Η Κίνα στις Νήσους Σολομώντα – Τί θέλει η αλεπού στο παζάρι…

Οι υπηρεσίες πληροφοριών της Αυστραλίας φέρεται να έπαιξαν κομβικό ρόλο στην αποκάλυψη ενός μυστικού μνημονίου σχετικά με ένα Σύμφωνο ανάμεσα στην Κίνα και στις Νήσους Σολομώντα. Το ζήτημα έχει προκαλέσει αναστάτωση στη Δύση σχετικά με τη δράση του ασιατικού γίγαντα στο νότιο Ειρηνικό. Οι Δυτικοί ισχυρίζονται ότι το σύμφωνο θα μετατρέψει το μικροσκοπικό κράτος της Μελανησίας σε βάση για κινεζικά πολεμικά πλοία σε μια στρατηγική περιοχή του Ειρηνικού.

Το Σύμφωνο ορίζει έναν εκπαιδευτικό ρόλο για το κινεζικό αστυνομικό και στρατιωτικό προσωπικό, το οποίο καλείται να «βοηθήσει… στη διατήρηση της κοινωνικής τάξης» στο νησιωτικό κράτος. Μιλώντας στο Κοινοβούλιο, ο πρωθυπουργός των Νήσων Σολομώντα Μανασέ Σογκαβάρε δήλωσε πως η χώρα του δεν είχε προειδοποιηθεί το 2021 ότι η Αυστραλία επρόκειτο να υπογράψει συμφωνία ασφαλείας με τη Βρετανία και τις ΗΠΑ, η οποία περιλάμβανε πυρηνικά υποβρύχια. Επέκρινε, μάλιστα, την Αυστραλία ότι προσπαθεί να χειραγωγήσει τη χώρα του.

Οι Νήσοι Σολομώντα είναι χώρα που αποτελείται από σχεδόν 1.000 νησιά διαφόρων μεγεθών σε μια περιοχή βορειοδυτικά του Βανουάτου και ανατολικά της Παπούα Νέας Γουινέας. Απέκτησε την ανεξαρτησία της από τη Βρετανία στα μέσα της δεκαετίας του 1970. Ιστορικά, η Αυστραλία ήταν άτυπος εγγυητής της ασφάλειας των σχεδόν 700.000 κατοίκων, καθώς η νησιώτικη αυτή χώρα δεν διαθέτει στρατό. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια η Κίνα έχει γίνει κυρίαρχος παίκτης στην πολιτική σκηνή στις Νήσους Σολομώντα. Το 2019, μάλιστα, η εκεί κυβέρνηση απέσυρε τη διπλωματική αναγνώριση της Ταϊβάν και ευθυγραμμίστηκε με το Πεκίνο.

Διαδηλώσεις και πυρπολήσεις

Το Σύμφωνο πυροδότησε ανησυχίες και ταραχές στη Μαλάιτα, το μεγαλύτερο νησί της χώρας, το οποίο φιλοξενεί μια μεγάλη κινεζική παροικία. Έγιναν διαδηλώσεις κατά του πρωθυπουργού Μανασέ Σογκαβάρε στην πρωτεύουσα Χονιάρα, κατά τις οποίες οι διαδηλωτές επιχείρησαν να εισβάλουν στο Κοινοβούλιο και να ρίξουν τη κυβέρνηση δια της βίας. Επίσης, σημειώθηκαν επιθέσεις σε κινεζικές επιχειρήσεις στην πρωτεύουσα, καθώς και σε αστυνομικά τμήματα, τα οποία πυρπολήθηκαν. Τελικά, στρατεύματα της Αυστραλίας, της Νέας Ζηλανδίας, της Παπούα και των Φίτζι αποκατέστησαν την τάξη στο κέντρο της Χονιάρα.

Στα τέλη Μαρτίου, το κείμενο του Συμφώνου ανάμεσα στις Νήσους Σολομώντα και στην Κίνα δημοσιεύθηκε στο διαδίκτυο. Το Σύμφωνο επικεντρώνεται στην επιβολή του νόμου και τη στρατιωτική συνεργασία, που περιλαμβάνει εκπαιδευτικά προγράμματα και κοινές ασκήσεις μεταξύ των δύο κρατών. Η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία και οι ΗΠΑ ανησυχούν για το ενδεχόμενο η Κίνα να χρησιμοποιήσει τη συμφωνία για την κατασκευή στρατιωτικής βάσης στις Νήσους Σολομώντα. Το νησιωτικό κράτος βρίσκεται σε στρατηγική τοποθεσία βορειοανατολικά της Αυστραλίας και σχετικά κοντά (με όρους Ειρηνικού Ωκεανού) στη νήσο Γκουάμ, στην οποίο υπάρχει μεγάλη αμερικανική στρατιωτική βάση.

