Γιατί η πρόταση των ΗΠΑ στην Τουρκία για τους S-400 είναι πονηρή

Κεντρικό θέμα στην ειδησεογραφία έχει η αποκάλυψη αμερικανικών εφημερίδων (The New York Times, ενώ θέμα φιλοξενήθηκε και στην The Wall Street Journal), ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες πρότειναν στον Ερντογάν την ολική επαναφορά της Τουρκίας στο πρόγραμμα του μαχητικού F-35, εάν δεχθεί να στείλει τους ρωσικούς S-400 στην Ουκρανία! Πρόκειται για μια πρόταση που κρύβει πολλές υστεροβουλίες αλλά και παγίδες για την Τουρκία. Γι’ αυτό, σε αυτή της τη μορφή, δεν πρόκειται να γίνει αποδεκτή. Είναι όμως πιο πολύπλοκο…

Οι Αμερικανοί γνωρίζουν πολύ καλά ότι για να πουληθεί ένα οπλικό σύστημα, την έγκριση πρέπει αν τη δώσει ο κατασκευαστής του. Στην περίπτωση των τουρκικών S-400, η Ρωσία θα πρέπει να συναινέσει και να εκδώσει το αποκαλούμενο ως “end user certificate”, το «πιστοποιητικό τελικού χρήστη», που θα δίνει το πράσινο φως να προχωρήσει η πώληση.

Ακόμα κι αν μια αμερικανική αμυντική βιομηχανία επιθυμεί να πουλήσει ένα σύστημά της σε κάποια χώρα, υπάρχει συγκεκριμένη διαδικασία κατά την οποία οι πιο σημαντικοί πυλώνες του αμερικανικού συστήματος σχεδιασμού της πολιτικής διεθνών σχέσεων της χώρας, εξετάζουν το κατά πόσον η πώληση αυτή είναι συμβατή με την αμερικανική εξωτερική πολιτική. Πρέπει πρώτα να δοθεί η έγκριση από το State Department αφού πρώτα έχουν ερωτηθεί το Πεντάγωνο και το Κογκρέσο (Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας και Λευκός Οίκος ή και άλλοι καθ’ ύλη αρμόδιοι φορείς, εκφέρουν άποψη κατά την εξέλιξη αυτής της διαδικασίας), προτού ληφθεί απόφαση να προχωρήσει η πώληση του συστήματος στο πλαίσιο εμπορικής συναλλαγής.

Είναι προφανές ότι μεταφορά των S-400 στην Ουκρανία δεν πρόκειται να συμβεί. Οι Αμερικανοί γνωρίζουν ότι είναι παράνομο. Επιχειρούν όμως να το δικαιολογήσουν στο πλαίσιο της προσπάθειας «αντιμετώπισης της βάρβαρης ρωσικής εισβολής». Άρα αντιλαμβάνονται ότι σε περίπτωση που η Τουρκία έστελνε το σύστημα στην Ουκρανία, οι συνέπειες που θα αντιμετώπιζε θα ήταν πολύ σκληρές.

Στόχος οι σχέσεις Τουρκίας-Ρωσίας

Οι τουρκορωσικές σχέσεις και το φλερτ με τον ευρασιανισμό θα λάμβαναν τέλος. Η Τουρκία δεν θα είχε άλλη επιλογή από το να επιστρέψει στην αγκάλη του ΝΑΤΟ για προστασία. Αυτές οι σκληρές συνέπειες είναι όμως το δεδομένο που οδηγεί τις ΗΠΑ να προσφέρουν τόσο μεγάλης αξίας αντάλλαγμα, όπως η ολική επαναφορά στο πρόγραμμα του μαχητικού F-35. Θα μπορούσε όμως η αμερικανική σκέψη να είναι πιο πολύπλοκη; Η υποψία είναι πως ναι…

