Η αναβάθμιση του Ερντογάν ξαναβάζει τον Άσαντ στον Αραβικό Σύνδεσμο

Αντιδράσεις και στον Αραβικό Κόσμο προκαλεί ο ενισχυμένος ρόλος που ανέθεσε στον Ερντογάν ο Τραμπ, σχετικά με την συριακή κρίση. Μια σειρά ενεργειών Αράβων ηγετών δείχνει, ότι έχει ραγίσει ήδη  αισθητά το καθεστώς αποκλεισμού που είχε επιβάλλει στην Δαμασκό ο Αραβικός Σύνδεσμος. Αυτό όμως είναι παράλληλα και μια ομολογία ότι πλέον αποδέχεται τον  Άσαντ.

Η Συρία είναι από τα ιδρυτικά μέλη του Συνδέσμου, ο οποίος δημιουργήθηκε το 1945, με πρωτοβουλία του τότε βασιλιά της Αιγύπτου Φαρούκ. Ήταν η περίοδος που πρόβαλε έντονη η ανάγκη για έναν ενοποιημένο αραβικό χώρο, καθώς τα σημερινά αραβικά κράτη έβγαιναν σιγά-σιγά από το καθεστώς της αποικιοκρατία.

Η ιδέα του Συνδέσμου ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στην Συρία και τον Λίβανο, χώρες με σημαντικό πληθυσμό Αράβων χριστιανών. Ήταν άλλωστε νωπές οι μνήμες από τον αγώνα για την απελευθέρωση από τον οθωμανικό ζυγό και η ενοποίηση του αραβικού κόσμου τους πρόσφερε ασφάλεια έναντι των βλέψεων της Άγκυρας.

Από τον αποκλεισμό στις επαφές

Τον Νοέμβριου του 2011, ωστόσο, μετά το ξέσπασμα της εξέγερσης στην Συρία που οδήγησε αρχικά στον εμφύλιο και στην συνέχεια σε έναν περίπλοκο πόλεμο παγκοσμίων διαστάσεων, η Δαμασκός τέθηκε στο περιθώριο του αραβικού κόσμου. Ο Σύνδεσμος προχώρησε στην αναστολή της συμμετοχής της Συρίας, αν και ποτέ δεν καταργήθηκαν οι δίαυλοι επικοινωνίας.

Η εξέλιξη επί του πεδίου άμβλυνε τα δύο τελευταία χρόνια αυτούς τους διαύλους. Η απόφαση του Τραμπ όμως να αποσύρει τους Αμερικανούς στρατιώτες από την Συρία, αναθέτοντας στον Ερντογάν τον ρόλο περιφερειακού παρατηρητή, εκτός από την Μόσχα φαίνεται ότι ενόχλησε και τον Αραβικό σύνδεσμο. Αν και αρκετοί Άραβες υπουργοί Εξωτερικών επισκέφθηκαν τα τελευταία χρόνια την Δαμασκό και είχαν επίσημες συναντήσεις με εκπροσώπους της συριακής κυβέρνησης, δεν υπήρχαν θετικές αντιδράσεις προς την Συρία σε επίπεδο αρχηγών αραβικών κρατών.

Στις 17 Δεκεμβριου, και ενώ είχαν ξεκινήσει ήδη οι επαφές της Ουάσινγκτον με την Άγκυρα για την διαδικασία αποχώρησης των Αμερικανών, επισκέπτονταν την Δαμασκό ο πρόεδρος του Σουδάν, το οποίο είναι επίσης μέλος του Αραβικού Συνδέσμου. Ο Όμαρ ελ Μπασίρ συναντήθηκε με τον Άσαντ και όπως έγινε γνωστό, αντικείμενο των συνομιλιών τους ήταν η αποκατάσταση των σχέσεων των δύο χωρών στο επίπεδο όπου βρίσκονταν «πριν από τον πόλεμο».

Ο Μπασίρ έκρινε μάλιστα ότι «η Συρία, μια χώρα που βρίσκεται σε σύγκρουση με το Ισραήλ», δεν μπορεί να εγκαταλειφθεί «εξασθενημένη», ενώ φέρεται να εξέφρασε και την ελπίδα για «γρήγορη επιστροφή της Δαμασκού στη διεθνή σκηνή» χωρίς «οποιαδήποτε ξένη επέμβαση στις υποθέσεις της».

Κάιρο, Αμάν και Αμπού Ντάμπι

Αν και το κλειδί των εξελίξεων δείχνει να βρίσκεται στο Κάιρο, μέχρι στιγμής δεν υπάρχει κάποια επίσημη αντίδραση από την αιγυπτιακή κυβέρνηση. Γίνονται όμως επαφές, καθώς υπήρξε συνάντηση των επικεφαλής των υπηρεσιών ασφαλείας της Συρίας και της Αιγύπτου, στην οποία εξετάστηκαν οι δυνατότητες συνεργασίας.

