Η αφανής ρωσική ήττα στην Ουκρανία

Μπορεί οι ρωσικές δυνάμεις να μην έχουν επιτύχει τους αντικειμενικούς στόχους που είχαν τεθεί στην αρχή της εισβολής, αλλά η δεδομένη στρατιωτική ανωτερότητά τους δείχνει ότι νωρίτερα ή αργότερα, με περισσότερους ή λιγότερους βομβαρδισμούς, η σθεναρή ουκρανική αντίσταση θα καμφθεί. Ο Πούτιν, άλλωστε, έχει καταστήσει σαφές σε όλους όσους έχουν επιχειρήσει να μεσολαβήσουν για μία συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, πως ο πόλεμος θα τελειώσει μόνο εάν οι Ουκρανοί παραδοθούν ή υποκύψουν. Με άλλα λόγια, η Μόσχα είναι αποφασισμένη πάση θυσία να ολοκληρώσει αυτό που άρχισε. Ακόμα κι αν συμβεί αυτό, όμως, δεν θα ακυρωθεί η αφανής ρωσική ήττα.

Κάποιοι στη Δύση ισχυρίζονται ότι η Ρωσία δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά την παράταση των επιχειρήσεων και άρα, εάν οι Ουκρανοί αντέξουν για ένα διάστημα, η ρωσική εισβολή θα καταρρεύσει. Από όσο γνωρίζω, ποτέ στην Ιστορία ένας πόλεμος δεν τελείωσε επειδή τελείωσαν τα χρήματα στο κρατικό ταμείο. Όταν απαιτείται, τα κράτη υιοθετούν “πολεμική οικονομία” και παρά το γεγονός ότι “ματώνουν” οικονομικά, συνεχίζουν να πολεμούν. Κατά συνέπεια, θεωρώ λανθασμένη αυτού του είδους τη μεταμοντέρνα οικονομίστικη ανάλυση.

Σύμφωνα με τις εν εξελίξει ρωσικές στρατιωτικές κινήσεις, η Μόσχα επιδιώκει να ελέγξει την παράκτια ζώνη, αποκόπτοντας την Ουκρανία από τη Μαύρη Θάλασσα. Παραλλήλως, επιχειρεί να περικυκλώσει τις ουκρανικές δυνάμεις που είναι στο μέτωπο του Ντονμπάς και κατ’ αυτόν τον τρόπο να τις εξουδετερώσει. Εάν τα καταφέρει και επίσης καταφέρει να καταλάβει το Χάρκοβο, θα περισφίξει το ήδη πιεζόμενο Κίεβο κατά τρόπο που να μην έχει διέξοδο.

Τί σημαίνουν αυτά; Σημαίνουν ότι για τον Πούτιν οι διεξαγόμενες διαπραγματεύσεις έχουν νόημα μόνο εάν αφορούν στους όρους παράδοσης της Ουκρανίας. Όπως φάνηκε από τις Συμφωνίες του Μινσκ (2014 και 2015) η Μόσχα ήταν έτοιμη να αποδεχθεί μία Ουκρανία που θα αναγνώριζε την αυτονομία του Ντονμπάς. Το Κίεβο, παρότι υπέγραψε εκείνες τις συμφωνίες (όπως και η Γαλλία και η Γερμανία) με αμερικανική παρότρυνση δεν τις εφάρμοσε ποτέ.

Αλλά και λίγο πριν την εισβολή, όταν οι ρωσικές δυνάμεις είχαν αναπτυχθεί στα σύνορα, η ατζέντα της Μόσχας για την επόμενη κίνηση ήταν ανοικτή. Εάν η Δύση έδινε μία ξεκάθαρη επίσημη δέσμευση ότι η Ουκρανία δεν θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ κι ότι θα παραμείνει ουδέτερη σαν “κράτος-μαξιλάρι”, κατά πάσα πιθανότητα δεν θα είχαμε φθάσει εδώ που είμαστε σήμερα.

Πολιτική ανοικτών θυρών

Η Ατλαντική Συμμαχία, όμως, επέμεινε στην “πολιτική ανοικτών θυρών”, αφήνοντας επίσημα ανοικτή την προοπτική επέκτασης στην Ουκρανία. Αν σ’ αυτό προστεθεί και η δήλωση Ζελένσκι που άφησε ανοικτό το ενδεχόμενο η χώρα του να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, γίνεται σαφές για ποιο λόγο η Ρωσία θεώρησε ότι η εθνική της ασφάλεια απειλείται, γεγονός που κατέστησε μονόδρομο για τον Ρώσο πρόεδρο την εισβολή.

Στο επίπεδο της ψυχρής γεωστρατηγικής είναι κατανοητή η αποφασιστικότητα του Κρεμλίνου να ολοκληρώσει αυτό που άρχισε. Κάθε υποχώρηση θα ήταν βαρύ πλήγμα όχι μόνο προσωπικά για την ηγετική θέση του Πούτιν, αλλά και για τη Ρωσία ως μεγάλη δύναμη. Μπορεί να μη μας αρέσει, αλλά δυστυχώς αυτή ήταν και παραμένει η πραγματικότητα των διεθνών σχέσεων.

