Γιατί ο Τραμπ “δωρίζει” την Ιερουσαλήμ

του Γιώργου Λυκοκάπη  – 

Η Μέση Ανατολή δικαίως μπορεί να ονομαστεί η “πυριτιδαποθήκη” του πλανήτη. Η αντιπαράθεση της σουνιτικής Σαουδικής Αραβίας και του σιιτικού Ιράν κινδυνεύει να μετατραπεί σε πολεμική σύγκρουση, με απρόβλεπτες συνέπειες για την ανθρωπότητα. Εμφύλιοι πόλεμοι “δια αντιπροσώπων” μαίνονται ήδη στην Συρία και την Υεμένη. Τρομοκρατικές επιθέσεις φανατικών τζιχαντιστών αιματοκυλούν κατά καιρούς την Αίγυπτο. Όσον αφορά την Λιβύη, μετά την επέμβαση της Δύσης έχει μετατραπεί σε ένα “αποτυχημένο κράτος”.

Αντιθέτως στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη δεν βλέπουμε τις συγκρούσεις των προηγούμενων ετών. Με μία ιστορική συμφωνία που επιτεύχθηκε τον περασμένο Οκτώβριο τερματίστηκε ο πολυετής εμφύλιος μεταξύ των μεγαλύτερων παλαιστινιακών οργανώσεων. Της μετριοπαθούς και κοσμικής PLO και της ισλαμικής Χαμάς. Η Χαμάς θεωρείται τρομοκρατική οργάνωση από την Δύση και το Ισραήλ, ενώ η PLO είναι αποδεκτή από την διεθνή κοινότητα ως εκπρόσωπος των Παλαιστινίων. Η ισλαμική οργάνωση δέχτηκε να παραδώσει την εξουσία που ασκούσε στην Γάζα από το 2007, στον φιλοδυτικό διάδοχο του Γιασέρ Αραφάτ, τον Μαχμούντ Αμπάς, που τα προηγούμενα χρόνια η Χαμάς αποκαλούσε “μισθοφόρο” του Ισραήλ.

Για πρώτη φορά στην ιστορία της η ισλαμική οργάνωση φαίνεται να αποδέχεται την λύση των “δύο εθνών, δύο κρατών” για το παλαιστινιακό ζήτημα. Μέχρι πρότινος ζητούσε την ολοκληρωτική καταστροφή του Ισραήλ, μία θέση που μοιάζει ουτοπική στην σημερινή εποχή. Όμως, ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ κινδυνεύει με μία αμφιλεγόμενη απόφασή του να προκαλέσει πρωτοφανείς εντάσεις στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη και γενικότερα στην Μέση Ανατολή. Ο λόγος για την μεταφορά της αμερικανικής πρεσβείας από το Τελ Αβίβ στην κατεχόμενη από τον ισραηλινό στρατό Ιερουσαλήμ. Ήδη, η Χαμάς προειδοποίησε ότι «παραβιάζονται οι κόκκινες γραμμές της».

Πρακτικά, αυτή η κίνηση θα σημάνει την αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ από την αμερικανική κυβέρνηση, γεγονός που θα προκαλέσει την οργή του αραβικού και του μουσουλμανικού κόσμου. Είναι μια κίνηση που δεν έκαναν στο παρελθόν ούτε οι πιο φιλοϊσραηλινοί πρόεδροι στην αμερικανική ιστορία, όπως ο υιός Μπους και ο Ρόναλντ Ρήγκαν. Μία σειρά ξένων ηγετών, από τον Γάλλο πρόεδρο μέχρι τον Πάπα, προσπαθούν να μεταπείσουν τον Τραμπ. Με πρωτοβουλία της Ιορδανίας συγκαλείται εκτάκτως ο Αραβικός Σύνδεσμος, με την Σαουδική Αραβία να καλεί τον Αμερικανό πρόεδρο να επανεξετάσει την στάση του.

Συμμαχία με την ισραηλινή Δεξιά

Ο Τραμπ μοιάζει να έχει αποφασίσει να σφυρηλατήσει την συμμαχία του με τους πιο ακραίους κύκλους της ισραηλινής Δεξιάς που αποτελούν την κυβέρνηση του Ισραήλ. Έχει διαφορετική στάση από τον Μπάρακ Ομπάμα που κατηγορούσε τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπέντζαμιν Νετανιάχου, ότι «υπονομεύει την ειρηνευτική διαδικασία στην Μέση Ανατολή». Με μία σειρά ενεργειών του ο σημερινός Αμερικανός πρόεδρος ικανοποίησε το ακροατήριο του σκληροπυρηνικού Ισραηλινού πρωθυπουργού.

Απέσυρε τις ΗΠΑ από την UNESCO, κατηγορώντας τον οργανισμό ότι είναι «προκατειλημμένος έναντι του Ισραήλ». Λίγες μέρες πριν, η αμερικανική κυβέρνηση απείλησε να κλείσει το γραφείο της οργάνωσης PLO στις ΗΠΑ, εξισώνοντας τον διεθνώς αναγνωρισμένο εκπρόσωπο των Παλαιστινίων με μία τρομοκρατική οργάνωση. Η απόφασή του για την Ιερουσαλήμ θα αποτελέσει μία κατάφωρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου. Ο Αμερικανός πρόεδρος θα πετάξει στον κάλαθο των αχρήστων τις σχετικές αποφάσεις του ΟΗΕ.

