Γιατί ο Τραμπ είναι αποφασισμένος να τελειώσει τον Μαδούρο

Ο αυτοανακηρυχθείς μεταβατικός πρόεδρος της Βενεζουέλας, Χουάν Γκουάϊδο, ετοιμάζεται για μία ολοκληρωτική σύγκρουση με την κυβέρνηση Μαδούρο. Έχει καλέσει τους υποστηρικτές της αντιπολίτευσης σε νέες μαζικές διαδηλώσεις, προκειμένου “να παραλύσει η χώρα”. Αρνείται τον παραμικρό διάλογο με το καθεστώς, ως “προσχηματικό”. Όπως τόνισε σε συνέντευξή του στην εφημερίδα The Guardian, είναι “αποφασισμένος να εκδιώξει τον Νικολάς Μαδούρο από την εξουσία”.

Την περασμένη Τετάρτη, ο επικεφαλής της Εθνοσυνέλευσης, αυτοανακηρύχθηκε πρόεδρος ενώπιoν συγκέντρωσης οπαδών του. Από εκείνη την ημέρα άρχισαν να σημειώνονται ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις στη Βενεζουέλα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο Καναδάς και μία σειρά από λατινοαμερικανικές χώρες, αναγνώρισαν τον 35χρονο πολιτικό ως τον “νόμιμο” πρόεδρο της Βενεζουέλας. Λίγες μέρες μετά, ήρθε η σειρά του Ισραήλ και της Αυστραλίας. Η EΕ έχει δώσει τελεσίγραφο στον Μαδούρο να προκηρύξει εκλογές, το οποίο λήγει το ερχόμενο Σάββατο.

Ο Μαδούρο απέρριψε το τελεσίγραφο των Ευρωπαίων, αλλά προσπάθησε να ρίξει “γέφυρες” με την Ουάσινγκτον. Πήρε τελικά πίσω την απειλή του να απελάσει το αμερικανικό διπλωματικό προσωπικό από τη Βενεζουέλα. Σε συνέντευξή του δήλωσε πρόθυμος για μία συνάντηση με τον Ντόναλντ Τραμπ. Ο πρόεδρος της Βενεζουέλας φάνηκε να ελπίζει σε μία αιφνίδια μεταστροφή της στάσης του Αμερικανού προέδρου. Είναι αλήθεια πως ο απρόβλεπτος μεγιστάνας αρέσκεται να έχει το “πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού” στη διεθνή σκηνή.

Όπως θυμόμαστε, η πρόθεσή του να συναντηθεί με τον ηγέτη της Βορείου Κορέας αιφνιδίασε μέχρι και το επιτελείο του. Όμως, η περίπτωση της Βενεζουέλας μοιάζει διαφορετική. Ο Αμερικανός πρόεδρος μοιάζει αποφασισμένος να τελειώσει ολοκληρωτικά με το καθεστώς του Νικολάς Μαδούρο. Έχει δηλώσει εμφατικά πως “όλες οι επιλογές είναι στο τραπέζι”, αναφερόμενος σε ενδεχόμενο στρατιωτικής επέμβασης των ΗΠΑ.

“Αχίλλειος πτέρνα” το πετρέλαιο

Η Ουάσινγκτον προχώρησε σε ένα πακέτο κυρώσεων εις βάρος της Βενεζουέλας, τις πιο σκληρές στην ιστορία της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Αυτές περιλαμβάνουν την απαγόρευση της εξαγωγής πετρελαίου από τη Βενεζουέλα στις ΗΠΑ. Η απόφαση αυτή θα επιφέρει καίριο πλήγμα στην πολύπαθη οικονομία της, η οποία βασίζεται αποκλειστικά στις εξαγωγές πετρελαίου. Μοιάζει παράδοξο, αλλά τα πλούσια πετρελαϊκά αποθέματα της χώρας, αποδείχτηκαν η “αχίλλειος πτέρνα” του καθεστώτος που ίδρυσε ο Ούγκο Τσάβες. Ο χαρισματικός προκάτοχος του σημερινού προέδρου της Βενεζουέλας, εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο την άνοδο της τιμής του πετρελαίου.

