Η ανίερη σχέση Δύσης-τζιχαντιστών – Η επόμενη ημέρα στη Συρία

Μέχρι στιγμής τουλάχιστον οι κυβερνητικές δυνάμεις δεν έχουν προβάλει αξιόλογη αντίσταση, επιβεβαιώνοντας ότι το καθεστώς Άσαντ έχει σαπίσει. Σε αντίθεση με πριν μερικά χρόνια, τώρα δεν έχει την έμπρακτη στρατιωτική βοήθεια των Ιρανών, της Χεζμπολάχ και σιιτικών πολιτοφυλακών από το Ιράκ. Από την πλευρά τους, οι Ρώσοι δεν διαθέτουν επαρκείς χερσαίες δυνάμεις για να στηρίξουν από μόνοι τους το καθεστώς. Οι δε αεροπορικές επιθέσεις από μόνες τους δεν μπορούν να αλλάξουν την κατάσταση στο έδαφος. Αλλά και να ήθελε η Μόσχα να μεταφέρει ισχυρές δυνάμεις για να κρατήσει όρθιο τον Άσαντ, όλα δείχνουν ότι δεν προλαβαίνει.

Διαπιστώνοντας ότι δεν μπορεί πλέον να στηρίζεται στον Άσαντ, η Μόσχα είναι προφανές ότι θα αναζητήσει εναλλακτική λύση. Για την ακρίβεια, θα διαπραγματευτεί με τον Ερντογάν –εάν δεν το έχει ήδη κάνει– για να εξασφαλίσει ότι οι δύο βάσεις της (αεροπορική και ναυτική) στη βορειοδυτική Συρία θα παραμείνουν ανέπαφες. Η Άγκυρα ελέγχει απολύτως τους ισλαμιστές μισθοφόρους της (“Εθνικός Συριακός Στρατός”), αλλά επηρεάζει και τους τζιχαντιστές της HTS (Hay’at Tahrir al-Sham – πρώην Al-Nusra, συριακό παρακλάδι της Al-Qaeda). Δεν είναι, όμως, καθόλου δεδομένο ότι η Μόσχα θα διατηρήσει τις βάσεις της.

Η σύνοδος (Ρωσία-Τουρκία-Ιράν) στο Κατάρ θα προσπαθήσει να ορίσει τη νέα ισορροπία, αν και το πάνω χέρι το έχουν οι τζιχαντιστές. Μεταξύ των τριών, το διαπραγματευτικό πλεονέκτημα το έχει η Άγκυρα, ενώ η Τεχεράνη είναι στην πιο μειονεκτική θέση, επειδή δεν έχει πλέον σοβαρό έρεισμα στη Συρία. Μπορεί η Μόσχα να κατηγόρησε τον Ερντογάν ότι παραβίασε τη συμφωνία της Αστάνα, εξαπολύοντας ουσιαστικά τους ισλαμιστές από το Ιντλίμπ, όπου υποτίθεται ότι ήταν περιορισμένοι, αλλά και η Ρωσία και το Ιράν δεν έχουν περιθώριο να έρθουν σε ρήξη με την Τουρκία, άρα επιδιώκουν ένα νέο συμβιβασμό μαζί της, δεδομένου ότι δεν έχοουν οι ίδιοι σχέση με τους προελαύνοντες τζιχαντιστές.

Θα του επιτρέψουν να καταλάβει τη Δαμασκό;

Οι Δυτικοί, που παρασκηνιακά στηρίζουν ενεργά τους τζιχαντιστές, επιδιώκουν την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ με σκοπό αυτή –μεταξύ των άλλων– να οδηγήσει και στην έξοδο των Ρώσων από τη Συρία και κατ’ επέκταση από τη Μεσόγειο. Ο αρχηγός της τζιχαντιστικής HTS, Τζολάνι, θεωρείται ότι πλέον βρίσκεται υπό τον έλεγχο των Αγγλοαμερικανών. Αυτοί, άλλωστε, μεσολάβησαν για να ενισχυθούν οι τζιχαντιστές της HTS με drones από Ουκρανούς των ειδικών δυνάμεων.

Ο Τζολάνι βλέπει πλέον τον εαυτό του ως αυριανό ηγέτη ενός κράτους που θα καλύπτει το μεγαλύτερο τμήμα της Συρίας. Στο πλαίσιο αυτό, ακολουθώντας και –δυτικές και τουρκικές– υποδείξεις επιχειρεί να “πολιτικοποιηθεί”, απεκδυόμενος τα χαρακτηριστικά του τζιχαντιστή. Αυτός επιδιώκει να καταλάβει τη Δαμασκό, αλλά μένει να αποδειχθεί προσεχώς. Επειδή έχει ανάψει η φωτιά της εξέγερσης και στην Νταράα και επειδή ειδικά εκεί υπάρχουν πολλές ένοπλες ομάδες τζιχαντιστών που είναι ανεξέλεγκτες, είναι δύσκολο να επιβιώσει το καθεστώς Άσαντ.

Εάν ανατραπεί, όπως όλα δείχνουν, πιθανόν να ανοίξει ο ασκός του Αιόλου. Ίσως το Ιράκ να καταλάβει περιοχές στην ανατολική Συρία, αλλά και το Ισραήλ στη νοτιοδυτική, με σκοπό να φτιάξουν ζώνες ασφαλείας. Το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν ο Τζολάνι θα επιτεθεί εναντίον των ρωσικών βάσεων στη βορειοδυτική Συρία και μάλιστα κόντρα στη βούληση της Άγκυρας. Ο Ερντογάν δεν θέλει να έρθει σε ρήξη με τη Μόσχα. Δεν είναι σαφές, όμως, εάν ο Τζολάνι θα τον ακούσει. Πάντως, χωρίς τον Άσαντ στη Δαμασκό ίσως γίνει πιθανότερη η αναγνώριση αυτόνομου κουρδικού κράτους.