Για την διεθνή κοινότητα η Ιερουσαλήμ δεν είναι «η αδιαίρετη πρωτεύουσα του κράτους του Ισραήλ», όπως υποστηρίζει η ισραηλινή κυβέρνηση. Είναι μία πόλη που κατέχει στρατιωτικά και έχει προσαρτήσει παράνομα το Ισραήλ μετά τον πόλεμο του 1967. Τμήμα της πόλης θα αποτελέσει την πρωτεύουσα του μελλοντικού παλαιστινιακού κράτους. Η Ιερουσαλήμ έχει πολλούς ιερούς τόπους λατρείας για τις τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες, τον μουσουλμανισμό, τον χριστιανισμό και τον εβραϊσμό.

Η φιλοδοξία των πρωθυπουργών της ισραηλινής Δεξιάς ήταν το “Μεγάλο Ισραήλ”. Ο Μέναχεμ Μπεγκίν, ο Αριέλ Σαρόν και σήμερα ο Νετανιάχου έχουν ως όραμα το Ισραήλ της βιβλικής εποχής. Αυτό προϋποθέτει την προσάρτηση της Ιερουσαλήμ, τον μαζικό εβραϊκό εποικισμό της και την απέλαση των Αράβων κατοίκων της. Αυτό σημαίνει ότι το Ισραήλ θα μετατραπεί μακροπρόθεσμα σε κράτος απαρχάϊντ, όπως ήταν παλαιότερα η Νότια Αφρική. Φυσικά δεν θα υπάρξει ποτέ ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος. Η μοίρα των Παλαιστινίων είναι να περιοριστούν σε εδαφικά οριοθετημένες ζώνες στα κατεχόμενα εδάφη, θυμίζοντας τα αλήστου μνήμης “μπαντουστάν” του ρατσιστικού καθεστώτος της Πρετόρια.

Η στροφή του Σαρόν

Πρέπει να σημειωθεί πως ο Σαρόν στο τέλος της πολιτικής του καριέρας προχώρησε σε μία θεαματική μεταστροφή. Είχε διαλύσει τους ισραηλινούς εποικισμούς στην Γάζα, δηλώνοντας πως «η κατοχή δεν είναι δυνατόν να διαρκέσει για πάντα». Ήταν πρόθυμος να διαλύσει πολλούς εποικισμούς και στην Δυτική Όχθη.

Ο Σαρόν, εμβληματική φιγούρα των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων, είχε προκαλέσει την δεύτερη παλαιστινιακή Ιντιφάντα το 2000. Είχε επισκεφτεί τα ιερά μνημεία των μουσουλμάνων στην Ιερουσαλήμ, συνοδευόμενος από εκατοντάδες πάνοπλους Ισραηλινούς αστυνομικούς. Η πιο μισητή προσωπικότητα για τους Παλαιστίνιους, ο “χασάπης του Λιβάνου”, είχε προβεί σε μία ιταμή πρόκληση με αποτέλεσμα να ακολουθήσουν αιματηρές συγκρούσεις.

Ο συμβιβασμός του Σαρόν είχε σημαντικές συνέπειες στην πολιτική ζωή του Ισραήλ. Η ισραηλινή Δεξιά διαπάστηκε. Πολλά στελέχη της αποχωρούν το 2005 από το Λικούντ, με πρώτο τον ίδιο τον Σαρόν. Σήμερα στο Λικούντ κυριαρχούν οι πιο σκληροί κύκλοι της ισραηλινής Δεξιάς, υπό τον Νετανιάχου. Σύμφωνα με τον πρώην υπουργό εξωτερικών Τζον Κέρι είναι η «πιο ακραία κυβέρνηση στην ιστορία του Ισραήλ».

Στρατολόγος τζιχαντιστών

Μόνο ο Νετανιάχου έχει λόγους να είναι ευχαριστημένος από την απόφαση του Αμερικανού προέδρου. Γνωρίζει πως θα βάλει ταφόπλακα στην προοπτική ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους που είναι κοινό μυστικό πως απορρίπτει. Όχι όμως και οι υπόλοιποι σύμμαχοι των ΗΠΑ στον αραβικό κόσμο, που έχουν έρθει σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση. Η Αίγυπτος, η Ιορδανία και η Σαουδική Αραβία καταδίκασαν την απόφαση του Τραμπ. Θα εξετάσουμε συνοπτικά τους λόγους.

