Γιατί η Δύση αλλάζει στάση απέναντι στην Τουρκία

Πριν από μια δεκαετία, τα δυτικά μέσα ενημέρωσης χλεύαζαν τον Ερντογάν, θεωρώντας ότι απομακρυνόταν από τη Δύση. Εκείνη την περίοδο, ο πρόεδρος της Τουρκίας κινούνταν προς Ρωσία και Ιράν, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις. Κατά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016, η στήριξη των Δυτικών προς τον Ερντογάν ήταν μάλλον τυπική. Στην Ευρώπη μάλλον αγνοούσαν τις εκκλήσεις της Άγκυρας, εστιάζοντας σε ζητήματα δημοκρατίας και στα ανθρώπινα δικαιώματα.

Οι προσκλήσεις για επίσκεψη του Ερντογάν ήταν περιορισμένες και οι δυτικοί ηγέτες ήταν απρόθυμοι να επισκεφθούν την Τουρκία. Σήμερα, η εικόνα αλλάζει. Η Τουρκία θεωρείται περιφερειακή δύναμη, με ικανότητα να μεσολαβήσει σε κρίσιμα ζητήματα, όπως ο πόλεμος στη Γάζα. Η στρατηγική σημασία της για τη Δύση αυξάνεται και σ’ αυτό έχει συμβάλει και ο πόλεμος στην Ουκρανία.

Η Γερμανία επιθυμεί η Τουρκία να ενταχθεί στη νέα ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας και να συμμετάσχει στο πρόγραμμα SAFE. Η προηγούμενη γερμανική κυβέρνηση είχε μπλοκάρει την πώληση των Eurofighter,  κυρίως λόγω των πιέσεων των Πράσινων, οι οποίοι εστίαζαν στα ανθρώπινα δικαιώματα. Σήμερα όμως, η κυβέρνηση Μερτς προχωρά ολοταχώς προς την έγκριση, με κεντρικό επιχείρημα ότι θα ενισχυθεί το νοτιοανατολικό τμήμα του ΝΑΤΟ απέναντι στη Ρωσία.

Η στροφή της Ευρώπης

Η στροφή της Ευρώπης εξηγείται από μία σειρά παραγόντων. Κυρίως από:

• Την εκλογική νίκη του Ερντογάν στις εκλογές του 2023, παρά την οικονομική κρίση. Εκείνη η νίκη επηρέασε την αντίληψη της Δύσης.
• Τον τουρκικό ρόλο στον πόλεμο στης Ουκρανίας. Η Άγκυρα αξιοποίησε από την πρώτη μέρα τη Συνθήκη του Μοντρέ (1936) για τον έλεγχο των Στενών, αλλά αυτό δεν επηρέασε τις πολεμικές επιχειρήσεις. Το σημαντικό είναι ότι διατήρησε επικοινωνία τόσο με τη Μόσχα, όσο και με το Κίεβο και έτσι πολύ νωρίς αναδείχθηκε σε δυνάμει μεσολαβητή, εξ ου και οι ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις στην Κωνσταντινούπολη την άνοιξη του 2022.
• Την αναβάθμιση της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας. Η Τουρκία επιτάχυνε την παραγωγή δικών της οπλικών συστημάτων, μεταξύ αυτών και drones, τα οποία δοκιμάστηκαν επιτυχώς στη Λιβύη, τη Συρία και το Αζερμπαϊτζάν, επηρεάζοντας σημαντικά την έκβαση αυτών των συγκρούσεων. Στην Ουκρανία τα τουρκικά drones δεν έπαιξαν σημαντικό ρόλο, επειδή και το Κίεβο και η Μόσχα σύντομα ανέπτυξαν πολύ πιο εξελιγμένα δικά τους.
• Η πίεση του Τραμπ για αυξημένες στρατιωτικές δαπάνες των Ευρωπαίων μελών του ΝΑΤΟ. Αυτό ανέδειξε τον στρατηγικό ρόλο της Τουρκίας στην περιοχή.
• Τον καθοριστικό ρόλο της Τουρκίας στην αλλαγή καθεστώτος στη Συρία.
• Την άνοδο της Ακροδεξιάς-Νέας Δεξιάς στην Ευρώπη. Οι φωνές υπέρ δημοκρατίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων ακούγονται όλο και λιγότερο και η επιρροή τους στη διαμόρφωση πολιτικής μειώνεται.
• Την παγκόσμια στρατηγική σύγκρουση της Δύσης με Κίνα και Ρωσία. Στο πλαίσιο αυτό, οι ευρωπαϊκές ανησυχίες για δημοκρατία και ανθρώπινα δικαιώματα υποχωρούν μπροστά στις οικονομικές και στρατηγικές ανάγκες, όπως οι εμπορικοί και αμυντικοί ανταγωνισμοί.

Αυτοί οι παράγοντες εξηγούν την αλλαγή της ευρωπαϊκής στροφής απέναντι στην Τουρκία, η οποία πλέον αντιμετωπίζεται από τους Δυτικούς σαν κρίσιμος παίκτης στην περιοχή, ικανός να επηρεάσει συγκρούσεις, ανθρωπιστικά ζητήματα και ευρύτερα την περιφερειακή ασφάλεια.