Πάντα στην περίπτωση που καταληφθεί η Δαμασκός και καταλυθεί το καθεστώς Άσαντ, η Άγκυρα προφανώς θα θελήσει να ελέγχει το νέο καθεστώς, αλλά πιθανότατα τον πρώτο λόγο θα έχουν παρασκηνιακά οι Αγγλοαμερικάνοι. Πρωτίστως, ο Ερντογάν θέλει να αποτρέψει την αναγνώριση αυτόνομου κουρδικού κράτους στη βορειοανατολική Συρία. Το ερώτημα είναι εάν με την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ ουσιαστικά θα διαλυθεί ό,τι έχει απομείνει από την κρατική υπόσταση της Συρίας, ή θα επιχειρηθεί μία κάπως ομαλή διαδοχή;

Θα αναγνωριστεί κουρδικό κράτος;

Είναι σαφές ότι οι ΗΠΑ –μέσω του Τζολάνι– παίρνουν ένα είδος ρεβάνς από τη Ρωσία για τη διαφαινόμενη ήττα τους στην Ουκρανία. Είναι επίσης σαφές ότι δεν εμπιστεύονται τον Ερντογάν, ο οποίος –όπως έχει αποδειχθεί στην πράξη– έχει τη δική του ατζέντα και κάνει παιχνίδι για τη χώρα του. Έχουν, λοιπόν, συμφέρον να παίξουν το κουρδικό χαρτί, αναγνωρίζοντας κάποιου είδους κουρδικό κράτος. Από την άλλη, όμως, μία τέτοια κίνησή τους θα τους έφερνε σε ρήξη με την Άγκυρα. Είναι άραγε διατεθειμένοι να φτάσουν μέχρις εκεί, ειδικά όταν ο Ερντογάν απειλεί με στρατιωτική επέμβαση στη βορειοανατολική Συρία;

Από την πλευρά του, το Ισραήλ δεν έχει τέτοιο δίλημμα. Βρίσκεται ήδη σε ρήξη με την Άγκυρα και βεβαίως δεν μπορεί να εμπιστεύεται τους τζιχαντιστές, έστω κι αν οι μεταξύ τους σχέσεις είναι σχέσεις αμοιβαίας σιωπηλής ανοχής. Για το Τελ Αβίβ η αναγνώριση κουρδικού κράτους θα δημιουργήσει μία πολλαπλά χρήσιμη φιλική δυναμική σφήνα σε μία γενικά εχθρική περιοχή. Επειδή, όμως, μόνο του το Ισραήλ δεν είναι σε θέση να προωθήσει την αναγνώριση κουρδικού κράτους, θα πιέσει όσο μπορεί την Ουάσινγκτον να κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση, χωρίς προς το παρόν να είναι σαφές εάν θα τα καταφέρει να πείσει την κυβέρνηση Τραμπ.

Οι Κούρδοι της Συρίας διεκδικούσαν όλο το προηγούμενο διάστημα την επίσημη αναγνώριση από το καθεστώς Άσαντ ενός αυτόνομου κουρδικού κράτους στο πλαίσιο της Συρίας, όπως συμβαίνει με το κουρδικό κράτος στο βόρειο Ιράκ. Ο Άσαντ, όμως, αρνήθηκε να τους το προσφέρει να συμμαχήσει μαζί τους, όπως αρνήθηκε και να διαπραγματευτεί με τον Ερντογάν τους όρους μίας νέας εσωτερικής ισορροπίας στη Συρία, γεγονός που εν μέρει οδήγησε και στις τωρινές εξελίξεις. Είναι ενδεικτικό, μάλιστα, τις τελευταίες ημέρες προσπάθησε να προσφέρει σε ΗΠΑ και Ισραήλ τη διακοπή των σχέσεών του με το Ιράν, προκειμένου να εμποδίσουν τους τζιχαντιστές.

Οι Αμερικανοί έχουν εδώ και χρόνια προσφέρει πολιτική προστασία στους Κούρδους, αλλά μόνο για τις περιοχές ανατολικά του Ευφράτη. Σήμερα οι ισλαμιστές “αντιπρόσωποι” της Άγκυρας που ήταν μαζί με τους τζιχαντιστές στο Ιντλίμπ, έχουν στραφεί εναντίον των Κούρδων και ήδη πραγματοποιούν επιθέσεις στην περιοχή της Μανμπίτζ. Οι Κούρδοι έχουν θέσει ως προτεραιότητα να προστατεύσουν τις περιοχές που ελέγχουν. Με την παρακίνηση των Αμερικανών, ωστόσο, πραγματοποίησαν και επιθέσεις προς Νότο, στο Ντέιρ εζ Ζορ, το οποίο τυπικά ελέγχεται από τις κυβερνητικές δυνάμεις, αλλά στην πραγματικότητα ασκεί έλεγχο εκεί και το ISIS. Επίσης έχουν έρθει σε διάλογο με τους τζιχαντιστές του Τζολάνι.

Τώρα πλέον, το παιχνίδι έχει για τα καλά ανοίξει, χωρίς να είναι σαφές ποια θα είναι η κατάληξη. Στην πραγματικότητα, οι πολλοί εμπλεκόμενοι, με το κουβάρι των συγκλινόντων και συγκρουομένων συμφερόντων, καθιστά τη συριακή κρίση θολό τοπίο, που δεν επιτρέπει κατηγορηματικές προβλέψεις, παρότι πιθανότατα το καθεστώς Άσαντ δεν ανατραπεί. Όλα δείχνουν, ωστόσο, ότι το τοπίο πολύ σύντομα θα αρχίσει να ξεκαθαρίζει…