Γιατί το Ισραήλ δεν κατάφερε να εξοντώσει την Χαμάς

Είναι χαρακτηριστικό πως ο ίδιος ο Τραμπ παραδέχτηκε με δηλώσεις του ότι οι ΗΠΑ έχουν δώσει έγκριση στον επαν-εξοπλισμό της Χαμάς, «για ένα χρονικό διάστημα» όπως είπε, προκειμένου να διατηρήσουν την τάξη στην Λωρίδα της Γάζας. Αργότερα επανήλθε, λέγοντας πως «αν δεν αφοπλιστούν οι ίδιοι, θα τους αφοπλίσουμε εμείς», και ότι αυτό μπορεί να γίνει και «βίαια», εν μέσω των πρώτων σκιών που εμφανίστηκαν από την συμφωνία εκεχειρίας, με το κλείσιμο του περάσματος στην Ράφα από το Ισραήλ.

Από την εκεχειρία της Παρασκευής, οι αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ των δυνάμεων της Χαμάς και αντιπάλων της έχουν οδηγήσει σε δεκάδες θανάτους, ενώ σημειώθηκαν και δημόσιες εκτελέσεις «συνεργατών του Ισραήλ», όπως ανακοίνωσε η ισλαμική οργάνωση (ενώ κυκλοφορούν και σχετικά βίντεο). Οι φατρίες Αμπού Σαμπάμπ, Νταγκμούς και Αλ-Ματζάιντα πρωτοστατούν στις συγκρούσεις. Πρόκειται για συμμορίες εγκληματιών και τζιχαντιστών, με το Ισραήλ να έχει παραδεχτεί δημοσίως ότι εξοπλίζει την Αμπού Σαμπάμπ.

Μετά την κατάπαυση του πυρός, τα μέλη της Χαμάς βγήκαν από τα τούνελ και τις κρυψώνες και επιδιώκουν να επαναβεβαιώσουν την εξουσία τους, εξοντώνοντας αντίπαλες φατρίες και φερόμενους συνεργάτες του Ισραήλ. Μάλιστα, ενέργειες της είχαν και την ανοχή των ΗΠΑ, με τον Τραμπ να δηλώνει ικανοποιημένος πως «σκότωσε δύο πολύ επικίνδυνες συμμορίες». Η δε οργάνωση παρά τα δύο χρόνια πολέμου, τους εξοντωτικούς βομβαρδισμούς και τις μεγάλες απώλειες που υπέστη, παραμένει μάχιμη και υπολογίσιμή δύναμη.

Τρία είναι, πάντως, τα διδάγματα από την Γάζα που ξεχωρίζουν: Πρώτον, ο πόλεμος σε σήραγγες επιφέρει πλεονεκτήματα στον αμυνόμενο, βλ. Χαμάς. Δεύτερον, οι επιχειρήσεις υποστήριξης της Χαμάς της επέτρεψαν να εξακολουθεί να πολεμά, χωρίς να προβεί σε κάποια σημαντική υποχώρηση. Τρίτον, πως παρά την προηγμένη τεχνολογία, παραμένει το πλεονέκτημα του στρατηγικού αιφνιδιασμού στην Μέση Ανατολή.

Ο πόλεμος των τούνελ

Το πρώτο μάθημα από τη Γάζα έχει να κάνει με τον πόλεμο σε τούνελ. Διασκορπίζοντας τις δυνάμεις της υπογείως και χρησιμοποιώντας σήραγγες για να μετακινείται, η Χαμάς επιμήκυνε την αντίστασή της ενάντια στην ανώτερη δύναμη πυρός του Ισραήλ. Το δίκτυο τούνελ επέτρεψε στη Χαμάς να αντέξει στις ισραηλινές επιθέσεις και ανάγκασε τις ισραηλινές δυνάμεις να προβούν σε πολλαπλές εκκαθαρίσεις στις ίδιες περιοχές. Το Ισραήλ απέτυχε δε στον διακηρυγμένο στόχο του: Να καταστρέψει πλήρως στρατιωτικά την Χαμάς.

Οι σήραγγες επέτρεψαν στη Χαμάς, όχι μόνο να επιβιώσει, αλλά να επιφέρει σημαντικό οικονομικό, στρατιωτικό και κοινωνικό κόστος στο Ισραήλ. Ως τον Ιούλιο του 2025, το επιτελείο του ισραηλινού στρατού είχε ανακοινώσει 898 νεκρούς και 6.134 τραυματίες στις τάξεις του. Στις απώλειες δεν καταγράφονται οι 50 αυτοκτονίες Ισραηλινών στρατιωτικών.  Είναι χαρακτηριστικό πως το Ανώτατο Δικαστήριο υποχρεώθηκε να τερματίσει την εξαίρεση στράτευσης για τους υπερορθόδοξους Εβραίους, μία σημαντική αλλαγή στο κοινωνικό συμβόλαιο μεταξύ του Ισραήλ και των πολιτών του, κάτι που απέδειξε την αποτελεσματικότητα του υπόγειου πολέμου της Χαμάς.

