Η διπλωματία των ομήρων έσπασε τον πάγο Τουρκίας-Ισραήλ

Την πρώτη του επικοινωνία με πρωθυπουργό του Ισραήλ, από το 2013, είχε ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν που συνομίλησε με τον Ναφτάλι Μπένετ, ο οποίος εξέφρασε τις ευχαριστίες του για τον ρόλο του στην απελευθέρωση δύο Ισραηλινών τουριστών που κρατούνταν στην Τουρκία. Προηγουμένως ο Ερντογάν είχε επικοινωνήσει με τον Ισραηλινό πρόεδρο Ισαάκ Χέρτσογκ, με το γραφείο Τύπου του Τούρκου προέδρου να ανακοινώνει πως «οι διαφορές των απόψεων μπορούν να ελαχιστοποιηθούν, εάν υπάρξει αμοιβαία κατανόηση».

Είχε προηγηθεί η σύλληψη ενός ζευγαριού Ισραηλινών τουριστών, οι οποίοι κρατούνταν από τις τουρκικές αρχές ως κατάσκοποι, επειδή φωτογράφισαν το πολυτελές σπίτι του Ερντογάν από το εστιατόριο του πύργου Τσάμλιτζε στην Κωνσταντινούπολη. Τον ρόλο του μεσολαβητή ανάμεσα στην Άγκυρα και το Τελ Αβίβ για την απελευθέρωση των Ισραηλινών φέρεται να ανέλαβε ο ίδιος ο σύμβουλος του Ερντογάν, Ιμπραχήμ Καλίν.

Το θρίλερ είχε τελικώς αίσιο τέλος με την απελευθέρωση των δύο Ισραηλινών και την επικοινωνία του Μπένετ με τον Τούρκο πρόεδρο, μία επικοινωνία την οποία επιθυμούσε διακαώς ο τελευταίος. Ο Ερντογάν έχει ξεκινήσει μία απόπειρα να προσεγγίσει και πάλι το Ισραήλ, οι σχέσεις με το οποίο είχαν φτάσει στα όρια της πλήρους ρήξης, με αφορμή το επεισόδιο του 2010 με το Mavi Marmara και κύρια αιτία την απροκάλυπτη τουρκική υποστήριξη στην Χαμάς. Η πολεμική κρίση στην Γάζα τον περασμένο Μάιο, αποδείχτηκε πως δεν ήταν αρκετή για να “φρενάρει” τα σχέδια του.

Η Τουρκία έκανε τα πάντα για να κερδίσει και πάλι την εύνοια του εβραϊκού κράτους: στο πρώτο κύμα του κορονοϊού έστελνε μάσκες και ιατρικό εξοπλισμό στο Ισραήλ, μιμούμενη την “διπλωματία της μάσκας” που επιδίδονταν τότε η Κίνα. Ταυτόχρονα, προσπάθησε να δελεάσει το Τελ Αβίβ, αναφερόμενη σε αμοιβαία επωφελή ενεργειακά deals, με τον ίδιο τρόπο που προσπαθεί να δελεάσει και την Αίγυπτο για από κοινού “συμφέρουσες” συμφωνίες οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών. Μετέπειτα, ρόλο μεσολαβητή για “να τα βρουν” οι δύο χώρες ανέλαβε ο Αζέρος πρόεδρος Αλίγιεφ, ο οποίος χρωστούσε την νίκη του στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και στην (παρασκηνιακή) ισραηλινή υποστήριξη, εκτός βεβαίως από τα περίφημα τουρκικά drones.

Η διπλωματία των ομήρων

Πρέπει να σημειώσουμε πως οι εμπορικές σχέσεις Τουρκίας και Ισραήλ παρέμειναν στενές, ακόμα και την περίοδο που ο Ερντογάν αντάλλασσε προσωπικές προσβολές με τον τότε Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπεντζαμίν Νετανιάχου. Ο Ερντογάν φαίνεται πως είδε ως ευκαιρία την “εκθρόνιση” του Νετανιάχου από μία ετερόκλητη συμμαχία ισραηλινών κομμάτων, που έχρισε πρωθυπουργό έναν “αποστάτη” της ισραηλινής Δεξιάς, τον Ναφτάλι Μπένετ, μια συμμαχία που περιλαμβάνει μέχρι και ένα μουσουλμανικό κόμμα.

Τώρα ο Τούρκος πρόεδρος κατέφυγε σε μία “βρόμικη” τακτική, την οποία γνωρίζει πολύ καλά, την διπλωματία των ομήρων. Δεν είναι η πρώτη φορά που η Τουρκία συλλαμβάνει ξένους πολίτες, ή και Τούρκους που κατέχουν διπλή υπηκοότητα, τους οποίους αργότερα απελευθερώνει έπειτα από παρασκηνιακά παζάρια με τις κυβερνήσεις των χωρών τους, στις οποίες προσδοκά (τι άλλο) ανταλλάγματα. Όντως, μοιάζει δύσκολο το ζευγάρι των Ισραηλινών να είναι “κατάσκοποι”, όταν φωτογράφισαν το σπίτι του Τούρκου προέδρου (και όχι κάποιον στρατιωτικό χώρο) από έναν μάλιστα δημόσιο χώρο, ένα εστιατόριο.

