Η ιταλική ολιγαρχία του χρήματος υπονομεύει τον Κόντε

«Συγγνώμη Σαρλ, μπορείς σε παρακαλώ να επαναλάβεις;». Ξαφνικά ο Ιταλός πρωθυπουργός Τζουζέπε Κόντε διέκοψε το πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου καθώς διάβαζε το κείμενο με τα τελικά συμπεράσματα. Ο Σαρλ Μισέλ φάνηκε στην οθόνη να χαμογελά υπομονετικά και ξανάρχισε την ανάγνωση της πρότασης.

Το σημείο που ενδιέφερε τον Κόντε ήταν εκείνο που έλεγε: «Συμφωνήσαμε επίσης να εργαστούμε για τη δημιουργία ταμείου για την ανάκαμψη της οικονομίας, που είναι απαραίτητη κι επείγουσα». Τόνισε κυρίως τις δυο τελευταίες λέξεις “needed and urgent”, που ο Ιταλός πρωθυπουργός είχε επιμείνει να περιληφθούν στα συμπεράσματα του πρόσφατου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Η επίμαχη φράση διαβάστηκε έτσι δυο φορές και κανείς δεν πρόβαλε αντιρρήσεις. Ο Κόντε γύρισε ανακουφισμένος προς τους συνεργάτες του. «Μέχρι πριν δυο εβδομάδες κανείς δεν μιλούσε για δημιουργία του Recovery fund, τώρα είναι στο τραπέζι», σχολίασε, προσθέτοντας ότι σε αυτό το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ακούστηκε για πρώτη φορά και η έκφραση «μη αποπληρωτέο δάνειο».

Ο Ιταλός πρωθυπουργός ολοκλήρωσε το σχόλιο του αναφέροντας μια φράση από τον “Γατόπαρδο” του συγγραφέα Τζουζέπε Τομμάζι Ντι Λαμπεντούζα, αλλά αντεστραμμένη: «Μάλλον όλα θα αλλάξουν, αλλά θα είναι σαν να μην έχει αλλάξει τίποτα». Με άλλα λόγια, η επιδιωκόμενη λύση ενδέχεται να είναι όσο πιο αποτελεσματική επιτρέπουν τα ασφυκτικά όρια της Ευρωζώνης, αλλά χωρίς να εκθέσει καμία κυβέρνηση ενώπιον των ψηφοφόρων της.

Ο Κόντε θεωρεί ότι το σχέδιο του έχει κερδίσει, σε συνεργασία με το Παρίσι και τη Μαδρίτη, σημαντικούς πόντους στην Ευρώπη και έχει πιθανότητες να πετύχει. Βεβαίως, τι ακριβώς σημαίνει επιτυχία θα αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης. Όπως έχει διαφανεί εδώ και ένα μήνα, ο Κόντε χρησιμοποιεί το μαξιμαλιστικό αίτημα για ευρωομόλογα, προκειμένου να σπάσει τα δόντια του ESM (Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας) και να εξασφαλίσει χρηματοδότηση για την οικονομική ανάκαμψη χωρίς όρους, ενδεχομένως υπό τη μορφή “μη αποπληρωτέου δανείου”. Αν πετύχει έστω έναν από τους δυο αυτούς στόχους, τότε θεωρώ ότι μπορούμε να μιλάμε για σημαντικό προηγούμενο στην Ευρωζώνη.

Διχασμένη κυβερνητική πλειοψηφία

Ήδη το Eurogroup της 9ης Απριλίου του είχε ανοίξει το δρόμο, με την απόφαση ο ESM να προσφέρει δάνεια μόνο για να ενισχυθεί το σύστημα υγείας, χωρίς να απαιτήσει δημοσιονομικές δεσμεύσεις. Ήταν μια δημόσια παραδοχή ότι αυτός ο Μηχανισμός, όπως έχει διαμορφωθεί, είναι εντελώς άχρηστος, καθώς η όποια προσπάθεια να αλλάξει φιλοσοφία και τρόπο λειτουργίας δεν θα είναι καθόλου εύκολη.

Στη συζήτηση που διεξήχθη στο ιταλικό Κοινοβούλιο, ο ίδιος ο πρωθυπουργός ανέδειξε μια σημαντική λεπτομέρεια σχετικά με τη δανειοδότηση του ESΜ: η παραίτηση του από τους όρους αυστηρής δημοσιονομικής πειθαρχίας αφορούσε μόνον την καταβολή του δανείου. Αν η Ιταλία αποδεχόταν εκείνα τα 36 δισ. ευρώ και αύξανε το χρέος της, θα έπρεπε την επομένη της κρίσης να αποδεχτεί τους όρους της Ευρωζώνης, προκειμένου να μειώσει το έλλειμμα και το χρέος της.

