Γιατί τα ουκρανικά κοντέινερ με drones άνοιξαν τον ασκό του Αιόλου…

Το μείζον, ωστόσο, δεν είναι οι επιπτώσεις στον εν εξελίξει πόλεμο στην Ουκρανία. Είναι οι επιπτώσεις ευρύτερα στον τρόπο όχι μόνο διεξαγωγής των πολέμων, αλλά και των τρομοκρατικών επιθέσεων. Οι Ουκρανοί καινοτόμησαν επιχειρησιακά και η επιτυχία τους αναπόφευκτα θα βρει μιμητές και σε κράτη και σε τρομοκρατικές οργανώσεις. Τα πάμφθηνα και ευκόλως κατασκευάσιμα drones αυτοκτονίας προσφέρουν τη δυνατότητα για πλήγματα σε κρίσιμες υποδομές κι όχι μόνο. Είναι κοινός τόπος ότι ακόμα και το πιο ισχυρό κράτος αδυνατεί να προστατεύσει αποτελεσματικά το σύνολο των κρίσιμων υποδομών του. Ειδικά όταν η απειλή προέρχεται από κοντέινερ, τα οποία κρύβουν drones αυτοκτονίας καθοδηγούμενα μέσω ραδιοκυμάτων ή πολύ περισσότερο μέσω τεχνητής νοημοσύνης.

Παλαιότερα, οι Αμερικανοί ένοιωθαν ασφαλείς, θεωρώντας ότι τους προστατεύσουν οι δύο ωκεανοί που τους χωρίζουν από τον υπόλοιπο κόσμο. Αυτή η ασφάλειά τους ακυρώθηκε με την ανάπτυξη των διηπειρωτικών πυραύλων, αλλά η χρήση τέτοιων όπλων παραπέμπει σε Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο και ως εκ τούτου είναι εσχατολογική, χωρίς ωστόσο να είναι απίθανη. Η επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 ήταν άλλου τύπου ακύρωση της ασφάλειας που προσφέρουν οι δύο ωκεανοί. Τέτοιου είδους επιθέσεις, ωστόσο, γίνονται μία φορά, με την έννοια ότι οδήγησαν στη λήψη μέτρων που τις αποτρέπουν.

Αντιθέτως, επιθέσεις με drones κρυμμένα σε κοντέινερ είναι εξαιρετικά δύσκολο να αποτραπούν με τη λήψη αντίστοιχων μέτρων. Το κοντέινερ είναι ο βασικός τρόπος μεταφοράς των εμπορευμάτων και ως εκ τούτου μετακινούνται πολλά-πολλά εκατομμύρια καθημερινά σε όλο τον κόσμο με πλοία, νταλίκες και τρένα. Είναι, λοιπόν, πρακτικά αδύνατον να ελεγχθούν. Αυτό με τη σειρά σημαίνει πως ακόμα και οι πιο ισχυρές χώρες είναι ευάλωτες σε αυτό το νέο είδος ασύμμετρων επιθέσεων.

Καταλύονται πάγιες αντιλήψεις

Εάν, λοιπόν, καμία χώρα δεν μπορεί να αισθάνεται ασφαλής από μία τέτοια δράση τρομοκρατών, πολύ περισσότερο δεν μπορεί να αισθάνεται ασφαλής εάν η επίθεση έχει οργανωθεί και πραγματοποιηθεί από τις κρατικές μυστικές υπηρεσίες, οι οποίες εκ των πραγμάτων διαθέτουν πολύ περισσότερα μέσα και επιχειρησιακές δυνατότητες. Στην πραγματικότητα, η μέθοδος αυτή καταλύει βασικές αντιλήψεις και για τη διεξαγωγή του πολέμου, αλλά και για δίκαιο που τον διέπει.