Στα τέλη της περασμένης εβδομάδας, αυστραλιανές εφημερίδες ανέφεραν ότι οι υπηρεσίες πληροφοριών της Αυστραλίας γνώριζαν τα σχέδια των δύο κυβερνήσεων για το Σύμφωνο εδώ και μήνες. Τον Μάρτιο, αποφάσισαν να ενθαρρύνουν μια διαρροή από τις Νήσους Σολομώντα, σε μια προσπάθεια να σαμποτάρουν το σχεδιαζόμενο τότε Σύμφωνο. Θεωρούσαν ότι η αποκάλυψη θα «δημιουργούσε εσωτερική και διεθνή πίεση για να πείσουν την κυβέρνηση του νησιώτικου κράτους να αλλάξει πορεία».

Τί λέει η Κίνα

Αποδείχθηκε ότι η διαρροή δεν ήταν αρκετή για να αποτρέψει την κυβέρνηση των Νήσων Σολομώντα να αποχωρήσει από το Σύμφωνο με την Κίνα. Ο πρωθυπουργός το υπέγραψε, υποστηρίζοντας ότι θα «βελτιώσει την ποιότητα ζωής» του λαού του και θα «αντιμετωπίσει ήπιες και σκληρές απειλές για την ασφάλεια που αντιμετωπίζει η χώρα». Ο πρωθυπουργός Σογκαβάρε ανέφερε την Κλιματική Αλλαγή ως κινητήρια δύναμη της απόφασής του να υπογράψει το Σύμφωνο ασφαλείας με την Κίνα.

Ας σημειωθεί ότι η Κλιματική Αλλαγή απειλεί πολλά νησιά του Νότιου Ειρηνικού με καταποντισμό, λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας. Το πρόβλημα μπορεί να τροφοδοτήσει την τάση κι άλλων νησιωτικών χωρών του Ειρηνικού να στραφούν προς την Κίνα για να επωφεληθούν από την αποδεδειγμένη ικανότητά της να δημιουργεί νησιά σε ρηχές θάλασσες.

Η κινεζική κυβέρνηση, πάντως, απέρριψε τους ισχυρισμούς ότι σκοπεύει να χρησιμοποιήσει το Μνημόνιο Συνεννόησης με τις Νήσους Σολομώντα ως τρόπο ενίσχυσης της στρατιωτικής της παρουσίας στον Ειρηνικό Ωκεανό. Σύμφωνα με το κινεζικό υπουργείο Εξωτερικών, το Μνημόνιο Συνεννόησης δεν περιέχει «στρατιωτικούς τόνους». Νωρίτερα φέτος, πάντως, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ είχε δηλώσει ότι η Ουάσιγκτον θα ανοίξει ξανά την πρεσβεία της στην Χονιάρα, που παραμένει κλειστή από το 1993. Ο στόχος –είπε ο Μπλίνκεν– είναι να υπάρχει μια αμερικανική διπλωματική παρουσία στο νησιωτικό κράτος για να εξουδετερώσει την αυξανόμενη επιρροή της Κίνας.

Η Αυστραλία έχασε έδαφος

Οι προσπάθειες της Αυστραλίας να μετριάσει τις επιπτώσεις της Κλιματικής Αλλαγής είναι περιορισμένες, αφού δεν περιορίζει δραστικά τις δικές της εκπομπές. Η έλλειψη δέσμευσης για την επανεγκατάσταση, αν το επιθυμούν, εκείνων των οποίων τα σπίτια καταστράφηκαν από τον “ανεξάντλητο εφησυχασμό της Αυστραλίας” δεν βοηθά, έγραψε πρόσφατα ο Πίτερ Χούτον, ο Αυστραλός πρέσβης στις Νήσους Σολομώντα που εκδιώχθηκε από τον πρωθυπουργό Σογκαβάρε με αιτιολογία ότι συνωμοτούσε εναντίον του.

