Η ΕΕ αναβαθμίζει την Τουρκία σε εταίρο-κλειδί μέσω SAFE

Καθώς πλησιάζει η σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ στις 24-25 Ιουνίου στη Χάγη, η ΕΕ επιταχύνει τις πρωτοβουλίες της για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας. Το SAFE, που τέθηκε σε ισχύ στις 29 Μαΐου, αποτελεί βασικό πυλώνα των στόχων άμυνας της ΕΕ για το 2030, οι οποίοι διαμορφώθηκαν ως απάντηση στην ρωσική απειλή, τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις πιέσεις που άσκησε η κυβέρνηση Τραμπ.

Στο πλαίσιο αυτό, τα κράτη μέλη της ΕΕ, η Ουκρανία και οι χώρες του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου —Νορβηγία, Λιχτενστάιν, Ισλανδία— θα έχουν πρόσβαση σε χρηματοδοτήσεις ύψους έως 150 δισεκατομμυρίων ευρώ για συμμετοχή σε κοινές προμήθειες αμυντικού εξοπλισμού. Επιπλέον, θα μπορούν να προχωρούν σε κοινές αγορές από αμυντικές βιομηχανίες μεταξύ τους.

Οι υποψήφιες προς ένταξη χώρες και όσες έχουν συμφωνίες με την ΕΕ, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, μπορούν επίσης να συμμετέχουν, εφόσον το 65% της αξίας των εξαρτημάτων ενός προϊόντος είναι ευρωπαϊκής προέλευσης (δηλ. από κράτη-μέλη της ΕΕ, την Ουκρανία, τη Νορβηγία, την Ισλανδία ή το Λιχτενστάιν). Το υπόλοιπο 35% μπορεί να προέρχεται από χώρες όπως η Τουρκία ή το Ηνωμένο Βασίλειο.

Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, η Ελλάδα προσπάθησε από τις 19 Μαρτίου (ημέρα κατάθεσης της πρότασης της Κομισιόν για το SAFE) έως τις 27 Μαΐου (ημέρα έγκρισης από το Συμβούλιο της ΕΕ), να αποκλείσει την Τουρκία από την πρωτοβουλία. Οι προσπάθειες αυτές ανέδειξαν τις νέες δυνατότητες της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας και τον αυξανόμενο ρόλο της στη συλλογική ασφάλεια της Ευρώπης.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της δυναμικής αυτής είναι η συνεργασία Baykar-Leonardo, η οποία θα προβληθεί στην διεθνή αεροπορική έκθεση Paris AirShow την επόμενη εβδομάδα. Η Baykar θα παρουσιάσει τα UAV AKINCI TİHA, Bayraktar TB3 και τον πύραυλο ακριβείας Kemankeş 1.

Σημαντική συνάντηση στις Βρυξέλλες

Μέσα σε αυτές τις εξελίξεις, ξεχωρίζει η συνάντηση που πραγματοποιήθηκε χθες στις Βρυξέλλες μεταξύ του υφυπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας Ζεκί Λεβέντ Γκιουμρούκτσου και του αναπληρωτή γενικού γραμματέα της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης (EEAS) Charles Fries, αρμόδιου για ζητήματα ειρήνης, ασφάλειας και άμυνας.

Fries και Γκιουμρούκτσου συζήτησαν για την Ουκρανία, την περιφερειακή ασφάλεια, τις νέες πρωτοβουλίες της ΕΕ στον τομέα της άμυνας, καθώς και τη συνεργασία ΕΕ-ΝΑΤΟ και ΕΕ-Τουρκίας.

Ένα εξαιρετικό παράδειγμα

Ο Alessandro Marrone, επικεφαλής του προγράμματος Άμυνας, Ασφάλειας και Διαστήματος στο Ιταλικό Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων (IAI), χαρακτήρισε τη συνεργασία Baykar-Leonardo ως «εξαιρετικό παράδειγμα».

«Ο βασικός λόγος είναι η συμπληρωματικότητα μεταξύ των δύο πλευρών», σημείωσε. «Τα drones δεν είναι πεδίο ειδίκευσης για τις ιταλικές εταιρείες, ενώ η Τουρκία έχει κάνει μεγάλη πρόοδο και έχει αποκτήσει πλούσια εμπειρία μέσα από την επιχειρησιακή χρήση των UAV της στην Ουκρανία».

Ως δεύτερο σημείο, ανέφερε ότι οι τουρκικές εταιρείες μπορούν να παράγουν σε μεγάλη κλίμακα πιο οικονομικά, κάτι που λείπει από πολλές ευρωπαϊκές αμυντικές βιομηχανίες. Η Τουρκία έχει ήδη εγκαθιδρύσει τις υποδομές και τα μοντέλα παραγωγής.

Ο Marrone υπογράμμισε ότι το μοντέλο Baykar-Leonardo είναι παραδειγματικό για την ενίσχυση της συνεργασίας ΕΕ–Τουρκίας στο πλαίσιο της στρατηγικής αυτονομίας. «Αν το SAFE υλοποιηθεί σωστά, αυτό το μοντέλο μπορεί να επαναληφθεί ευρέως», είπε, αν και σημείωσε πως η πλήρης εφαρμογή του SAFE μπορεί να πάρει μήνες λόγω της ανάγκης κανονιστικών ρυθμίσεων.

Ο Marrone αναφέρθηκε επίσης στη δυνατότητα προσωρινής παρέκκλισης από τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ, βάσει του στόχου για το 2030. Δεκαέξι χώρες έχουν ήδη δηλώσει την πρόθεση να επωφεληθούν.

Κανονικά, οι χώρες της ΕΕ δεν πρέπει να υπερβαίνουν το 3% δημοσιονομικού ελλείμματος και το 60% δημοσίου χρέους σε σχέση με το ΑΕΠ. Ωστόσο, υπάρχει ρήτρα εξαίρεσης σε περιόδους κρίσης.

Χώρες όπως η Γερμανία, Πολωνία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Τσεχία, Δανία, Εσθονία, Ελλάδα, Κροατία, Λετονία, Λιθουανία, Ουγγαρία, Πορτογαλία, Σλοβενία, Σλοβακία και Φινλανδία έχουν δηλώσει πως θα ενεργοποιήσουν την εξαίρεση και θα αξιοποιήσουν το SAFE για κοινές αμυντικές προμήθειες.

«Ο ρόλος της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας μεγαλώνει»

Ο Adam Michalski, αναλυτής του Centre for Eastern Studies (OSW) της Πολωνίας για την Τουρκία και τον Καύκασο, δήλωσε:
«Ο ρόλος της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας μεγαλώνει λόγω της γεωστρατηγικής της θέσης και της συνεισφοράς της στη σταθερότητα, εν μέσω πολέμων και συγκρούσεων.»

Σχολιάζοντας το SAFE, τόνισε ότι δεν αποκλείει τρίτες χώρες όπως η Τουρκία, ειδικά όταν αυτές συνεργάζονται ενεργά με ευρωπαϊκές εταιρείες. «Η συνεργασία Baykar-Leonardo είναι ένα ενδεικτικό παράδειγμα. Αν πληρούνται τα κριτήρια εντοπιότητας, έργα με τουρκική συμμετοχή μπορούν να χρηματοδοτηθούν», είπε.

Καταλήγοντας, τόνισε πως «η Τουρκία, που συνδυάζει γεωστρατηγική σημασία και τεχνολογική καινοτομία στον τομέα της άμυνας, έχει εξελιχθεί σε κρίσιμο εταίρο για την ευρωπαϊκή ασφάλεια».