Η αποσταθεροποίηση των Βαλκανίων και η “διπλωματία της κηδείας”

Στα Σκόπια έφθασαν αεροπορικώς και παραδόθηκαν στους οικείους οι σωροί ή νεκρικά υπολείμματα των θυμάτων από το πρόσφατο αυτοκινητικό δυστύχημα στη Βουλγαρία. Ως γνωστόν, η πλειονότητα των θυμάτων από την ανάφλεξη κατόπιν προστριβής στα μεταλλικά στοιχεία τουριστικού λεωφορείου που επέστρεφε από την Κωνσταντινούπολη, ήταν αλβανικής καταγωγής, πολίτες της –κατά συμβιβασμό– Βόρεια Μακεδονία.

Αποτυπώνοντας το παιχνίδι στην περιοχή, το αεροσκάφος που διέθεσε η Κυβέρνηση της Βουλγαρίας υποδέχτηκαν η Πρόεδρος της “Δημοκρατίας του Κοσσόβου”, η Πρόεδρος της Βουλής της Αλβανίας και ο Πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας Ζάεφ. Έχει σημασία να αναφερθεί ότι θα μπορούσαν να μεταφερθούν οι σωροί των 45 θυμάτων με οδικά μέσα. Ωστόσο, η Βουλγαρία επέλεξε κάτι πιο θεαματικό, δεδομένου ότι το αυτοκινητιστικό ατύχημα έτσι κι αλλιώς έχει προσλάβει πολιτικές διαστάσεις.

Η παραίτηση του Ζάεφ από την πρωθυπουργία αναβλήθηκε ακριβώς με επίκληση το ατύχημα. Μετέφερε με ναυλωμένο αεροσκάφος από τη Σόφια στα Σκόπια τις σωρούς των θυμάτων. Αξιωματούχοι από τη Βόρεια Μακεδονία, το Κόσσοβο και την Αλβανία (υπουργού Αμύνης συμπεριλαμβανομένου) παραβρέθηκαν στην άφιξη του αεροπλάνου και στην διαδικασία παράδοσης των φέρετρων στις οικογένειες για να ακολουθήσουν οι τελετές ταφής στα χωριά και στις πόλεις καταγωγής των άτυχων πολιτών.

Οι συνθήκες του ατυχήματος (45 νεκροί από τους 52 επιβαίνοντες) δεν έχουν ακόμη οριστικά διευκρινιστεί. Ενδεχομένως ο οδηγός να αποκοιμήθηκε, καθώς δεν υπήρχε δεύτερος, όπως οι κανόνες επιβάλουν, ίσως και να είχε ποσότητα καυσίμων στη μπαγκαζιέρα αγορασμένη φθηνότερα στην Τουρκία απ’ όπου εισήλθε στην Βουλγαρία. Αυτά, όμως, θα τα εξετάσουν οι ανακριτικές αρχές.

Οι σκηνές, ωστόσο, στο αεροδρόμιο των Σκοπίων, την Παρασκευή 3 Δεκεμβρίου 2021, καταδεικνύουν τις αγωνίες και ανασφάλειες που ταλαιπωρούν την πολιτική τάξη στα κράτη της περιοχής και στην ουσία υπονομεύουν τις προσπάθειες εμπέδωσης συνθηκών σταθερότητας και συνεργασίας μεταξύ τους. Η Βουλγαρία προσπάθησε να δείξει ανθρωπιστική ευαισθησία, διαθέτοντας αεροσκάφος για την επιχείρηση.

Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις

Στο πολιτικό επίπεδο, όμως, εδώ και δύο χρόνια εμποδίζει τη διαδικασία έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Βόρειας Μακεδονίας με την ΕΕ. Η εκκρεμότητα αυτή επιφέρει ταυτόχρονη αναβολή της αντίστοιχης διαδικασίας για την Αλβανία. Η στάση αυτή της Σόφιας έχει ευρύτερες επιπτώσεις στην περιοχή. Απόρροιά της είναι και η εκλογική συρρίκνωση των Σοσιαλδημοκρατών του Ζάεφ στις πρόσφατες τοπικές εκλογές, που με τη σειρά τους έχουν πυροδοτήσει την εσωτερική πολιτική αστάθεια.

Οι εθνικιστές του VMRO-DPNE έχουν αναθαρρήσει και συμπίπτουν ως προς τους επιδιωκόμενους από τη Ρωσία και Τουρκία στόχους, που είναι η δημιουργία ασταθούς περιβάλλοντος στην περιοχή. Μπορεί να αποφεύχθηκε η πτώση της κυβέρνησης Ζάεφ, πλην όμως δεν είναι παρά τακτικού χαρακτήρα παράκαμψη. Οι ουσιαστικές αιτίες συνεχίζουν να υφίστανται και μάλιστα να τροφοδοτούνται λόγω του βουλγαρικού βέτο κι όχι μόνο.