Το σύμφωνο ανάμεσα στις Νήσους Σολομώντα και την Κίνα αφορά περισσότερο την αστάθεια στο νησιώτικο κράτος κι όχι την Αυστραλία ή την Κλιματική Αλλαγή. Ο Σογκαβάρε είναι ένας εξαιρετικά ικανός και συχνά επιθετικός πολιτικός. Το 2006-07, όταν ήταν πρωθυπουργός για δεύτερη φορά, είχε κατηγορήσει την Αυστραλία για επέμβαση στην εσωτερική πολιτική των Νήσων και είχε απελάσει τον Αυστραλό πρέσβη.

Εκείνη την εποχή, η Αυστραλία ήταν ο ηγέτης στην αποστολή δύναμης (και βοήθειας) στις Νήσους Σολομώντα, με σκοπό να βοηθήσει στην αποκατάσταση της τάξης και στην ανοικοδόμηση του κράτους μετά από χρόνια εθνοτικής βίας. Η δύναμη εκείνη είχε την υποστήριξη και ήταν υπόλογος στο Φόρουμ των Νήσων του Ειρηνικού. Περιλάμβανε όχι μόνο Αυστραλούς και Νεοζηλανδούς αλλά και ένστολους και πολιτικό προσωπικό από άλλες χώρες του Ειρηνικού.

Ευκαιρίες και κίνδυνοι για την Κίνα

Τότε, όπως και τώρα, ο πραγματικός κίνδυνος για την ακεραιότητα των Νήσων Σολομώντα προερχόταν από το εσωτερικό. Στον απόηχο των αντικυβερνητικών ταραχών του περασμένου έτους ο Σογκαβάρε πιστεύει ότι τα συμφέροντα της Κίνας ευθυγραμμίζονται επί του παρόντος με τα δικά του. Ωστόσο, αυτό ενέχει κινδύνους για την Κίνα. Η Αποστολή Περιφερειακής Βοήθειας, όπως ονομάζεται η δύναμη που είχε αποσταλεί στις Νήσους Σολομώντας είχε σκοπό να παράσχει ασφάλεια σε όλους τους κατοίκους.

Σε ό,τι αφορά την Κίνα εκφράζεται η άποψη από μία μερίδα του πληθυσμού των Νήσων ότι θα πάει εκεί μόνο για να διασφαλίσει τα δικά της συμφέροντα και τα συμφέροντα της κινεζικής παροικίας. Αυτό ενδεχομένως υποδηλώνει ότι το μέλλον του Συμφώνου υπό άλλο πρωθυπουργό μπορεί να καταστεί αβέβαιο. Το Σύμφωνο, πάντως, επιτρέπει στο κινεζικό αστυνομικό και στρατιωτικό προσωπικό να παρέχει βοήθεια σε θέματα ασφαλείας μόνο εάν αυτή ζητηθεί από την τοπική κυβέρνηση. Οι δε επισκέψεις κινεζικών πλοίων θα γίνονται μόνο εάν συμφωνεί η τοπική κυβέρνηση. Αυτές οι διασφαλίσεις δίνουν σε μια μελλοντική κυβέρνηση περιθώρια ελιγμών.

Αυτή η εξέλιξη είναι συνολικά για τη Δύση πολύ σοβαρό ζήτημα. Αυτό φάνηκε και από την αντίδραση της Αυστραλίας, η οποία, δια του υπουργού Άμυνας, δήλωσε πως δεν θα ανεχθεί κινεζική στρατιωτική βάση στις Νήσους Σολομώντα. Μέχρι τώρα, πάντως, η Αυστραλία δεν έδινε τη δέουσα προσοχή στην περιοχή, παρά μόνο εάν κάτι την αφορούσε άμεσα. Μια κινεζική ναυτική βάση στο Νότιο Ειρηνικό θα ήταν προφανώς μια δυσάρεστη εξέλιξη για την Αυστραλία, τις άλλες χώρες της περιοχής και βεβαίως για τις ΗΠΑ.

Υπενθυμίζουμε, πάντως, ότι η Κίνα έχει εδώ και χρόνια συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας με τα νησιά Φίτζι και την Τόνγκα. Το 1977, μάλιστα, όταν η Αυστραλία άνοιξε τη διπλωματική της αποστολή στην τότε Δυτική Σαμόα, η Κίνα ήταν ήδη εκεί. Εφόσον, η Κίνα δεν μπορεί να αποκλειστεί από την περιοχή, η Δύση φαίνεται ότι θα επιχειρήσει να την περιορίσει όσο γίνεται, παρακολουθώντας την εκεί κατάσταση με μεγαλύτερη προσοχή απ’ ότι έχει κάνει μέχρι τώρα.