Επίσημη αντίδραση υπάρχει όμως από την Ιορδανία, όπου ο μονάρχης Αμπντάλα Β΄, την παραμονή των Χριστουγέννων άφησε να εννοηθεί, ότι η χώρα του βρίσκεται πολύ κοντά στην αναθέρμανση των σχέσεών της με την Δαμασκό. Ο Αμπντάλα, όπως και ο πρόεδρος του Σουδάν, μίλησε επίσης για επιστροφή της κατάστασης που υπήρχε πριν το 2011, πριν δηλαδή ξεσπάσει ο πόλεμος στην Συρία.

Η δήλωση του Ιορδανού μονάρχη έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς ο ίδιος έχει επικρίνει πολλές φορές στο παρελθόν τον Άσαντ, καλώντας τον  επανειλημμένα να παραιτηθεί για να σταματήσει ο πόλεμος και η αιματοχυσία. Και η Δαμασκός όμως έχει κατηγορήσει πολλές φορές το Αμάν, ότι υποστηρίζει τους αντικαθεστωτικούς αντάρτες. Σημαντικό ρόλο στην αναθέρμανση των σχέσεων Ιορδανίας-Συρίας έπαιξε και το άνοιγμα, τον περασμένο Οκτώβριο, της συνοριακής διέλευσης Νάσιμπ, ενός κομβικού σημείου που επιτρέπει την επικοινωνία των δύο χωρών με τα πλούσια αραβικά κράτη του Περσικού Κόλπου.

Η σημαντικότερη εξέλιξη ωστόσο ήρθε από τα Εμιράτα, τα οποία άνοιξαν και πάλι, την Πέμπτη, την πρεσβεία τους στη Δαμασκό, ενισχύοντας έτσι τον Άσαντ, τον οποίο μέχρι χθες «πολεμούσαν», αν και περιορισμένα σε σχέση με άλλους. Η κίνηση του Αμπού Ντάμπι, που είναι σύμμαχος των ΗΠΑ, στέλνει μηνύματα και σε άλλες αραβικές χώρες, ανάμεσά τους η Αίγυπτος και η Σαουδική Αραβία, παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η τελευταία με την γνωστή υπόθεση Κασόγκι.

Μπλόκο στο Ιράν, πάγο στον Ερντογάν

Στην ανακοίνωσή τους για την επαναλειτουργία της πρεσβείας τους τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δίνουν το στίγμα της απόφασής τους, αλλά στέλνουν και ένα γενικότερο μήνυμα στον αραβικό κόσμο. Κάνοντας λόγο για μια κίνηση που αποσκοπεί στην εξομάλυνση των σχέσεων των δύο χωρών, το Αμπού Ντάμπι υπενθυμίζει τον κίνδυνο περιφερειακής ανάμιξης στις «αραβικές, συριακές υποθέσεις».

Αν και με την πρώτη ανάγνωση το μυαλό του καθενός πάει στο Ιράν, η αιχμή αφορά κυρίως τον Ερντογάν. Το Ιράν υπήρχε άλλωστε σχεδόν από την αρχή της κρίσης στην Συρία, το άνοιγμα της πρεσβείας όμως και η στροφή των Εμιράτων έγινε μετά την αναβάθμιση του Τούρκου προέδρου από τον Τραμπ στο θέμα του συριακού πολέμου.

Οι εξελίξεις αυτές φαίνεται ότι βρίσκουν σύμφωνο και το Ισραήλ, το οποίο αισθάνεται ήδη το κενό ισχύος που αφήνει πίσω της η αποχώρηση των Αμερικανών από την Συρία και έχει εξοργιστεί με τον νέο ρόλο του στρατηγικού αντιπάλου του στην Μέση Ανατολή, του Ερντογάν. Το Τελ Αβιβ βλέπει με καλό μάτι την αναβάθμιση της Δαμασκού εντός του Αραβικού Συνδέσμου, καθώς μειώνει την εξάρτησή της από το μη αραβικό Ιράν, η παρουσία του οποίου στην Συρία αποτελεί «κόκκινο πανί» για το Τελ Αβίβ. Το ίδιο συμβαίνει και με την Τουρκία, η οποία επιδιώκει επίσης, μεγαλύτερη ανάμιξη στον συριακό βορρά. Τις τελευταίες εβδομάδες άλλωστε έχει ξεσπάσει έντονος φραστικός πόλεμος ανάμεσα στον Νετανιάχου και τον Ερντογάν, επιδεινώνοντας περισσότερο τις ήδη ταραγμένες σχέσεις των δύο χωρών.

Σε ό, τι αφορά τον ίδιο τον Άσάντ, τα γεγονότα των τελευταίων εβδομάδων  δείχνουν ότι ο αραβικός κόσμος έχει πλέον συνειδητοποιήσει πως, με την βοήθεια και του Πούτιν, ο πρόεδρος της Συρίας έχει επιβιώσει πολιτικά. Επανέκτησε άλλωστε το μεγαλύτερο μέρος της χώρας, ενώ, αν προχωρήσει και η συμφωνία με τους Κούρδους της YPG, θα ενισχυθεί ακόμη περισσότερο. Και αυτό θα καθιστά, ακόμη πιο έντονα, περιφερειακή ανάμιξη στις «αραβικές, συριακές υποθέσεις» κάθε δράση του Ερντογάν στην Συρία.