Στην πραγματικότητα, ο περιορισμός του ετήσιου ελλείμματος στο 2,2% του ΑΕΠ έχει γίνει αποδεκτός από όλες τις ιταλικές κυβερνήσεις της τελευταίας δεκαετίας, περιλαμβανομένης εκείνης στην οποία συμμετείχε και ο καταγγέλλων τώρα Ματέο Σαλβίνι. Η διευκρίνιση, όμως, του Κόντε απευθυνόταν προς την κυβερνητική πλειοψηφία, η οποία αντιμετώπισε τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου διχασμένη. Ο Ματέο Ρέντσι είχε αδράξει την ευκαιρία να βγει από την αφάνεια, υψώνοντας τη σημαία του ευρωπαϊσμού. Ο δε γραμματέας του Δημοκρατικού Κόμματος Νικόλα Τζινγκαρέτι είχε δηλώσει πως, ως περιφερειάρχης της Ρώμης, θα αποδεχόταν τα δισεκατομμύρια του ESM.

Η πιο σκληρή μάχη είχε διεξαχθεί, όμως, εντός του “Κινήματος 5 Αστέρων”, όπου υπήρχε ένας σκληρός πυρήνας που δεν ήθελε να ακούσει κουβέντα για το ESM. Μάλιστα, επτά πεντάστεροι βουλευτές υπερψήφισαν ψήφισμα της Τζόρτζα Μελόνι, ηγέτιδας του ακροδεξιού κόμματος “Αδελφοί της Ιταλίας”, το οποίο δέσμευε την κυβέρνηση να μην καταφύγει στον ESM. Το ψήφισμα απορρίφθηκε από τη Βουλή και οι επτά “αντάρτες” οδηγούνται προς διαγραφή.

Νέο πολιτικό σκηνικό

Όταν, όμως, ο Κόντε ανέφερε στο Κοινοβούλιο τα αποτελέσματα της τηλεδιάσκεψης, οι βουλευτές της πλειοψηφίας τον άκουσαν προσεκτικά, χωρίς να προβάλουν αντιρρήσεις. Ήταν εμφανές ότι είχε κινηθεί στο ευρωπαϊκό μέτωπο με αποφασιστικότητα και με ευφυείς ελιγμούς και πως δεν μπορούσε να κατηγορηθεί για την αναποφασιστικότητα της ΕΕ. Αφού λοιπόν ανασυστάθηκε η πλειοψηφία του, ο Κόντε βρέθηκε μπροστά σε νέα προβλήματα.

Αυτή τη φορά το πλήγμα προέρχεται από το ισχυρό χρηματοπιστωτικό κατεστημένο της Ιταλίας, το οποίο εδώ και καιρό πιέζει –κυρίως μέσω της εφημερίδας Corriere della Sera– για το σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ενότητας με επικεφαλής τον Μάριο Ντράγκι. Ένα τεχνοκρατικό σχήμα που κέρδισε αμέσως την υποστήριξη του πάντα πρόθυμου Ματέο Ρέντσι.

Το νέο στοιχείο στο σχέδιο ανατροπής του Κόντε είναι ότι την περασμένη Πέμπτη, την ίδια ημέρα που οι Ευρωπαίοι ηγέτες συμμετείχαν στην τηλεδιάσκεψη, ο Τζον Έλκαν, ο άνθρωπος που πούλησε την Φίατ στην Κράϊσλερ και τώρα είναι επικεφαλής της χρηματιστηριακής Exor, απέλυσε τον διευθυντή της εφημερίδας La Repubblica Κάρλο Βερντέλι και τοποθέτησε στη θέση του τον διευθυντή της La Stampa Μαουρίτσιο Μολινάρι.

Ο ρόλος του Τζον Έλκαν

Ενώ η εφημερίδα La Stampa του Τορίνο ανήκε ανέκαθεν στον πάλαι ποτέ Όμιλο Φίατ, ο πρώην πρόεδρος του ομίλου απέκτησε και τον έλεγχο της La Repubblica στις αρχές Δεκεμβρίου με μια αιφνιδιαστική αγορά του ποσοστού που κατείχαν οι δύο κληρονόμοι του πρώην εκδότη της εφημερίδας Κάρλο Ντε Μπενεντέτι. Τώρα ο νέος ιδιοκτήτης αποφάσισε να διώξει τον διευθυντή που είχε αναλάβει μόλις τον Φεβρουάριο του 2019 και να βάλει στη θέση του έναν δημοσιογράφο με δεδηλωμένο φιλοατλαντικό, νεοφιλελεύθερο και συντηρητικό προσανατολισμό.

Ο Τζον Ελκάν ελέγχει δύο από τις τρεις μεγαλύτερες εφημερίδες της Ιταλίας. Το κυριότερο, με το νέο διευθυντή και τη μετατόπιση της εφημερίδας προς πιο δεξιές θέσεις, το κεντρώο-κεντροαριστερό Δημοκρατικό Κόμμα μένει χωρίς εφημερίδα. Η εσπευσμένη αυτή κίνηση δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολίας: συνδέεται άμεσα με το νέο πολιτικό σκηνικό που δημιούργησε η συγκυβέρνηση της Κεντροαριστεράς (και του μικρού κόμματος της Αριστεράς) με το Κίνημα 5 Αστέρων.

Καθώς πλησιάζει η ώρα να ξεκαθαρίσουν οι λογαριασμοί με την Ευρωζώνη και να αποφασιστεί ποιες κοινωνικές ομάδες θα ενισχυθούν από την αναμενόμενη βοήθεια και υπό ποίους όρους, το ιταλικό χρηματοπιστωτικό κατεστημένο αρχίζει να παρατάσσει στην πολιτική σκηνή τα στρατεύματα του…