Με απλά λόγια: Οι ΗΠΑ διατυπώνοντας μια τόσο ακραία πρόταση γνωρίζοντας ότι η πιθανότητα να γίνει αποδεκτή από το καθεστώς Ερντογάν είναι από ελάχιστη έως ανύπαρκτη, ίσως στρώνουν το έδαφος στον Τούρκο ηγέτη… Εάν χρησιμοποιήσει αυτή την πίεση θα μπορούσε να επιλέξει μια πιο ανώδυνη στάση, έχοντας ένα πιο πειστικό επιχείρημα απέναντι στον Βλαντιμίρ Πούτιν…«Οι S-400 μου έχουν δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα από αυτά που μου έχουν λύσει και από το να μου ζητούν να τα παραδώσω στον εχθρό σου παρανομώντας, συμπεριφέρομαι έντιμα και τα παραδίδω σε εσένα. Θα συζητήσουμε τι θα μπορούσα να λάβω με τα λεφτά που έχω επενδύσει».

Μήπως τελικά αυτός είναι ο πραγματικός στόχος των Αμερικανών; Οι οποίοι ενδεχομένως και να διακρίνουν ότι πιθανότατα και ο ίδιος ο Ερντογάν θα ενδιαφερόταν να απαλλαγεί από τους S-400; Με έναν τρόπο που δεν θα οδηγεί σε πλήρη διάρρηξη των σχέσεων Τουρκίας-Ρωσίας, με ό,τι αυτό μπορεί αν συνεπάγεται εάν κάποιος εξετάσει το αιματηρό ιστορικό παρελθόν των συρράξεων ανάμεσα στις δυο πλευρές τους προηγούμενους αιώνες;

Στο τραπέζι πάλι η τουρκική “ιδιαιτερότητα”

Πολλά μπορούν να συμβαίνουν. Προς το παρόν θα πρέπει μόνο να κρατήσουμε ότι το ζήτημα των τουρκικών S-400 έχει επανέλθει στο τραπέζι. Η Τουρκία επιθυμεί να αναγνωριστεί η “ιδιαιτερότητα” που της επιβάλει πολυδιάστατη πολιτική στραμμένη στην Ευρασία, υποστηρίζοντας ότι αυτό θα είναι προς όφελος της Δύσης, μέσω της τουρκικής συμμετοχής στο ΝΑΤΟ. Κυρίως αναφέρεται βέβαια στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Από την άλλη πλευρά, η αμερικανική γραφειοκρατία δεν μπορεί να ξεπεράσει την τάση να θεωρεί τον τουρκικό χώρο ως ακρογωνιαίο λίθο της δυτικής αρχιτεκτονικής ασφαλείας. Αυτό απειλεί τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα, αν και η κατάσταση έχει διαφοροποιηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, συνεπεία της τουρκικής αμετροέπειας και αντιδυτικής συμπεριφοράς.

Με κορυφαίο παράδειγμα αυτό της απόκτησης των S-400 που οδήγησε σε οριστικό εκτροχιασμό τις σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση, αλλάζοντας τα πάντα στην περιοχή αμέσου ελληνικού γεωπολιτικού ενδιαφέροντος. Η λύση του Γόρδιου Δεσμού δεν θα είναι εύκολη υπόθεση. Ο Ερντογάν δεν είναι εύκολος αντίπαλος και δεν υποχωρεί εύκολα.
Όμως η ασυγκράτητη επιθυμία των Αμερικανών γραφειοκρατών να δουν την επιστροφή της “ασώτου θυγατέρας”, σε συνδυασμό με την ασφυκτική -κυρίως οικονομική- πίεση της Ουάσιγκτον, μπορεί να οδηγήσει σε ανατροπές. Είναι αυτή ακριβώς η οικονομική πίεση σε συνδυασμό με τις ανερμάτιστες οικονομικές αποφάσεις του τουρκικού καθεστώτος που έχει δημιουργήσει σοβαρότατα εμπόδια επανεκλογής το 2023. Η πεποίθηση ότι το ιδιοτελές συμφέρον του Ερντογάν μπορεί να αλλάξει πολλά, έχει λογική…