Προχώρησε σε μία πολιτική αναδιανομής πλούτου, γεγονός που τον κατέστησε δημοφιλή στα λαϊκά στρώματα. Το μεγάλο λάθος του λαοφιλούς ηγέτη ήταν πως δεν μερίμνησε για την οικονομική απεξάρτηση της Βενεζουέλας από το πετρέλαιο. Τα προβλήματα στη χώρα άρχισαν από το 2013, με τη ραγδαία πτώση των τιμών του “μαύρου χρυσού” που σημειώθηκε. Η πτώση των τιμών συνέπεσε, συμπτωματικά, με τον θάνατο του Ούγκο Τσάβες από καρκίνο.

Ο διάδοχός του, ο Νικολάς Μαδούρο, γρήγορα βρέθηκε αντιμέτωπος με μία οικονομική κρίση άνευ προηγουμένου. Η πτώση των τιμών του πετρελαίου στέρησε τη Βενεζουέλα από μία πολύτιμη οικονομική πηγή εσόδων. Το καθεστώς δεν είχε πλέον τη δυνατότητα να χρηματοδοτεί τον ιδιότυπο “κενσιανισμό αλά λατίνα”, το σήμα κατατεθέν του τσαβισμού. Η κρίση ενέτεινε τη δυσαρέσκεια του πληθυσμού, όπως αποτυπώνουν δύο καίρια εκλογικά αποτελέσματα.

Το πρώτο ήταν στις προεδρικές εκλογές του 2013, τις πρώτες μετά τον θάνατο του Τσάβες. Ο Μαδούρο επικράτησε του υποψηφίου της αντιπολίτευσης με λιγότερο από δύο μονάδες διαφορά, όταν ο Τσάβες επικρατούσε με διψήφιο ποσοστό. Το δεύτερο ήρθε στις εκλογές για το σώμα της Εθνοσυνέλευσης, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν τον Δεκέμβριο του 2015. Οι υποψήφιοι του κυβερνώντος κόμματος γνώρισαν μία ταπεινωτική ήττα, με την αντιπολίτευση να κερδίζει τη συντριπτική πλειοψηφία των εδρών.

Ο Νικολάς Μαδούρο προσπάθησε να παρακάμψει τις εξουσίες της Εθνοσυνέλευσης, συγκροτώντας ένα νέο νομοθετικό σώμα, απολύτως ελεγχόμενο από τον ίδιο. Η ενέργεια αυτή, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη καταστολή του καθεστώτος, εξαγρίωσε σύσσωμη την αντιπολίτευση της χώρας. Παραδοσιακά, η αντιπολίτευση της Βενεζουέλας ήταν διασπασμένη και στερούνταν χαρισματικής ηγεσίας.

Λένιν εναντίον Μαδούρο

Αυτό άλλαξε την περασμένη Τετάρτη, μιας και ο Χουάν Γκουάϊδο φαίνεται να συσπειρώνει όλες τις τάσεις της αντιπολίτευσης. Ο ίδιος μιλάει συχνά στους οπαδούς του κρατώντας μία φωτογραφία του Σιμόν Μπολιβάρ, του ήρωα της ανεξαρτησίας της Λατινικής Αμερικής. Ο Τσάβες συνήθιζε να ομνύει στον Σιμόν Μπολιβάρ, ο οποίος θεωρείται εθνικός ήρωας στη Βενεζουέλα. Η θητεία του προκατόχου του Νικολάς Μαδούρο υπήρξε ιδεολογικό σημείο αναφοράς στη Λατινική Αμερική, επί πολλά συναπτά έτη.

Όμως, η λατινοαμερικανική αριστερά πλέον ηττάται εκλογικά είτε στη ριζοσπαστική της είτε στη “σοσιαλδημοκρατική” της εκδοχή. Η Δεξιά έχει επιστρέψει στην εξουσία σε μία σειρά από χώρες της ηπείρου. Από τη Χιλή, την Αργεντινή, τη Γουατεμάλα μέχρι τις υπερδεξιές κυβερνήσεις της Κολομβίας και της Βραζιλίας. Η σαρωτική νίκη του αριστερού Ομπραδόρ στο Μεξικό είναι η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα. Το Μεξικό, η Νικαράγουα, η Βολιβία και η Κούβα ήταν οι μόνες χώρες της περιοχής που υποστήριξαν τον Νικολάς Μαδούρο.

