Γιατί ο Μπάιντεν έβαλε τρικλοποδιά στον εαυτό του

Η συμφωνία AUCUS (ΗΠΑ, Αυστραλία και Ηνωμένο Βασίλειο) ήταν δεδομένο πως θα έλθει ως θέμα συζήτησης στην ΕΕ, σ’ αυτή τη φάση σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών. Για την ακρίβεια θα συνεδριάσουν στη Νέα Υόρκη, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Αν και δηλώθηκε ότι «δεν πρόκειται για έκτακτη συνάντηση, που συγκλήθηκε ειδικά για τη συμφωνία AUKUS, αλλά για καθιερωμένη συνάντηση» είναι σαφές ότι τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι.

Η Γαλλία δεν έχει κρύψει την πρόθεσή της να μετατρέψει το πρόβλημα σε ευρωαμερικανικό και για τον σκοπό αυτό ήδη κινείται διπλωματικά στους κόλπους της ΕΕ για να προετοιμάσει το έδαφος. Την ευνοεί, εξάλλου, το κλίμα δυσαρέσκειας που επικρατεί σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες όχι τόσο από αυτό καθ’ αυτό το σύμφωνο AUKUS όσο από το γεγονός ότι η Ουάσινγκτον παρέκαμψε πλήρως και με προσβλητικό τρόπο τους Ευρωπαίους.

Μεταξύ άλλων, το AUKUS έφερε στην επιφάνεια και τη διαχρονικά προβληματική σχέση μεταξύ Γαλλίας και Βρετανίας. Αντί το Λονδίνο να επιχειρήσει να ρίξει τους τόνους, όπως έπραξε η Καμπέρα, αλλά και η Ουάσινγκτον, έχει περάσει στην αντεπίθεση. Την αφορμή έδωσε η δήλωση του Γάλλου υπουργού Εξωτερικών, ο οποίος χαρακτήρισε την Βρετανία «τελευταίο τροχό της αμάξης», κατηγορώντας την κυβέρνηση Τζόνσον για καιροσκοπισμό και προσπάθεια να δείξει ότι υφίσταται στο διεθνές σύστημα μετά το Brexit.

Η Βρετανίδα ομόλογός του σήκωσε το γάντι. Με επιστολή της στην εφημερίδα Telegraph, η Λιζ Τρας απάντησε ότι η χώρα της είναι «παγκόσμιος ηγέτης και έχει την ετοιμότητα να αμυνθεί απέναντι σε οποιαδήποτε απειλή». Μπορεί, βέβαια, οι Βρετανοί να θέλουν να βλέπουν τη χώρα τους μέσα από το αυτοκρατορικό παρελθόν της, αλλά είναι κοινός τόπος ότι αυτού του είδους οι δηλώσεις δεν έχουν σχέση με τη σημερινή μίζερη πραγματικότητα.

Στο Παρίσι κατηγορούν τους τρεις ότι όχι μόνο απέκλεισαν την ΕΕ, αλλά κι ότι το έπραξαν κατά τρόπο που θίγει το κύρος της. Πράγματι, έγινε γνωστό ότι η συμφωνία AUKUS “κλείδωσε” πίσω από την πλάτη των Ευρωπαίων τον περασμένο  Ιούνιο, στη Σύνοδο Κορυφής των G7 που είχε γίνει στην Κορνουάλη με οικοδέσποινα τη Βρετανία.

Το μπούμεραγκ του Μπάιντεν

Κατά τα άλλα, ο πρόεδρος Μπάιντεν ακολουθεί τα χνάρια του προκατόχου του αναφορικά με το ποια είναι η κύρια απειλή για τις ΗΠΑ. Γι’ αυτό και επιδιώκει πρωτίστως τη γεωπολιτική και όσο είναι δυνατόν και την οικονομική απομόνωση του Πεκίνου. Αλλά τα γεγονότα δείχνουν ότι το κάνει με λάθος τρόπο που μετατρέπεται σε μπούμεραγκ. Αντί να συσπειρώσει ολόκληρη τη Δύσης γύρω από αυτή τη στρατηγική, έτσι ώστε να αντιπαρατάξει ένα μεγάλο γεωπολιτικό και οικονομικό μέγεθος απέναντι στην ανερχόμενη Κίνα, η κυβέρνηση Μπάιντεν προτίμησε να παίξει με τα “ξαφέλφια”, τους Αγγλοσάξωνες.

Η συνέχεια είναι γνωστή. Η Γαλλία είναι στα κάγκελα, αλλά και η Κίνα δείχνει ότι υπερβαίνει την παραδοσιακή επιφυλακτικότητά τους και ανοίγει περπατησιά. Είναι ηλίου φαεινότερο ότι το AUKUS δεν συγκροτήθηκε με κριτήριο τη ρεαλιστική ανάγνωση του διεθνούς συσχετισμού δυνάμεων, αλλά με την ψευδαίσθηση πλέον της αμερικανικής παντοκρατορίας. Αυτή είναι και η εκτίμηση που επικρατεί στην Ευρώπη, αλλά και στο Πεκίνο και στη Μόσχα και στο Νέο Δελχί. Με άλλα λόγια, ο πρόεδρος Μπάιντεν έβαλε τρικλοποδιά στον εαυτό του, προφανώς και από το άγχος του να μετατοπίσει την παγκόσμια προσοχή από το φιάσκο του Αφγανιστάν.

Ακόμα κι αν με τα χίλια ζόρια η Ουάσινγκτον αποκαταστήσει κάποια στιγμή τις σχέσεις της με τους Ευρωπαίους δεν θα αποτρέψει το γεγονός ότι όλοι οι διεθνείς παίκτες συνειδητοποιούν ότι δεν μπορούν να έχουν εμπιστοσύνη στους Αμερικανούς. Η επιβεβαίωση για μία ακόμα φορά της διάχυτης αυτής εντύπωσης εξωθεί τη Ρωσία στο πλευρό της Κίνας και αντιστρόφως.

Με άλλα λόγια, οι Αμερικανοί συμβάλουν με την πολιτική τους στη συγκρότηση μίας υπερ-υπερδύναμης  στην Ευρασία, την “παγκόσμια νήσο” των θεωρητικών της γεωπολιτικής. Η υπερ-υπερδύναμη προκύπτει από το πάντρεμα των πανίσχυρων ρωσικών ενόπλων δυνάμεων, ειδικά του πυρηνικού οπλοστασίου, με την οικονομική ισχύ και τον πληθυσμιακό όγκο της Κίνας. Σ’ αυτά πρέπει να προστεθεί η ένταξη του Ιράν στην κινέζικη σφαίρα επιρροής, όπως και η διαφαινόμενη διείσδυση της Κίνας στο Αφγανιστάν. Κοντολογίες, διαμορφώνεται ένα εφιαλτικό τοπίο για τις ΗΠΑ.

Το τελευταίο και σημαντικότερο ερώτημα που εγείρεται είναι κατά ποσό, παρά τον θόρυβο που προκάλεσε, η AUKUS θα έχει ουσιαστική σημασία στην προσπάθεια ανάσχεσης της Κίνας. Μπορεί να έχει στο επίπεδο της πολιτικής επικοινωνίας, επειδή απέσπασε την προσοχή από την ταπεινωτική ήττα των Αμερικανών στο Αφγανιστάν, αλλά στο επιχειρησιακό επίπεδο τα πυρηνοκίνητα υποβρύχια, που θα προμηθευτεί η Αυστραλία από τις ΗΠΑ, δεν πρόκειται να αλλάξουν ποιοτικά τον συσχετισμό δυνάμεων.