Η ενέργεια στο επίκεντρο της τουρκικής στρατηγικής

Η αυξανόμενη αβεβαιότητα σε έναν ολοένα και πιο πολυπολικό κόσμο καθιστά σαφές για πολλές χώρες ότι η στρατηγική αυτονομία δεν αποτελεί πολυτέλεια, αλλά ανάγκη για να εξασφαλίσουν το μέλλον τους με τους δικούς τους όρους. Ωστόσο, ο τρόπος επίτευξής της παραμένει ζητούμενο.

Για πολλά χρόνια, ο Πρόεδρος Ερντογάν πίστευε ότι η στρατηγική αυτονομία της Τουρκίας σήμαινε να πορεύεται μόνη της. Υιοθετώντας αυτό που οι Τούρκοι αξιωματούχοι αποκαλούν «διεκδικητική εθνική εξωτερική πολιτική», η Άγκυρα υπερέβαλε τη σημασία των σχέσεών της με τους δυτικούς συμμάχους και τις χώρες της Μέσης Ανατολής, θεωρώντας ότι με αυτόν τον τρόπο η χώρα θα πετύχει τους στόχους της.

Ωστόσο, ο Ερντογάν έχει κατανοήσει πλέον ότι ο δρόμος προς τη στρατηγική αυτονομία απαιτεί τη δημιουργία συμμαχιών με φίλους και εχθρούς εξίσου και όχι την απομόνωση από αυτούς. Ένας τομέας όπου αυτή η νέα προσέγγιση για τη δημιουργία συμμαχιών αποδεικνύεται χρήσιμη είναι η ενέργεια. Η Τουρκία είναι ένας από τους μεγαλύτερους καταναλωτές ενέργειας στον κόσμο, αλλά δεν διαθέτει επαρκείς φυσικούς πόρους. Εξαρτάται από τη Ρωσία και γειτονικές χώρες όπως το Ιράκ και το Ιράν για να καλύψει τις ενεργειακές της ανάγκες, και αυτή η εξάρτηση δημιουργεί ευπάθειες.

Για να τις ξεπεράσει και να ενισχύσει τη θέση της, ο Ερντογάν έχει προσπαθήσει να τοποθετήσει την Τουρκία ως ενεργειακό κόμβο, συνδέοντας τους παραγωγούς φυσικού αερίου από την Ανατολή και τον Νότο με τις αγορές της Δύσης. Η γεωγραφική θέση και οι υποδομές της Τουρκίας της προσφέρουν πλεονέκτημα σε αυτόν τον τομέα, αλλά το να κατέχει μια ευνοϊκή θέση δεν την απαλλάσσει από την ανάγκη να αναζωογονήσει την εξωτερική της πολιτική προσέγγιση «μηδέν προβλήματα με τους γείτονες» και με τη Δύση. Εν μέσω των μεταβαλλόμενων περιφερειακών δυναμικών, η Άγκυρα αξιοποιεί την ευκαιρία να το επιτύχει και να αναζωογονήσει τα σχέδιά της για να καταστεί ενεργειακός κόμβος.

Πρόσφατες κινήσεις ενισχύουν το επιχείρημα ότι η ενέργεια είναι πλέον κεντρική κινητήριος δύναμη της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Στις 21 Απριλίου, η Τουρκία απέστειλε πάνω από 400 στρατιώτες στη Σομαλία, ως μέρος μιας ευρύτερης δύναμης 2.500 ανδρών, η οποία έχει εν μέρει την αποστολή να υποστηρίξει την έρευνα για πετρέλαιο. Νωρίτερα αυτό το μήνα, η Άγκυρα φιλοξένησε τον υποστράτηγο Σαντάμ Χαφτάρ, γιο του Λίβυου Χαλίφα Χαφτάρ, για συνομιλίες που επικεντρώθηκαν στους τουρκικούς υδρογονάνθρακες στη θαλάσσια περιοχή της Λιβύης.

Η επιδίωξη στρατηγικής αυτονομίας

Η Τουρκία επιδιώκει εδώ και πολλά χρόνια μια στρατηγικά αυτόνομη εξωτερική πολιτική. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια των Αραβικών Εξεγέρσεων της δεκαετίας του 2010, αυτή η επιδίωξη έγινε η καθοδηγητική αρχή για την προσέγγιση του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) στον κόσμο. Η Τουρκία όχι μόνο επέλεξε να απομακρυνθεί από τη Δύση, αλλά επίσης να αποκτήσει μεγαλύτερη επιρροή στην περιοχή.

Εφάρμοσε μια εξωτερική πολιτική υιοθετώντας, ορισμένες φορές, επιθετική στάση και ενεργούσε μονομερώς: ξεκίνησε στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Συρία, έστειλε στρατιωτικό εξοπλισμό και στρατό στη Λιβύη, ανέπτυξε το ναυτικό της στην Ανατολική Μεσόγειο για να προασπίσει τις περιφερειακές της αξιώσεις και επέκτεινε τις στρατιωτικές της επιχειρήσεις κατά των Κούρδων του PKK στο βόρειο Ιράκ.

Μέχρι το 2020, η στρατιωτική παρουσία της Τουρκίας ήταν η πιο εκτεταμένη από την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτή η πολιτική ήταν διαφορετική από την προηγούμενη προσέγγιση της Τουρκίας, η οποία εστίαζε στη διπλωματία, το εμπόριο και την πολιτιστική συνεργασία.

Η νέα αυτή στρατηγική προκάλεσε αντιδράσεις από χώρες της περιοχής, δυτικούς συμμάχους και τη Ρωσία. Το 2013, εκπρόσωπος του Ερντογάν, Ιμπραήμ Καλίν, χαρακτήρισε την απομόνωση της Τουρκίας «πολύτιμη μοναξιά», αλλά στην πραγματικότητα αυτή η προσέγγιση δεν κατάφερε να προσφέρει την επιθυμητή αυτονομία. Οι πολιτικές που στόχευαν στην ενδυνάμωση της Τουρκίας και στην ανεξαρτησία της, τελικά απέδειξαν την εξάρτησή της από άλλους για να επιτύχει τους στόχους της.

Μία από αυτές τις προσεγγίσεις ήταν το όραμα του Ερντογάν να μετατρέψει την Τουρκία σε ενεργειακό κόμβο, όπου οι ενεργειακοί πόροι θα μεταφέρονται και θα εμπορεύονται, δημιουργώντας αμοιβαίες εξαρτήσεις με τη Δύση και τις περιφερειακές χώρες, ενισχύοντας ταυτόχρονα την Τουρκία ως περιφερειακή δύναμη. Ωστόσο, η επιθετική εξωτερική πολιτική της Άγκυρας εμπόδισε την επίτευξη αυτών των ενεργειακών φιλοδοξιών.

Οι τελευταίες εξελίξεις στην περιοχή δείχνουν ότι η Τουρκία βλέπει τώρα μια μοναδική ευκαιρία να επιτύχει τους στρατηγικούς της στόχους, περιλαμβανομένων των ενεργειακών της φιλοδοξιών.