Όλες οι δεξιές κυβερνήσεις της Λατινικής Αμερικής αναγνώρισαν τον Χουάν Γκουάϊδο ως πρόεδρο της Βενεζουέλας. Η έκπληξη είναι πως με τις κυβερνήσεις της Χιλής και της Βραζιλίας, συντάχθηκε και η κεντροαριστερή κυβέρνηση του Εκουαδόρ, υπό τον Λένιν Μορένο. Η προεδρία Μορένο απομακρύνεται όλο και περισσότερο από την παρακαταθήκη του προκατόχου του Ραφαέλ Κορέα, ενός προσωπικού φίλου και συμμάχου του Ούγκο Τσάβες.

Με τον Μαδούρο συντάχθηκαν η Ρωσία, το Ιράν και η Τουρκία. Οι αντιπρόσωποι της Μόσχας και της Ουάσινγκτον αντιπαρατέθηκαν στον ΟΗΕ για την κρίση στη Βενεζουέλα. Μοιάζει όμως απίθανο οι Ρώσοι και οι Ιρανοί να υπερασπιστούν στρατιωτικά τον Μαδούρο, όπως έκαναν με τον Μπασάρ αλ Άσαντ. Οι αντιδράσεις της Μόσχας και της Τεχεράνης σε μία εισβολή των Αμερικανών, θα περιοριστούν σε ρητορικό επίπεδο. Δεν θα τολμήσουν να προκαλέσουν τις ΗΠΑ στην “πίσω αυλή” τους, τη Λατινική Αμερική.

“Αδύναμος κρίκος” η Βενεζουέλα για τον Τραμπ

Επομένως, οι συνθήκες μοιάζουν ευνοϊκές για μία αλλαγή καθεστώτος στη Βενεζουέλα. Αυτή μπορεί να πραγματοποιηθεί ακόμα και με τη συμμετοχή του στρατού, όπως έχουν υποστηρίξει η Ουάσινγκτον και ο ίδιος ο Γκουάϊδο. Ο στρατός για την ώρα στηρίζει τον Μαδούρο, δεν αποκλείεται όμως να επανεξετάσει τη στάση του, εάν η κρίση κλιμακωθεί.

Τα βαθύτερα κίνητρα της στάσης του Ντόναντ Τραμπ ίσως βρίσκονται στις ευρύτερες γεωπολιτικές εξελίξεις που σημειώνονται. Για παράδειγμα, ο Αμερικανός πρόεδρος μοιάζει διετεθειμένος να βάλει οριστικό τέλος στον πολυετή πόλεμο στο Αφγανιστάν. Οι συνομιλίες της Ουάσινγκτον με τους Ταλιμπάν κατέληξαν σε ένα σχέδιο ειρήνευσης, το οποίο περιλαμβάνει την αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν.

Μία αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων θα εκληφθεί ως μία “ήττα” των ΗΠΑ στη διεθνή σκηνή. Ο Αμερικανός πρόεδρος χρειάζεται μία “νίκη” και μοιάζει να θεωρεί πως αυτή μπορεί να επιτευχθεί με την αλλαγή καθεστώτος στη Βενεζουέλα. Οι ανεπάρκειες της κυβέρνησης Μαδούρο και το πολιτικό κλίμα στη Λατινική Αμερική ευνοούν τους σχεδιασμούς του. Με την τροπή που έχει πάρει η πολιτική κρίση στη Βενεζουέλα, θα αποτελέσει έκπληξη εάν οι Αμερικανοί επανεξετάσουν τη στάση τους.

Εξάλλου, δεν παρατηρείται κάποιο κύμα συμπαράστασης υπέρ του Νικολάς Μαδούρο. Η Αυστρία και η Ιταλία δεν συντάχθηκαν με κάποιο στρατόπεδο στην τωρινή κρίση, λόγω των στενών σχέσεων που διατηρούν με τη Μόσχα. Η ελληνική κυβέρνηση επέλεξε να υποστηρίξει το καθεστώς Μαδούρο, τη στιγμή που υποστηρίζει αναφανδόν την πολιτική των ΗΠΑ στα Βαλκάνια! Η αντιφατική της στάση μπορεί να εξηγηθεί μόνο από τις ιδεοληψίες που επικρατούν στο εσωτερικό της.