Η επόμενη μέρα στην Τουρκία – Ποιούς φοβάται ο Ερντογάν

Παραφράζοντας μία φράση που αποδίδεται στον παλιό δικτάτορα της Νικαράγουας Σομόζα, μπορούμε να ισχυριστούμε πως ο Ερντογάν έχασε στις δημοτικές εκλογές, αλλά κέρδισε στην καταμέτρηση. Το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) παραμένει πρώτο σε πανεθνική κλίμακα, αυξάνοντας μάλιστα ελαφρώς τα ποσοστά του. Η συμμαχία AKP και του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (ΜΗΡ), κατέκτησε ένα ποσοστό της τάξης του 52% των ψήφων. Ο Τούρκος πρόεδρος παραμένει δημοφιλής στις λαϊκές μάζες, της αχανούς Ανατολίας.

Οι ψηφοφόροι της “βαθιάς” Τουρκίας είναι συντηρητικοί, σουνίτες μουσουλμάνοι. Ο “άνθρωπος” τους είναι ο Ταγίπ Ερντογάν, ο πρώτος ισλαμιστής πρόεδρος της Τουρκίας. Μπορούν να του συγχωρήσουν τα πάντα, από τα δεκάδες σκάνδαλα διαφθοράς, μέχρι την επιδείνωση της τουρκικής οικονομίας. Μην ξεχνάμε πως ήταν τα οικονομικά μέτρα του AKP που έβγαλαν από τη φτώχεια εκατομμύρια ανθρώπους της Ανατολίας.

Δεν είναι υπερβολή να ισχυριστούμε πως η προσωπικότητα του Τούρκου πρόεδρου “συγκινεί” αυτούς τους ανθρώπους. Συγκινούνται από την ιστορία του φτωχόπαιδου, που πουλούσε κουλούρια και λεμονάδες για να ζήσει και έφτασε σήμερα να κυβερνάει την Τουρκία. Είναι ο λόγος που η δημοτικότητα του Ταγίπ Ερντογάν υπερβαίνει αυτή του κυβερνώντος κόμματος. Όμως ο Τούρκος πρόεδρος, ο οποίος σάρωνε σε κάθε εκλογική αναμέτρηση, βγαίνει “πολιτικά λαβωμένος” από το αποτέλεσμα της Κυριακής.

Οι υποψήφιοι του ΑΚΡ ηττήθηκαν σε όλες τις μεγάλες πόλεις. Από την κοσμοπολίτικη Σμύρνη, την πρωτεύουσα Άγκυρα, μέχρι την ήττα-σοκ του κυβερνώντος κόμματος στην Κωνσταντινούπολη. Ο Τούρκος πρόεδρος, στην κυριολεξία, σήκωσε το βάρος της προεκλογικής εκστρατείας του ΑΚΡ. Μίλησε σε αναρίθμητες προεκλογικές συγκεντρώσεις, υιοθετώντας μία ακραία εθνικιστική ρητορική.

Να πάρει την Πόλη θέλει το ΑΚΡ

Προφανώς και δεν υπολόγιζε να κερδίσει την Σμύρνη. Οι εξευρωπαϊσμένες ελίτ στα τουρκικά παράλια δεν θέλουν να τον βλέπουν ούτε ζωγραφιστό. Η ήττα στην Άγκυρα είναι μία σημαντική απώλεια, αλλά μπορεί να χαρακτηριστεί αναμενόμενη. Η τουρκική πρωτεύουσα θεωρείται “κάστρο” των κεμαλιστών και των υποστηρικτών του κοσμικού κράτους.

Αν ανατρέξουμε στην πραξικοπηματική απόπειρα του 2016, θα θυμηθούμε πως ο Ερντογάν απέφευγε για μέρες να την επισκεφτεί, φοβούμενος ενεργούς πυρήνες των πραξικοπηματιών. Όμως ο Ταγίπ Ερντογάν δεν περίμενε μία ήττα στην Κωνσταντινούπολη, την πόλη όπου ξεκίνησε την πολιτική του καριέρα ως δήμαρχος.

Η Κωνσταντινούπολη είχε περίοπτη θέση στην προεκλογική του ρητορική. Έφτασε στο σημείο να υποσχεθεί το “γκρέμισμα” του τελευταίου “τοτέμ” του κοσμικού κράτους. Υποσχέθηκε πως θα μετατρέψει την Αγιά Σοφιά σε τζαμί, επιτιθέμενος σε “αυτούς που την κάνανε μουσείο“. Ουσιαστικά ο Ταγίπ Ερντογάν επιτέθηκε στον ίδιο τον ιδρυτή του τουρκικού κράτους, τον Κεμάλ Ατατούρκ, τον οποίο φιλοδοξεί να υποσκελίσει.