Η Χαμάς είναι πολύ ισχυρή στην Γάζα, περιοχή που συνορεύει με το Σινά της Αιγύπτου. Το Σινά είναι προπύργιο ακραίων τζιχαντιστικών οργανώσεων που ευθύνονται για μία σειρά τρομοκρατικών επιθέσεων στην Αίγυπτο, την πρώτη αραβική χώρα που αναγνώρισε το Ισραήλ. Ο πρόεδρος Σίσι φοβάται πως με τον τυχοδιωκτισμό του ο Τραμπ θα αποτελέσει μακροπρόθεσμα τον μεγαλύτερο στρατολόγο των φανατικών ισλαμιστών στο εσωτερικό της Αιγύπτου.

Παρόμοιες ανησυχίες έχει το φιλοδυτικό καθεστώς της Ιορδανίας, της δεύτερης αραβικής χώρας που σύναψε διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ. Ο Ιορδανός μονάρχης έχει αυξανόμενη ευαισθησία για την Ιερουσαλήμ, καθώς το βασίλειο του είναι ο θεματοφύλακας των μουσουλμανικών μνημείων της πόλης. Η Σαουδική Αραβία έχει προτεραιότητα την ανάσχεση της ιρανικής επιρροής στην Μέση Ανατολή, όχι την αντιπαράθεση με το Ισραήλ. Ο Σαουδάραβας βασιλιάς γνωρίζει πως η όξυνση του παλαιστινιακού ζητήματος θα αποπροσανατολίσει τον σουνιτικό κόσμο από τον μεγάλο εχθρό, που δεν είναι άλλος από το σιιτικό Ιράν.

Κορυφαίοι Αμερικανοί υπουργοί όπως ο Τζέϊμς Μάτις και ο Ρεξ Τίλερσον διαφώνησαν επίσης με την απόφαση του Αμερικανού προέδρου. Παρόλα αυτά ο Τραμπ μοιάζει να έχει πάρει την απόφαση του. Είναι αλήθεια πως η μεταφορά της πρεσβείας ήταν μία βασική προεκλογική του υπόσχεση. Όπως ήταν και ο εμπορικός πόλεμος που θα ξεκινούσε με την Κίνα και αναρίθμητες άλλες που ξεχάστηκαν όταν έγινε πρόεδρος. Άλλα πρέπει να είναι τα κίνητρα που εξηγούν την στάση του.

Στα χνάρια του Τζάκσον

Ο Τραμπ θαυμάζει τον Άντριου Τζάκσον, τον 7^ο πρόεδρο των ΗΠΑ. Όταν εκλέχτηκε πρόεδρος πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στον τάφο του, ενώ έχει τοποθετήσει πορτραίτο του σε περίοπτη θέση στο Οβάλ Γραφείο. Ο Τζάκσον, ήρωας της αμερικανικής ανεξαρτησίας, θεωρείται ο “πατέρας” του αμερικανικού λαϊκισμού. Παλιός στρατιωτικός, ήταν γνωστός για την ακραία φρασεολογία του και για την απέχθεια του προς το κατεστημένο των ΗΠΑ, ακριβώς όπως ο Τραμπ.

Ο Τζάκσον ήταν απομονωτιστής, περιφρονούσε την ελεύθερη οικονομία και τις οικουμενικές αξίες που ενστερνίζονταν οι προηγούμενοι πρόεδροι. Για τον Τζάκσον υπερτερούσε το συμφέρον της Αμερικής, όχι η πίστη σε κάποιες νεφελώδεις, οικουμενικές αξίες. Οι ομοιότητες με τον σημερινό πρόεδρο είναι επίσης προφανείς.

Επειδή ο Τραμπ θέλει να βαδίσει στα χνάρια του Τζάκσον αγνοεί τις ξένες κυβερνήσεις, τον ΟΗΕ, τα μέσα ενημέρωσης, σε μία σειρά διεθνών ζητημάτων. Από την συμφωνία για την κλιματική αλλαγή, τα δικαιώματα των μεταναστών, μέχρι το καθεστώς της Ιερουσαλήμ. Για τον Αμερικανό πρόεδρο είναι ηθικό, είναι σωστό να ανταμειφθεί ο μεγαλύτερος σύμμαχος των ΗΠΑ, η κυβέρνηση του Ισραήλ. Δεν υπάρχει η μεγαλύτερη ανταμοιβή από το να αναγνωρίσει την κυριαρχία του Ισραήλ στην “Ιερή Πόλη”.

Ο Τζάκσον βέβαια ήταν άνθρωπος της μάχης, με πολεμικά τραύματα στο σώμα του. Δεν ήταν ένας πολυεκατομμυριούχος κροίσος, όπως ο Τραμπ. Εάν ζούσε σήμερα μάλλον δεν θα συμφωνούσε με την απόφαση του σημερινού προέδρου. Είναι αμφίβολο αν θα έδινε την έγκριση του σε μία ενέργεια που μακροπρόθεσμα θα υπονομεύσει την ασφάλεια των ΗΠΑ και τα αμερικανικά συμφέροντα στην Μέση Ανατολή. Για να κατανοήσουμε καλύτερα τις αντιδράσεις του αραβικού κόσμου αρκεί να σκεφτούμε τι θα σήμαινε για τον ελληνισμό η μεταφορά της αμερικανικής πρεσβείας στην κατεχόμενη Κύπρο.