Για να θυμηθούμε τον Όργουελ, οι μεγάλες δυνάμεις είναι “πιο ίσες” από τις μικρομεσαίες. Κι αυτό δεν ισχύει μόνο για αυταρχικά καθεστώτα, αλλά και για δημοκρατικά. Ισχύει τώρα με τη Ρωσία, τις ΗΠΑ και την Κίνα, όπως ίσχυε παλαιότερα για τη Μεγάλη Βρετανία, τη Γαλλία, την Οθωμανική Αυτοκρατορία κλπ. Όποιος αμφιβάλει ας διαβάσει τον Θουκυδίδη για το πως απάντησαν οι πολιτισμένοι δημοκράτες Αθηναίοι στους Μήλιους.

Άρα, επαναλαμβάνω την προαναφερθείσα εκτίμησή μου, ότι νωρίτερα ή αργότερα με περισσότερους ή λιγότερους βομβαρδισμούς, οι Ρώσοι θα ελέγξουν την Ουκρανία, αφήνοντας πιθανότατα στους φιλοδυτικούς ένα περίκλειστο τμήμα της προς τα δυτικά σύνορα με την Πολωνία. Και μάλιστα έχουν κάθε συμφέρον να διευκολύνουν όσους Ουκρανούς θελήσουν να μεταβούν και να ζήσουν εκεί ή ως πρόσφυγες στη δυτική Ευρώπη.

Η αφανής ρωσική ήττα

Υπάρχει, ωστόσο, κάτι που δείχνει να μην κατανοεί επαρκώς η Μόσχα. Είναι αληθές ότι μέχρι το 2014 η ουκρανική κοινωνία ήταν σε μεγάλο βαθμό διχασμένη όσον αφορά τη στάση έναντι της Ρωσίας με υπόστρωμα αυτού του διχασμού και τις γλωσσικές-πολιτισμικές διαφορές. Εξίσου αληθές είναι ότι από τότε το φιλοδυτικό καθεστώς στο Κίεβο συστηματικά πίεσε, εκδίωξε και πάντως περιθωριοποίησε τους φιλορώσους. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την προσάρτηση της Κριμαίας, μετατόπισε το κέντρο βάρους στην ουκρανική κοινωνία προς το φιλοδυτικό στρατόπεδο.

Η ρωσική εισβολή εκ των πραγμάτων επιδείνωσε ποιοτικά το κλίμα για τη φιλορωσική πτέρυγα. Ας σημειωθεί ότι και μετά την ανεξαρτησία της Ουκρανίας ένα σημαντικό ποσοστό Ουκρανών εκινείτο σε μία “γκρίζα” ζώνη σε ό,τι αφορά τη στάση έναντι της Ρωσίας. Ναι μεν δεν ένοιωθαν Ρώσοι, αλλά θεωρούσαν την Ρωσία αδελφή σλαβική χώρα. Μετά το 2014 το ποσοστό αυτό μειώθηκε, αλλά με την εισβολή συρρικνώθηκε ποιοτικά. Η ουκρανική αντίσταση, μάλιστα, λειτουργεί ως μηχανισμός σφυρηλάτησης μίας ισχυρής ουκρανικής εθνικής συνείδησης, η οποία ήταν μέχρι πρότινος αβαθής κι ασθενική.

Το αφήγημα του Πούτιν για το ομοεθνές Ρώσων και Ουκρανών μπορεί να είχε παλαιότερα κάποια βάση σε ό,τι αφορά ένα σημαντικότατο τμήμα Ουκρανών, αλλά το αίμα που χύνεται ανοίγει χάσμα που εκ των πραγμάτων λειτουργεί σαν βαθιά διαχωριστική γραμμή. Η Μόσχα δεν χάνει τους ταγμένους (εμφανώς ή και αφανώς) φιλορώσους. Χάνει, όμως, τους Ουκρανούς που συνειδησιακά βρίσκονταν στην “γκρίζα” ζώνη. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι κι αυτή η κατηγορία πολιτών, όπως και οι ταγμένοι αντιρώσοι, θα βιώσουν την κατάληψη της Ουκρανίας και την σχεδιαζόμενη εγκατάσταση μίας φιλορωσικής κυβέρνησης στο Κίεβο ως κατοχή. Αυτή είναι η αφανής ρωσική ήττα.

Το εάν θα εκδηλωθεί τότε μία άλλου τύπου αντίσταση είναι νωρίς να το πούμε. Ακόμα, όμως, κι αν δεν υπάρξει, η αίσθηση ότι μία κοινωνία βρίσκεται υπό κατοχή θα εκδηλωθεί με όποιον τρόπο είναι διαθέσιμος, κυρίως πολιτικά. Αυτός σημαίνει ότι το πιθανολογούμενο αυριανό φιλορωσικό καθεστώς στο Κίεβο θα στερείται στοιχειώδους πολιτικής νομιμοποίησης, εάν δεν περιέλθει και σε έμμεση πολιτική απομόνωση. Σε κάθε περίπτωση, η αφανής ρωσική ήττα θα καταστήσει την επόμενη ημέρα πολύ πιο δύσκολη όχι μόνο για τους συνεργάτες του Πούτιν στην Ουκρανία, αλλά και για την ίδια τη Μόσχα.