Στην αρχή ο Ερντογάν φάνηκε να παραδέχεται την εκλογική του ήττα, ακόμα και στην Κωνσταντινούπολη. Όμως η εκλογική αναμέτρηση στην Πόλη εξελίχθηκε σε θρίλερ, κυριολεκτικά ψήφο με ψήφο. Στην πορεία το ΑΚΡ άλλαξε την τακτική του. Το κυβερνών κόμμα προχώρησε σε αμφισβήτηση του αποτελέσματος, μιλώντας για “νοθεία” και “παρατυπίες”. Η αντιπολίτευση κάλεσε τους εκλογικούς παρατηρητές της σε “εγρήγορση”, φοβούμενη πιθανή χειραγώγηση του αποτελέσματος.

Πύρρειος νίκη αντιπολίτευσης

Η τουρκική αντιπολίτευση δικαιούται να πανηγυρίζει. Μετά από απανωτές εκλογικές αποτυχίες, μπορούμε να ισχυριστούμε πως νίκησε “στα σημεία”. Είναι πολύ νωρίς όμως να μιλήσουμε για αλλαγή του πολιτικού σκηνικού στην γείτονα χώρα. Το ποσοστό της αντιπολίτευσης φτάνει σε πανεθνική κλίμακα μόλις το 37%. Μεγαλύτερο πρόβλημα παρουσιάζει η ετερόκλητη σύνθεση της. Αποτελείται από την συμμαχία του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), το κόμμα του κεμαλικού κατεστημένου, με το εθνικιστικό “Καλό Κόμμα” της Μεράλ Ακσενέρ.

Η στάση των Κούρδων, υπήρξε καθοριστική για την εκλογική επιτυχία της αντιπολίτευσης. Σε πολλές περιφέρειες το κουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών (HDP) στήριξε τους αντιπάλους του Ερντογάν, αποφεύγοντας να κατεβάσει υποψήφιους. Μοιάζει όμως δύσκολο να έχουν προοπτική συνύπαρξης οι Κούρδοι με τους κεμαλιστές του CHP και το “Καλό Κόμμα”. Η θητεία της Ακσενέρ στο υπουργείο Εσωτερικών είχε σημαδευτεί από αιματηρές διώξεις του κουρδικού πληθυσμού. Μην ξεχνάμε πως συχνά η τουρκική αντιπολίτευση εμφανίζεται να πλειοδοτεί στον εθνικισμό.

Επίσης πρέπει να σημειώσουμε τα καλά αποτελέσματα που πέτυχαν οι υποψήφιοι του ΑΚΡ σε περιοχές της Νοτιοανατολικής Τουρκίας, όπου οι Κούρδοι πλειοψηφούν. Ο Τούρκος πρόεδρος έχει ακόμα ερείσματα στις τάξεις των συντηρητικών, μουσουλμάνων Κούρδων ψηφοφόρων. Δεν είναι τυχαίο πως όλο και συχνότερο αναφέρει πως δεν έχει πρόβλημα με τους Κούρδους, αλλά μόνο με τους “τρομοκράτες” του ΡΚΚ και τους “συνοδοιπόρους” του.

Ο μεγαλύτερος φόβος του Ερντογάν

Είναι ικανή η αντιπολίτευση να απειλήσει τον Ταγίπ Ερντογάν; Μπορεί μία επιτυχημένη θητεία του CHP στον δήμο της Άγκυρας, να αποτελέσει το εφαλτήριο για μία επιτυχημένη παρουσία του σε πανεθνική κλίμακα; Μήπως η κοσμική αντιπολίτευση βρει στον Μανσούρ Γιαβάς ή στον Εκρέμ Ιμάμογλου τον ηγέτη που διακαώς έψαχνε;

Αυτά είναι μερικά ερωτήματα που σίγουρα απασχολούν τον Τούρκο πρόεδρο. Έχοντας κατακτήσει το 52% των ψήφων, εκ πρώτης όψεως, δεν έχει πολλούς λόγους ανησυχίας. Όπως θύμισε και ο ίδιος, οι επόμενες εκλογές θα γίνουν σε τέσσερα χρόνια. Μέχρι τότε πολλά μπορεί να αλλάξουν. Μην ξεχνάμε πως με το νέο Σύνταγμα έχει αποκτήσει υπερεξουσίες Σουλτάνου.

