόμου.
• Πίστη στους Μάρτυρες: Ακραίο ισλαμιστικό κόμμα, που περιλαμβάνει μικρότερες ομάδες της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.
• Κόμμα Εθνικού Μετώπου: Φιλελεύθερο προοδευτικό.
• Ένωση για την πατρίδα: Κεντρώο λαϊκιστικό κόμμα με τοπική αναφορά.
• Εθνικό Κεντρώο Κόμμα: Κεντρώο.
• Κόμμα της Πατρίδας: Πρεσβεύει την συντηρητική ισλαμική δημοκρατία.
• Άλλα κόμματα είναι τα Ya Biladi (Για την Πατρίδα), Voice of Libya Women (Φωνή των Λίβυων Γυναικών) και οι Σαλαφιστές.

Το Ανώτατο Συμβούλιο Σεΐχηδων και Δημογερόντων είναι άλλος πόλος, τον οποίο κατηγορούν πολλοί σαν οπισθοδρομικό. Δεν εκπροσωπούνται εκεί οι Βερβέροι και άλλες νομαδικές φυλές που κατοικούν στη νότια Λιβύη. Πολλές φυλές επιζητούν ένα ομοσπονδιακό μοντέλο που να τους δίνει μεγαλύτερη αυτονομία. Επειδή, μάλιστα, υποστήριξαν ενεργά τον Χαφτάρ είναι ύποπτοι στα μάτια των πολιτικών της Τρίπολης.

Θα ήταν παράλειψη εάν δεν συμπεριλαμβάναμε στους πολιτικούς πόλους, το τοπικό οργανωμένο έγκλημα, που κυρίως διακινεί μετανάστες προς την Ευρώπη. Έχει δύναμη και δεν θέλει την επιστροφή στην ομαλότητα, επειδή αυτό θα βλάψει τα συμφέροντά του. Αρκετοί πολιτικοί, που διασυνδέονται μαζί του, ενδέχεται να αποπειραθούν να τορπιλίσουν την ειρηνευτική διαδικασία.

Οι πόλοι εξουσίας

Το Φόρουμ Πολιτικού Διαλόγου της Λιβύης που εξέλεξε την προσωρινή κυβέρνηση υπό τον Ντμπεϊμπά αποτελείται από εκλεγμένους αντιπροσώπους από τα δύο θεσμικά όργανα, τη Βουλή των Αντιπροσώπων και το Ανώτατο Συμβούλιο της Επικρατείας. Αυτοί οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι συμπληρώνονται από το λεγόμενο μπλοκ UNSMIL, που περιλαμβάνει εκπροσώπους πολιτικών δυνάμεων, νεολαίας, γυναικών, εθνοτικών ομάδων, φυλών, προσωπικοτήτων και υποστηρικτών του πρώην καθεστώτος.

Οι Λίβυοι, παρά τις αμφιβολίες τους, φαίνεται να έχουν αγκαλιάσει την ειρηνευτική διαδικασία σαν γέφυρα προς τις εκλογές και την ομαλότητα. Δεδομένης της περιορισμένης διάρκειας ζωής της, η νέα κυβέρνηση διατηρεί τη νομιμότητα που απαιτείται για την διενέργεια των εκλογών, ενώ λαμβάνει και μέτρα για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και την παροχή υπηρεσιών.

Αναμφίβολα, ο δρόμος είναι δύσκολος. Υπάρχουν έντονες αμφιβολίες για την ομαλή κατάληξη της διαδικασίας. Κι αυτό φαίνεται από τα πολιτικά πάθη. Το ναυάγιο της πολιτικής συμφωνίας του 2015 αποτελεί απογοητευτικό προηγούμενο. Η παρουσία και ξένων παικτών, μάλιστα, περιπλέκει τα πράγματα. Οι ξένες δυνάμεις δεν φαίνεται διατεθειμένοι να φύγουν, με αποτέλεσμα μία εύθραυστη εκεχειρία.

Ο Ερντογάν γνωρίζει ότι αν γίνουν εκλογές τον Δεκέμβριο οι μέρες της τουρκικής στρατιωτικής παρουσίας στη Λιβύη, όπως και του παράνομου μνημονίου, θα είναι μετρημένες. Γι’ αυτό και θα κάνει τα πάντα για να τορπιλίσει τη διαδικασία. Όχι μόνο επειδή έχει επενδύσει πολλά, επεμβαίνοντας στη Λιβύη, αλλά και επειδή μία απόσυρση χωρίς απτά οφέλη, ισοδυναμεί και με απώλεια γοήτρου. Στις προσπάθειες του να υπονομεύσει την προσπάθεια μετάβασης στη δημοκρατική ομαλότητα, ο Τούρκος πρόεδρος έχει ως σύμμαχο τις προσωπικές φιλοδοξίες ανθρώπων όπως ο μεταβατικός πρωθυπουργός Ντμπεϊμπά, ο οποίος φοβάται ότι θα χάσει την εξουσία.