Για αμυντικές επιχειρήσεις, θα πρέπει να μελετηθεί πως η Χαμάς πολέμησε αποτελεσματικά τόσο κάτω, όσο και πάνω από το έδαφος. Θα ήταν επίσης φρόνιμο να αναλύσουμε επιτυχημένες επιχειρησιακές προσεγγίσεις, όπου μπορούν να αντληθούν διδάγματα, για παράδειγμα στο σενάριο αποκομμένων ελληνικών δυνάμεων σε νησιά ή άλλες παραμεθόριες περιοχές…

Ανακατασκευή πυρομαχικών

Η Χαμάς έχει υιοθετήσει μια εξαιρετικά προσαρμόσιμη και αποτελεσματική στρατηγική επιμελητείας, παρά το γεγονός ότι πολιορκήθηκε από ξηρά, αέρα και θάλασσα. Αυτό απέδειξε την ανθεκτικότητα της οργάνωσης. Το γιατί η Χαμάς κατάφερνε να συνεχίζει τις στρατιωτικές της επιχειρήσεις (έστω και με μειωμένο ρυθμό) και να προχωρά στην τωρινή επίδειξη δύναμης, οφείλεται στην ανακατασκευή πυρομαχικών και την στρατολόγηση μαχητών.

Η Χαμάς ανακατασκευάζει ισραηλινές βόμβες, πυραύλους και βλήματα πυροβολικού που δεν εξερράγησαν. Οι μηχανικοί της Χαμάς έχουν δημιουργήσει υπόγεια εργοστάσια για τον σκοπό αυτό, μετατρέποντας τα ισραηλινά πυρομαχικά που υπέστησαν αστοχία υλικού, σε στρατηγικό πλεονέκτημα. Όπως είχε πει κατά τον πόλεμο μέλος του Πολιτικού Γραφείου της Χαμάς, «καταφέραμε να κάνουμε τα εργοστάσια παραγωγής υπόγεια, επειδή ξέραμε ότι μια μέρα θα έκλειναν όλες οι δίοδοι». Έτσι, η Χαμάς κατάφερε να έχει συνεχή παροχή πυρομαχικών, παρά τον ασφυκτικό αποκλεισμό της Γάζας.

Υπολογίζεται ότι έως και το 10-15% των ισραηλινών πυρομαχικών που εκτοξεύονταν στην Γάζα κατά τον πόλεμο αποτύγχαναν να εκραγούν, σύμφωνα με ισραηλινές εκτιμήσεις. Χάρη στην αξιοποίηση τους, λοιπόν, η Χαμάς δημιούργησε μια αξιόπιστη αλυσίδα εφοδιασμού. Αυτή φέρεται να περιλαμβάνει βόμβες M117 της εποχής του Πολέμου της Κορέας, που με βάρος 750 λίβρες περιέχουν αρκετά εκρηκτικά για χρήση σε σημαντικό αριθμό πυραύλων.

Αρκεί να αναλογιστούμε πως, σύμφωνα με εκτιμήσεις, σε ένα έτος από την έναρξη του πολέμου της Γάζας, το Ισραήλ εκτόξευσε πάνω από εβδομήντα χιλιάδες τόνους εκρηκτικών. Σύμφωνα με διοικητή της Χαμάς, «η στρατηγική μας στόχευε να ανασκευάσουμε αυτά τα άχρηστα πυρομαχικά». Για αυτό και η Χαμάς ουδέποτε ανήσυχε σοβαρά για την εξάντληση των εκρηκτικών και των πυρομαχικών της.

Μετά από κάθε σύγκρουση με τις ισραηλινές δυνάμεις, οι μαχητές της Χαμάς χτένιζαν συστηματικά τα πεδία των μαχών για να συλλέξουν υπολείμματα πυρομαχικών, φορητά όπλα και άλλο εξοπλισμό. Αυτή η πρακτική, που ακόμη και ο Μάο υπερτόνιζε, επέτρεψε στην οργάνωση να ανεφοδιάζεται γρήγορα με εγκαταλελειμμένα όπλα. Αυτή η τεχνική είναι απλή και επιτρέπει τον ανταρτοπόλεμο.

Στρατολογήσεις και στρατηγικός αιφνιδιασμός

Η στρατολόγηση μαχητών είναι το δεύτερο βασικό στοιχείο. Αν και είναι δύσκολο να προσδιοριστεί ακριβής αριθμός, εκπρόσωπος της Χαμάς είχε ισχυριστεί ότι η οργάνωση είχε στρατολογήσει χιλιάδες νέους μαχητές, μέσα σε έναν χρόνο από την έναρξη του πολέμου. Ανώτερος αξιωματούχος της Χαμάς είχε πει σε συνέντευξη του: «Είχαμε μάρτυρες και θυσίες, αλλά ως αντάλλαγμα έχουμε συσσώρευση πολεμικής εμπειρίες και στρατολόγηση νέων γενιών στην αντίσταση». Αυτοί οι ισχυρισμοί αποδεικνύουν ένα ισχυρό επίπεδο εμπιστοσύνης στην ικανότητα των ηγετών της Χαμάς να απορροφούν τις απώλειες και να στρατολογούν νέους μαχητές.

Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο η Χαμάς στρατολογεί διαρκώς μαχητές, ακόμη και κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες, θα ρίξει φως στο πώς άλλοι μη κρατικοί παράγοντες (αντάρτες, παραστρατιωτικοί κτλ) θα αναγεννήσουν τις δυνάμεις τους σε μελλοντικές συγκρούσεις. Η κατανόηση αυτού είναι ζωτικής σημασίας για να αναπτυχθούν αποτελεσματικές αντι-στρατηγικές, έναντι ενός αντιπάλου, όπως η Χαμάς.

Ο στρατηγικός αιφνιδιασμός παραμένει στο πολεμικό τραπέζι της Μέσης Ανατολής. Η προ δύο ετών οκτωβριανή επίθεση της Χαμάς επέφερε ένα ολικό σοκ, ειδικά αν συγκριθεί με τις συνεχείς προειδοποιήσεις των δυτικών μυστικών υπηρεσιών (περί προώθησης αρμάτων, αεροσκαφών, συγκέντρωσης στρατευμάτων) που προηγήθηκαν της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, οι οποίες δεν είχαν εισακουστεί. Στον αντίποδα, το Ισραήλ αιφνιδιάστηκε από την αντισυμβατική επίθεση της Χαμάς, έναν συνδυασμό εκτόξευσης ρουκετών, drones και εφόδου με μικρά οχήματα.

Πριν την 7η Οκτωβρίου, το Ισραήλ ήταν πεπεισμένο ότι η Δυτική Όχθη αποτελούσε πολύ μεγαλύτερη απειλή, καθώς οι επιθέσεις της Χαμάς περιορίζονταν σε ρουκέτες που καταρρίπτονταν σε ποσοστό άνω του 90%. Αυτό οδήγησε την ισραηλινή ηγεσία να πιστέψει ότι η κατάσταση στη Γάζα ήταν σχετικά διαχειρίσιμη, ωθώντας το μεγαλύτερο μέρος των δυνάμεων της στην περίσφιγξη της Δυτικής Όχθης. Αυτό ακριβώς εκμεταλλεύτηκε η Χαμάς, διαλύοντας τις ισραηλινές αυταπάτες, με αντισυμβατικά μέσα επίθεσης.

Είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα είναι πιο δύσκολο να προβλεφθεί η επόμενη σύγκρουση στην Μέσα Ανατολή, σε σύγκριση με τις συμβατικές απειλές για την Δύση (Κίνα ή Ρωσία). Ο Τραμπ από την Αίγυπτο έτεινε την χείρα του στο Ιράν για μία νέα πυρηνική συμφωνία, με την Τεχεράνη και τον ιρανικό “Άξονα της Αντίστασης” να έχουν υποστεί σημαντικές απώλειες από τους πρόσφατους, αλλά ακόμα να αντέχουν. Πιο άρτιοι παραμένουν οι Χούτι στην Υεμένη που, πέραν των επιθέσεων τους στην διεθνή ναυτιλία, θα μπορούσαν πλήξουν και πάλι πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Σαουδικής Αραβίας, ή αεροδρόμια των Εμιράτων.

Τα διδάγματα

Όλοι μελετούν τα διδάγματα που αντλήθηκαν μέσα σε έναν χρόνο. Λίγοι μπορούσαν να προβλέψουν το σοκ της επίθεσης της Χαμάς, ή την ένταση της ισραηλινής απάντησης. Λιγότεροι μπορούσαν να προβλέψουν τις εκρήξεις των βομβητών, την δολοφονία Νασράλα,  και την πολεμική αντιπαράθεση μεταξύ Ιράν και Ισραήλ. Ο πόλεμος στην Γάζα μας υπενθύμισε την εκρηκτική αστάθεια των συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή και παρουσίασε ένα από τα πιο εντατικά χρονικά υπόγειας μάχης στην ιστορία, αποκαλύπτοντας την απίστευτη αποτελεσματικότητα του πολέμου σε σήραγγες για τους αμυνόμενους.

Πραγματικά αποτελεί απίστευτο εγχείρημα η κολοσσιαία προσπάθεια της Χαμάς να διατηρεί τον ανεφοδιασμό της σε πυρομαχικά και την στρατολόγηση της, ενώ ήταν πλήρως πολιορκημένη. Τα διδάγματα που αντλήθηκαν, λοιπόν, από τη Γάζα δεν είναι μόνο ζωτικής σημασίας για το Ισραήλ, αλλά και για την Δύση και τα ευρύτερα στρατηγικά συμφέροντα της στη Μέση Ανατολή και στον υπόλοιπο κόσμο. Αλλά, όπως είπαμε, διδάγματα υπάρχουν και για μας…