Γιατί η ναυπήγηση τουρκικών πολεμικών πλοίων είναι μάθημα για την Ελλάδα

Η υπηρεσία στρατιωτικών προμηθειών της Τουρκίας εξέδωσε πρόσκληση για προσφορές κατασκευής τριών φρεγατών κατηγορίας I, στο πλαίσιο του προγράμματος “εθνική κορβέτα” MILGEM. Αυτό για την Ελλάδα έχει ενδιαφέρον κυρίως σαν μάθημα και λιγότερο ως απειλή. Η Προεδρία Αμυντικών Βιομηχανιών (SSB) ζήτησε επίσης προτάσεις ((22 Δεκεμβρίου) για την κατασκευή του έκτου, έβδομου και όγδοου πλοίου στο πλαίσιο του προγράμματος MILGEM. «Η συμβολή της εγχώριας βιομηχανίας για τα τρία πλοία θα είναι υψηλότερη από αυτά που ναυπηγήθηκαν έως τώρα», δήλωσε ο Ισμαήλ Ντεμίρ, επικεφαλής της SSB. «Τα πλοία θα είναι 100% τουρκικής σχεδίασης».

Στο πλαίσιο του MILGEM, οι κορβέτες κλάσης Ada, TCG Heybeliada τέθηκαν σε υπηρεσία το 2011, TCG Buyukada το 2013, TCG Burgazada το 2018 και TCG Kinaliada το 2019. Το πέμπτο πλοίο, μια φρεγάτα κλάσης Ι, βρίσκεται υπό κατασκευή από το 2017, με πιθανή παράδοση το 2023. Τα πρώτα πέντε πλοία έχουν κατασκευαστεί κατά 75% με εγχώρια υλικά. Σύμφωνα με τουρκικά Μίντια, οι φρεγάτες κλάσης Ι θα εκτελούν αναγνώριση και επιτήρηση, πρόσκτηση και αναγνώριση στόχου, έγκαιρη προειδοποίηση για εχθρικές δραστηριότητες, άμυνα βάσης και λιμένος, ανθυποβρυχιακές, αντιαεροπορικές και επιφανειακές επιχειρήσεις, αμφίβιες επιχειρήσεις και αποστολές περιπολίας.

Το πρώτο πλοίο ονομάζεται “TCG Istanbul”, ενώ τα επόμενα θα ονομαστούν TCG Izmir, TCG Izmit και TCG Icel. Επιτρέπεται να υποβάλουν προσφορές μόνο τοπικά ναυπηγεία ή ξένοι προμηθευτές υποσυστημάτων που συνεργάζονται με κάποιο τοπικό ναυπηγείο (Ισπανοί, Ιταλοί και άλλες εταιρείες με συμφέροντα σε τουρκικά ναυπηγεία). Όσοι καταθέτουν προτάσεις πρέπει να έχουν ήδη κατασκευάσει μια πολεμική πλατφόρμα επιφανείας ή να κατασκευάζουν τώρα κάποιο σκάφος για το Τουρκικό Ναυτικό.

Σύμφωνα με δυτικά Μίντια, οι τουρκικές φρεγάτες θα φέρουν σύστημα πρόωσης κατασκευασμένο στο εξωτερικό. Τούρκοι αποκάλυψαν ότι η μεγαλύτερη αμυντική εταιρεία της Τουρκίας, η ειδικευμένη στα ηλεκτρονικά συστήματα, η Aselsan, πρόκειται να προμηθεύσει τεχνολογία ανθυποβρυχιακού, αντιαεροπορικού και επιφανειακού αγώνα, συστήματα αναγνώρισης και επιτήρησης, ικανότητες κατά ασύμμετρων απειλών, τεχνολογία διοίκησης και διαχείρισης, συστήματα αυτοάμυνας, αμυντική τεχνολογία προειδοποίησης λέιζερ, συστήματα διαχείρισης υπερύθρων, συστήματα παραπλάνησης τορπιλών, και αντιμέτρων. Τώρα πόσο αξιόπιστα θα είναι αυτά, είναι πρόβλημα χωρίς προς το παρόν απάντηση.