Εάν η Ρωσία χαρακτηρίζεται πρωτίστως από κάτι είναι το αχανές της επιφάνειάς της, το οποίο της προσέφερε πολύτιμο στρατηγικό βάθος. Μέχρι τώρα, μεταφέροντας αεροσκάφη και άλλα οπλικά συστήματα μακριά από την πρώτη γραμμή εξασφάλιζε ότι ήταν απρόσβλητα. Αυτό πλέον δεν ισχύει για τέτοιου είδους επιθέσεις. Η προβολή ισχύος από τους Ουκρανούς σε τόσο μεγάλο βάθος στη ρωσική επικράτεια είναι καινοφανής, αν και έχουν προηγηθεί επιθέσεις με drones μεγάλου βεληνεκούς εναντίον βάσεων, διυλιστηρίων και άλλων υποδομών. Σ’ εκείνες τις περιπτώσεις, το ζήτημα ήταν εάν η αεράμυνα ήταν ικανή να εντοπίσει εγκαίρως και να καταρρίψει τα εχθρικά drones. Στην τωρινή περίπτωση, δεν υπήρχε χρόνος για αποτελεσματική ενεργοποίηση της αεράμυνας.

Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις (κυρίως από τα βίντεο) τα ουκρανικά drones έπληξαν 10-12 ρωσικά στρατηγικά βομβαρδιστικά κι όχι 41, όπως ισχυρίζεται το Κίεβο και ακρίτως αναπαράγουν τα δυτικά Μίντια. Αυτό, όμως, είναι το “δένδρο”, ενώ σημασία έχει το “δάσος”. Και το “δάσος” είναι η δυνατότητα για απολύτως ακριβές πλήγμα πολύ μακριά από το μέτωπο. Πέρα από το φαντεζί της επίθεσης που μαγεύει το επικοινωνιακό σκέλος του πολέμου, αυτή μετέτρεψε σε πράξη ιδέες για τη χρήση των κοντέινερ που κυκλοφορούσαν στη θεωρία.

Ο πόλεμος με χρήση όχι μόνο drones, αλλά και πυραύλων που μεταφέρονται σε κοντέινερ ήταν σενάρια που συζητούνταν τα τελευταία χρόνια. Οι Ουκρανοί διέβησαν τον Ρουβίκωνα και είναι δεδομένο πως θα βρουν μιμητές. Πέρα από το επίπεδο της τρομοκρατίας, στο επίπεδο του πολέμου αυτό σημαίνει ότι ο πόλεμος δεν υφίσταται πλέον τους περιορισμούς της γεωγραφίας, ή τουλάχιστον στο μέτρο που συνέβαινε. Ακόμα και τα αεροσκάφη έχουν μία περιορισμένη εμβέλεια. Το ίδιο και τα τακτικά πυραυλικά συστήματα. Όπως προαναφέραμε, στρατηγικά πυραυλικά συστήματα διαθέτουν ελάχιστες χώρες.

Κοντόθωρες οι δυτικές επιδοκιμασίες

Το δεύτερο που κατέλυσε η ουκρανική επίθεση είναι η διάκριση των πολεμικών από τους εμπορικούς στόχους. Ο διαχωρισμός αυτός έχει κατά καιρούς παραβιαστεί, αλλά η διάκριση έχει σε γενικές γραμμές επιβιώσει. Εφεξής, τα απανταχού κοντέινερ θα είναι ύποπτα ότι δυνάμει μπορούν να λειτουργήσουν ως οπλικά συστήματα. Αυτό σημαίνει ότι μπορούν να γίνουν στόχοι, ειδικά εάν δεν υπάρχει δυνατότητα άμεσου ελέγχου.

Αυτό προκαλεί ανασφάλεια και επικίνδυνη ασάφεια, η οποία με τη σειρά της μπορεί να οδηγήσει σε κλιμάκωση όχι μόνο των μέτρων ασφαλείας, αλλά και επιθετικών μέτρων. Περιττό να σημειώσω πως αυτό οδηγεί σε φαύλο κύκλο. Ειδικά η απόκτηση drones αυτοκτονίας είναι πολύ εύκολη οπουδήποτε είτε με μετατροπή drones που πωλούνται στο εμπόριο σε drones αυτοκτονίας, είτε με την συναρμολόγηση τέτοιων drones με υλικά που έχουν εισαχθεί στη χώρα-στόχο σαν αθώα εξαρτήματα.