Ο Πρόεδρος της Αλβανίας Ιλίρ Μέτα είχε φροντίσει να ρίξει εμμέσως λάδι στη φωτιά. Με δήλωση που φρόντισε να διοχετεύσει στη δημοσιότητα χαιρέτισε την τοποθέτηση του υπηρεσιακού υπουργού Εξωτερικών της Βουλγαρίας Σβέτλαν Στόεφ για διαχωρισμό των διαδικασιών ένταξης της Αλβανίας στην ΕΕ από την αντίστοιχη της Βόρειας Μακεδονίας. Για τον Αλβανό Πρόεδρο αυτό αποτελεί αντικειμενική θεώρηση της κατάστασης. Στη συνέχεια της δήλωσής του, προσπαθεί να τηρήσει τα διπλωματικά προσχήματα, λέει ότι η Βόρεια Μακεδονία δικαιούται την έναρξη των ενταξιακών της διαπραγματεύσεων.

Η γεύση, όμως, που μένει τόσο απ’ την δήλωση του αποχωρούντος Βούλγαρου υπουργού Εξωτερικών (ταυτίζεται με τη στάση του επανεκλεγέντος Προέδρου Ρούμεν Ράντεφ), όσο και από τη δήλωση του Προέδρου της Αλβανίας, είναι ότι αμφότεροι ασκούν πίεση στα Σκόπια, ο καθένας για τους δικούς του λόγους. Μοιάζει σαν νοσταλγική ανάγνωση διπλωματικού παλίμψηστου του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Τότε που το Γ’ Ράιχ είχε μοιράσει τα σημερινά εδάφη της Βόρειας Μακεδονίας στη “Μεγάλη Αλβανία” και στη “Μεγάλη Βουλγαρία”!

Το δυστύχημα στη Βουλγαρία και η διπλωματία

Το φωτογραφικό υλικό στο αεροδρόμιο των Σκοπίων είναι πολύ δηλωτικό. Ο πρωθυπουργός Ζάεφ ήταν μάλλον αμήχανος δίπλα στην Πρόεδρο του Κοσσόβου, την πρόεδρο της Βουλής της Αλβανίας και του Αλβανού υπουργού Αμύνης. Η Σόφια, μέσω της αερομεταφοράς των θυμάτων του αυτοκινητιστικού ατυχήματος, μεταφέρει καθόλου τυχαία μηνύματα γεωστρατηγικής, τα οποία μάλιστα ξεπερνούν τη Βαλκανική.

Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας ανακοίνωσε τον ορισμό Ειδικού Απεσταλμένου Διαμεσολαβητή για τα Δυτικά Βαλκάνια. Ήδη δραστηριοποιούνται ο βοηθός υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Εσκομπάρ, ο πρώην υφυπουργός Πάλμερ (με αποστολή τη διαμεσολάβηση για την προσαρμογή εκλογικού συστήματος στη Βοσνία Ερζεγοβίνη), ο απεσταλμένος της ΕΕ, πρώην υπουργός Εξωτερικών της Σλοβακίας, Λάιτσακ (με αποστολή την επίτευξη συμφωνίας Πρίστινας-Βελιγραδίου). Ο Μπόρις Τζόνσον, πάντως, δεν επέλεξε διπλωμάτη, αλλά ανώτερο στρατιωτικό, τον sir Stuart Peach. Μήπως αυτό είναι ενδεικτικό της υφής που θα έχουν οι εξελίξεις στην περιοχή;

Η Δύση προσπαθεί να κάμψει το βάτο της Σόφιας, έτσι ώστε η Σύνοδος Κορυφής της ΕΕ στα μέσα Δεκεμβρίου να ορίσει ημερομηνία έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Βόρειας Μακεδονίας και κατ’ επέκταση και της Αλβανίας. Ας αναφερθεί, τέλος, ότι ο υπουργός Εσωτερικών της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούλιν έγινε δεκτός στη Μόσχα απ’ τον Υπουργό Αμύνης Σεργκέϊ Σοϋγκού, με τον οποίο υπέγραψε συμφωνία για ίδρυση στο Βελιγράδι Κέντρου Μονίμου Στρατιωτικής Παρουσίας της Ρωσικής Ομοσπονδίας…