Το πρόγραμμα MILGEM

Πάνω από 250 εταιρείες αναμένεται να συμμετάσχουν στο διαγωνισμό. Σύμφωνα με πρόσφατες αναφορές, οι οποίες όμως αντικρούονται εν μέρει απ’ όσα είπε ο Ισμαήλ Ντεμίρ παλαιότερα, τα υποσυστήματα που απαιτούνται για το πρόγραμμα είναι:

• Το σύστημα ελέγχου βολής TAKS για πυροβόλο 76 χλστ
• Το σύστημα ηχοεντοπισμού σόναρ KULAC
• Δύο γυροσκοπικά συστήματα ANS-510
• Το σύστημα ελέγχου και παρακολούθησης πλεύσης WECDIS
• Το σετ τερματικών δεδομένων Link 11
• Ενσωμάτωση πυροβόλου 76 χλστ
• Το τηλεχειριζόμενο σταθεροποιημένο STAMP-2 με πολυβόλο 12,7 mm
• Προηγμένη ενσωμάτωση συστήματος ελέγχου όπλων Harpoon για τον πύραυλο επιφάνειας-επιφανείας Harpoon Block II

Οι τουρκικές ναυπηγικές εταιρείες που ενδέχεται να υποβάλουν προσφορά είναι οι Anadolu Shipyard, Sefine Shipyard, Sedef Shipyard, TAIS Shipyards, Istanbul Shipyard, Dearsan Shipyard, RMK Marine, Desan Shipyard, Ares Shipyard και Yonca-Onuk. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τη θέση του Τουρκικού Ναυτικού η κατασκευή των πλοίων να γίνει σε στρατιωτικό ναυπηγείο υπό την άμεση δική του εποπτεία.

Κι αυτό επειδή, θεωρώντας ότι πιθανή τροποποίηση των προδιαγραφών ή του σχεδιασμού κατά τη διαδικασία κατασκευής, θα είχε επιπλέον κόστος, εάν η σύμβαση ανατεθεί σε ένα ιδιωτικό ναυπηγείο (κάτι ήξεραν!). Αλλά η αρμόδια υπηρεσία Πολεμικών Βιομηχανιών SSB έκρινε το πρόγραμμα να ανατεθεί σε ιδιωτικό ναυπηγείο, θεωρώντας ότι έτσι θα μπορούσαν να δημιουργηθούν ευκαιρίες εξαγωγής για την τουρκική ναυπηγική βιομηχανία. Μέχρι τώρα, η ναυπήγηση γινόταν στο ναυπηγείο του Τουρκικού Ναυτικού στην Κωνσταντινούπολη, όπου και ναυπηγήθηκαν οι τέσσερις κορβέτες κλάσης Ada.

Κινητήρες και εξοπλισμός

Οι κορβέτες (ναυπήγησης 2005-2011) έφεραν κινητήρες 31.640 kW (42.430 hp) CODAG της γερμανικής RENK. H νέα φρεγάτα που καθελκύστηκε πέρυσι τέτοια εποχή φέρει κινητήρες ντίζελ MTU (θυγατρική της Rolls Royce) και τουρμπίνα LM2500 της General Electric (παλιότερο μοντέλο που πιθανώς ήδη είχαν αγοράσει). Το γεγονός ότι η Ουκρανία παρήγγειλε τέσσερις κορβέτες κλάσης Ada, δείχνει ότι ίσως η Τουρκία στραφεί στην Ουκρανία για να αγοράσει κάποια υποσυστήματα. Δεδομένου ότι δεν είναι ΝΑΤΟϊκών  προδιαγραφών, τίθεται ερώτημα πώς μπορεί να “κουμπώσουν”.

Η ναυπήγηση που άρχισε το 2017 χωλαίνει και σε άλλα σημεία. Η ολοένα αυξανόμενη δυσθυμία δυτικών χωρών με τον Ερντογάν υποχρεώνει την Τουρκία να ψάξει για εναλλακτικά υποσυστήματα από τρίτες χώρες, ή να αναπτύξει δικά της. Για συστήματα πρόωσης χρειάζεται ξένα. Αυτό όμως ακυρώνει τον σκοπό του προγράμματος MILGEM το οποίο αποσκοπούσε σε μια ομοιομορφία, όπου όλα τα ναυπηγούμενα σκάφη θα έφεραν παρόμοια συστήματα. Οι φρεγάτες είναι μια επέκταση των κορβετών από άποψη συμβατότητας των συστημάτων.

Πρόβλημα υπάρχει και με την προμήθεια οπλισμού, ιδίως πυραύλων. Μία λύση είναι να αφαιρεθούν από υπάρχοντα πλοία (π.χ. οι Harpoon), ή να περιμένουν να ολοκληρωθεί η κατασκευή τουρκικών πυραύλων, πράγμα που τουλάχιστον θα καθυστερήσει περαιτέρω την ολοκλήρωση του πλοίου. Ο επικεφαλής των Πολεμικών Βιομηχανιών Ισμαήλ Ντεμίρ ξεκαθάρισε τα θολά ζητήματα σχετικά με την μελλοντική φρεγάτα TCG Istanbul, μιλώντας στην καθέλκυση. Ανακοίνωσε ότι στη φρεγάτα θα τοποθετηθεί ένα εγχώριο σύστημα κάθετης εκτόξευσης με το όνομα MDAS, το οποίο βρίσκεται υπό ανάπτυξη. Το πλοίο θα είναι εξοπλισμένο με τουρκικό αντιπλοϊκό πύραυλο Atmaca και το εγχώριο οπλικό σύστημα εγγύς άμυνας Gokdeniz.