Το τρίτο που κατέλυσε η ουκρανική επίθεση είναι το δίκαιο του πολέμου. Αυτό αφορά όχι μόνο την de facto κατάργηση της διάκρισης του πολεμικού από το πολιτικό-εμπορικό, αλλά και το ζήτημα της ευθύνης. Τα drones δεν είναι αεροσκάφη με εθνική σημαία και δεν εκτοξεύονται υποχρεωτικά από το έδαφος της χώρας που οργάνωσε την επίθεση. Αυτό σημαίνει ότι μία τέτοια επίθεση μπορεί να μην έχει ταυτότητα. Εάν κάποια εταιρεία φόρτωσε κοντέινερ με drones σε κάποιο μακρινό λιμάνι κι όταν το πλοίο πιάνει το λιμάνι-προορισμό που είναι κοντά στους στόχους, τα drones εκτοξεύονται και καθοδηγούμενα από τεχνητή νοημοσύνη ή από πράκτορες που βρίσκονται εκεί, ποιος έχει την ευθύνη; Μπορώ να συνεχίσω με διάφορά σενάρια, αλλά το κρίσιμο ζήτημα έχει τεθεί.

Το τέταρτο είναι ο τρόπος που επηρεάζεται η ίδια η έννοια της αποτροπής. Αποτροπή είναι η απειλή ότι εάν κράτος δεχθεί επίθεση θα αντιδράσει κατά τρόπο που θα κοστίσει στον επιτιθέμενο περισσότερα από τα όποια κέρδη της επίθεσης. Πώς μπορεί, όμως, να λειτουργήσει η αποτροπή εάν π.χ. μία επίθεση δεν έχει εθνική ταυτότητα; Εάν υποπτεύεσαι, αλλά δεν είσαι σίγουρος για τον δράστη δεν μπορείς να προβείς σε αντίποινα, ή τουλάχιστον όχι με την αμεσότητα που επιβάλλεται με βάση τα επιτελικά σχέδια.

Πειρασμός για προληπτική δράση

Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, ο πειρασμός για προληπτική δράση μεγαλώνει ειδικά σε συνθήκες χρόνιας διένεξης, όπως η ελληνοτουρκική. Και η προληπτική δράση πιθανότατα οδηγεί σε πραγματικά ολοκληρωτικό πόλεμο, αφού στο στόχαστρο θα μπουν τα πάντα, όχι μόνο οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις, αλλά και οι πολιτικές υποδομές και η οικονομία. Όταν η επίθεση είναι χωρίς ταυτότητα, διαβρώνεται κάθε κανόνας που περιορίζει την πολεμική δράση.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, τα κοντέινερ είναι ένα όπλο που επιτρέπει στα μικρότερα κράτη να εξισορροπήσουν το πλεονέκτημα ισχυρότερου αντιπάλου. Κι αυτό, επειδή τα drones είναι φθηνά και με ανορθόδοξες τακτικές είναι ικανά να πλήξουν σε βάθος και με ακρίβεια. Αυτό κατ’ επέκταση σημαίνει ότι το διεθνές σύστημα γίνεται όχι απλώς πολυπολικό, αλλά και μερικώς χαοτικό, αφού οι μεγάλες δυνάμεις δεν είναι πάντα σε θέση να ελέγξουν ακόμα και τις μικρότερες χώρες, στις οποίες ασκούν επιρροή.

Να λοιπόν γιατί είναι κοντόθωρες οι δυτικές επιδοκιμασίες, αν όχι ζητωκραυγές για την καινοτόμα ουκρανική επίθεση εναντίον των ρωσικών αεροπορικών βάσεων. Όταν κάποιος ανοίγει τον ασκό του Αιόλου δεν πρέπει να απορούμε για τους ανέμους που ως εξ αυτού θα φυσήξουν…