Περισσότερα ερωτηματικά έχει μία υπόθεση που είχαν ασχοληθεί εκτενώς τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης, στα τέλη Οκτωβρίου: Αυτήν της σύλληψης “15 πρακτόρων της Μοσάντ (όλοι τους αραβικής καταγωγής), οι οποίοι φέρεται να παρακολουθούσαν Παλαιστίνιους που διαμένουν στην Τουρκία, με τα τουρκικά ΜΜΕ να δημοσιεύουν και φωτογραφίες των συλληφθέντων. Ισραηλινοί αξιωματούχοι περιορίστηκαν να σχολιάσουν πως οι 15 δεν είναι πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών τους.  Αντιθέτως, η υπόθεση με το ζευγάρι των τουριστών, απασχόλησε εκτενώς το Ισραήλ.

Αν και υπήρχε αρνητικό κλίμα έναντι της Τουρκίας στο Ισραήλ, με αναρτήσεις στα social media που καλούσαν τους Ισραηλινούς να μην πηγαίνουν στην Τουρκία, ο ισραηλινός τύπος επισήμανε τους διακριτικούς τόνους που κράτησε η κυβέρνηση Μπένετ, η οποία ισχυρίστηκε πως η προτεραιότητα της ήταν η απελευθέρωση των δύο Ισραηλινών. Όμως η Jerusalem Post επισήμανε πως «οι εκρηκτικές εκφράσεις ευγνωμοσύνης της κυβέρνησης προς τον Ερντογάν, υποδηλώνει ότι, παρά τη λαϊκή οργή στο Ισραήλ για την Τουρκία για την υπόθεση Όακνιν (του ζεύγους των Ισραηλινών), θα μπορούσε αυτή να καταλήξει να φέρει τις δύο χώρες πιο κοντά». Η κυβέρνηση Μπένετ δεν απέφυγε και τις επικρίσεις για την διαλλακτική στάση που επέδειξε έναντι του Ερντογάν.

Οι ισραηλινές ισορροπίες

Να σημειωθεί πως το τελευταίο διάστημα η τουρκική διπλωματία επιδίδεται σε ανοίγματα και προς τα αραβικά κράτη που αναγνώρισαν το Ισραήλ: Από τις διαρροές για επικείμενη επίσκεψη του εμίρη του Άμπου Ντάμπι στην Τουρκία, μέχρι και την συνάντηση του Μεβλούτ Τσαβούσογλου με τον υπουργό Εξωτερικών του Μπαχρέιν, την στιγμή που η τουρκική διπλωματία είχε καταδικάσει σε έντονο ύφος την αναγνώριση του Ισραήλ από το εμιράτο, το περασμένο καλοκαίρι. Μία αναθέρμανση των σχέσεων Τουρκίας και Ισραήλ θα γεφυρώσει τις διαφορές της Τουρκίας με τον αραβικό κόσμο, καθώς η απόπειρα του Ερντογάν να εργαλειοποιήσει το Παλαιστινιακό του έχει γυρίσει “μπούμερανγκ”.

Ο Ερντογάν γνωρίζει πως ένα τμήμα του ισραηλινού βαθέους κράτους επιθυμεί ισορροπημένες σχέσεις με την Τουρκία. Άγκυρα και Τελ Αβίβ είχαν υπογράψει πληθώρα συμφωνιών στρατιωτικής συνεργασίας και ανταλλαγής πληροφοριών την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, συμφωνίες που βοήθησαν σημαντικά την Τουρκία στον πόλεμο με το PKK, τις δεκαετίες του ’80 και του ’90. Η Τουρκία ήταν ένας παραδοσιακός “πελάτης” των ισραηλινών οπλικών συστημάτων, υπογράφοντας παραγγελίες εκατοντάδων εκατομμυρίων.

Από όταν είχε αποδώσει την κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους στην Συρία σε “γκιουλενιστή πιλότο”, προκειμένου να “τα βρει” με την Μόσχα, ο Ερντογάν έχει δείξει τον οπορτουνισμό του. Από εκεί που υπερασπίζονταν σθεναρά τα δικαιώματα των δικαιωμάτων των Παλαιστινίων και καταδίκαζε με σφοδρότητα την ισραηλινή κατοχή, μπορεί να εμφανιστεί ως νέος “φίλος” του εβραϊκού κράτους. Εξάλλου, πριν “πληθύνουν” οι φίλοι του Ισραήλ στον αραβικό κόσμο, η Τουρκία ήταν το πρώτο μουσουλμανικό κράτος που το είχε αναγνωρίσει.

Βέβαια ο Ερντογάν δεν τολμά να δώσει ένα “δυνατό” αντάλλαγμα στο Ισραήλ, παράδειγμα να τερματίσει την υποστήριξη στην Χαμάς, όπως δεν το κάνει και με την Μουσουλμανική Αδελφότητα για να “καλοπιάσει” τον Σίσι. Όμως, όταν (με αφορμή και τις φήμες για την υγεία του Ερντογάν) είναι κοινό μυστικό πως άρχισαν να “ψιθυρίζονται” τα σενάρια για την επόμενη μέρα στην γείτονα, δεν αποκλείεται υποβόσκουν δεύτερες σκέψεις στο Ισραήλ, όσων αφορά τις σχέσεις του με μία Τουρκία, χωρίς τον Ερντογάν.