Τα οπλικά συστήματα Atmaca και Gokdeniz έχουν περάσει διάφορα δοκιμαστικά στάδια. Ο αντιπλοϊκός πύραυλος έχει εκτελέσει 20 δοκιμαστικές βολές, κυρίως από χερσαίες πλατφόρμες, αλλά δεν έχει βρεθεί στη θάλασσα. Δεν γνωρίζουμε αν φέρουν δυτικής κατασκευής συστήματα και βρεθούν σε άτυπο ή επίσημο εμπάργκο. Αν προκύψει τέτοιο ζήτημα ίσως δούμε μεγαλύτερες καθυστερήσεις, καθώς θα χρειαστούν τροποποιήσεις, ίσως και αντικαταστάσεις με διαφορετικά συστήματα, πράγμα που θα απαιτήσει ριζικές επανασχεδιάσεις.

Σε κάθε περίπτωση, το αποτέλεσμα αυτή τη στιγμή φαντάζει πολύ κατώτερο των τουρκικών προσδοκιών. Πέραν των αναφερθέντων προβλημάτων, η τουρκική κυβέρνηση δεν λέει κουβέντα για τους πραγματικούς λόγους των καθυστερήσεων, ούτε και για το κόστος. Το γεγονός ότι ξαφνικά η Τουρκία θέλει να αναθέσει σε ιδιωτικά ναυπηγεία τη ναυπήγηση των πολεμικών πλοίων είναι σημάδι αδιεξόδου.

Γιατί ο Ερντογάν θέλει ιδιωτικές εταιρείες

Η ναυπήγηση θα απαιτήσει κεφάλαια σε σκληρά νομίσματα, που αυτή τη στιγμή το τουρκικό κράτος δεν έχει και δεν μπορεί να βρει. Ούτε μπορεί να δανειστεί για εξοπλισμούς, κυρίως επειδή οι Δυτικοί δεν εμπιστεύονται την τουρκική οικονομία κι όχι για πολιτικούς λόγους, όπως πολλοί ίσως θα πίστευαν. Δίνοντας τη ναυπήγηση σε ιδιωτικές εταιρείες, ο Ερντογάν θεωρεί ότι αυτές θα φέρουν το βάρος της όποιας πληθωριστικής πίεσης. Επίσης, θα μπορεί να αποδώσει και τις καθυστερήσεις στους ιδιώτες εργολάβους.

Ο Οζγκιούρ Εκσί, αναλυτής στην ιστοσελίδα DefenseNews έγραψε: «Το κατά κεφαλήν εισόδημα της Τουρκίας μειώθηκε για έβδομο συνεχόμενο έτος στα 7.000 δολάρια το 2021 από 12.500 δολάρια το 2012. Το επίσημο ποσοστό πληθωρισμού είναι στο 22%, αλλά ανεξάρτητοι οικονομολόγοι λένε ότι ξεπερνά το 50%. Η τουρκική λίρα έχει χάσει το ένα τρίτο της αξίας της έναντι των βασικών δυτικών νομισμάτων από τον Σεπτέμβριο. Αλλά η απόφαση να κατασκευαστούν τρεις φρεγάτες, αντί για μία κάθε φορά λόγω δημοσιονομικών περιορισμών, είναι ένα γεωστρατηγικό μήνυμα», ανέφερε. Συνέχισε μάλιστα εξηγώντας ότι είναι η απάντηση στις πρόσφατες αντιπαραθέσεις με το Πολεμικό Ναυτικό.

Η ανακοίνωση για περισσότερα πλοία είναι περισσότερο ένα πυροτέχνημα, σαν απάντηση στην αγορά των Belharra και στην απόφαση της Ελλάδας να αγοράσει και κορβέτες. Στη χειμαζόμενη τουρκική οικονομία, η περάτωση των φαραωνικών έργων του σουλτάνου και η αποπληρωμή των πολεμικών πλοίων, είναι μια χαμένη υπόθεση. Παρά τα παραπάνω, το μάθημα που πρέπει να πάρει η Ελλάδα είναι ότι οι Τούρκοι κατάφεραν να χτίσουν μια σημαντική ναυπηγική ικανότητα, που δεν είχαν πριν δεκαετίες. Ακόμη και να ναυαγήσει το τελευταίο τους εγχείρημα, έχουν σημειώσει μεγάλες προόδους, ενώ η Ελλάδα κατέστρεψε τη δική της ναυπηγική ικανότητα.