Το CHP και η Μεράλ Ακσενέρ δεν μοιάζει να αποτελούν σοβαρό κίνδυνο για το ερντογανικό καθεστώς. Αυτό που ο Ερντογάν φοβάται περισσότερο είναι μία αμφισβήτηση “εκ των έσω”. Μπορεί αυτή να προέλθει από παλιά ηγετικά στελέχη του ΑΚΡ που πλέον έχουν παραγκωνιστεί.

Αυτά μπορεί να είναι ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούντογλου ή ο Αλί Μπαμπατζάν ο αρχιτέκτονας του “οικονομικού θαύματος” της Τουρκίας. Η πιο σημαντική απειλή προέρχεται από τον πρώην πρόεδρο Αμπντουλάχ Γκιουλ, τον συνιδρυτή του ΑΚΡ. Με το κυβερνών κόμμα να χάνει όλους τους μεγάλους δήμους, δημιουργείται ένας πολιτικός “ζωτικός χώρος” για τους εσωκομματικούς αμφισβητίες του.

Όμηρος των Γκρίζων Λύκων

Η Τουρκία είναι αποκλεισμένη από τις ενεργειακές συμφωνίες στην Ανατολική Μεσόγειο. Βρίσκεται σε τροχιά σύγκρουσης με τις ΗΠΑ, όπως έδειξαν οι τελευταίες εξελίξεις με την παράδοση των F-35. Η “κουρδική απειλή” παραμένει στην Συρία, με τον Ερντογάν να πασχίζει να βρει τρόπο να την αναχαιτίσει. Η “φούσκα” της τουρκικής οικονομίας είναι έτοιμη να σκάσει, με απρόβλεπτες συνέπειες. Σε όλα αυτά τα προβλήματα ήρθε να προστεθεί το “χαστούκι” που δέχτηκε ο Ερντογάν στις δημοτικές εκλογές.

Ο Τούρκος πρόεδρος είναι πολιτικά όμηρος του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης, δηλαδή των διαβόητων Γκρίζων Λύκων. Η ιδιάζουσα συμμαχία του ΑΚΡ με το ΜΗΡ αποδείχτηκε σωτήρια για τον Ερντογάν. Χάρη σε αυτήν την συμμαχία κατέκτησε την αυτοδυναμία στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές. Παραδόξως ο αρχηγός τους Ντεβλέτ Μπαχτσελί, υπήρξε σκληρός πολέμιος του ΑΚΡ τα προηγούμενα χρόνια.

Χαρακτήριζε το ερντογανικό καθεστώς “πιο μαύρο από τον πάτο του καζανιού” και τους Τούρκους ψηφοφόρους του “ηλίθιους” Επομένως ο Ερντογάν έχει κάθε λόγο να φοβάται μία “πισώπλατη μαχαιριά” από μια τυχοδιωκτική προσωπικότητα όπως είναι ο Μπαχτσελί. Ήδη από τον περασμένο Οκτώβριο παρατηρήθηκαν ορισμένα σύννεφα στην “λυκοφιλία” AKP και MHP. Το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης αντιμετωπίζει τον κίνδυνο διάσπασης από την δραστηριότητα της Ακσενέρ, η οποία υπήρξε ηγετικό στέλεχος του.

Ο Τούρκος πρόεδρος είναι απρόβλεπτος. Υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο να μπει στον πειρασμό να ανακτήσει την χαμένη του δημοτικότητα, προκαλώντας ένα θερμό πολεμικό επεισόδιο. Από την άλλη είναι ένας επιδέξιος πολιτικός “παίκτης”. Το πιθανότερο είναι να αποφύγει να διακινδυνεύσει την εξουσία του, με έναν πολεμικό τυχοδιωκτισμό, αμφίβολης αποτελεσματικότητας. Σε κάθε περίπτωση η Ελλάδα οφείλει να οικοδομήσει συμμαχίες σε στρατιωτικό επίπεδο και να ενισχύσει την αποτρεπτική δυνατότητα των ενόπλων δυνάμεων της. Οι στιγμές είναι κρίσιμες και δεν χωρούν εφησυχασμούς.