Η Κίνα, τα Νησιά του Σολομώντα και το αυστραλιανό “Δόγμα Μονρόε”

Μια εξαιρετικά περίεργη υπόθεση βρίσκεται σε εξέλιξη στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού, με το ενδιαφέρον να στρέφεται στο αν και κατά πόσον σχετίζεται με τη σύγκρουση που βρίσκεται σε εξέλιξη μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Η Αυστραλία, διά του υπουργού Άμυνας Πίτερ Ντάτον, δήλωσε ότι δεν μπορεί να επιτραπεί στην Κίνα να δημιουργήσει ναυτικές βάσεις στα νησιά του Σολομώντα, “στο κατώφλι” της χώρας των καγκουρό.

Είχαν προηγηθεί δηλώσεις του Αυστραλού πρωθυπουργού Σκοτ Μόρισον που χαρακτήρισε «κόκκινη γραμμή» τη χρησιμοποίηση της συμφωνίας για την επέκταση του κινεζικού στρατιωτικού αποτυπώματος στην περιοχή, αναφέροντας ότι αυτό αφορά και τις ΗΠΑ πέραν της Νέας Ζηλανδίας, πέραν κυβερνήσεων μικρών νησιωτικών χωρών της περιοχής όπως της Παπούα Νέα Γουινέα και των νήσων Φίτζι.

Ο αναπληρωτής πρωθυπουργός της Αυστραλίας, Τζόις Μπάρναμπι, προχώρησε ένα βήμα πιο κάτω, λέγοντας ότι οι νήσοι του Σολομώντα «θέτουν την κυριαρχία [sovereignty] τους σε κίνδυνο» με αυτή τη συμφωνία. Μια δήλωση που αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο, η απειλή αυτή να προέρχεται από τους Κινέζους, χωρίς να αποκλείει όμως και από τους Αυστραλούς…

Intelligence failure…

Η αυστραλιανή αντιπολίτευση ασκεί ήδη σκληρή κριτική στην κυβέρνηση Μόρισον, κατηγορώντας την ότι απέτυχε να αποτρέψει τη δυσμενή εξέλιξη. Κατά συνέπεια, το σύνολο του πολιτικού κόσμου βλέπει αρνητικά τη συμφωνία των Κινέζων με τις νήσους του Σολομώντα, ενώ εγείρεται και ένα ζήτημα αποτυχίας των μυστικών υπηρεσιών (intelligence failure).

Ήδη, η αυστραλιανή αντιπολίτευση επισημαίνει το λάθος «μείωσης της χρηματοδότησης του περίγυρου» με ό,τι αυτό μπορεί να υπονοεί. Αυτή η αυστραλιανή αποτυχία αποτελεί αυτόματα απόδειξη της ικανότητας των Κινέζων να διεκπεραιώνουν τις υποθέσεις τους με απόλυτη μυστικότητα.

Τι ήταν όμως αυτό που προκάλεσε την κινητοποίηση των Αυστραλών; Σύμφωνα με τα διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία, τον περασμένο Μάρτιο, ο επικεφαλής της Αστυνομίας των Νήσων του Σολομώντα, Άντονι Γουίκι, υπέγραψε συμφωνία με το υπουργείο Δημοσίας Τάξεως της Κίνας, για τη διασφάλιση της τάξης στις νήσους και την… προστασία της ζωής των πολιτών τους!

Κινέζικη τεχνογνωσία στον τομέα από μόνο του θα αποτελούσε “αστείο” από τη δυτική οπτική γωνία. Όμως μια πρόβλεψη στη συμφωνία, έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου στο στρατηγικό επίπεδο. Με τη συναίνεση της κυβέρνηση των νήσων του Σολομώντα, θα μπορούν να ναυλοχούν κινεζικά πλοία στα λιμάνια τους. Κι από τη στιγμή που η διατύπωση είναι γενικόλογη, τα πλοία αυτά θα μπορούσαν να ανήκουν στο κινεζικό Ναυτικό…

Τυπικά, η συμφωνία δεν αναφέρει δημιουργία στρατιωτικής βάσης. Ούτε όμως και την αποκλείει, ενώ δεν είναι γνωστό εάν υπάρχει ή όχι κάποιο απόρρητο τμήμα σε αυτήν. Οι προθέσεις των Κινέζων θεωρούνται στην Αυστραλία εξ ορισμού ύποπτες. Εξ ου και η κινητοποίηση.

Οι κινήσεις του Πεκίνου

Τον Μάιο 2021, οι Κινέζοι είχαν υπογράψει συμφωνία με το νησιωτικό κράτος Κιριμπάτι στον Ειρηνικό, για την αναβάθμιση διαδρόμου απογείωσης – προσγείωσης αεροσκαφών μήκους δύο χιλιομέτρων στο απομονωμένο νησί Καντόν (κοραλλιογενής Ατόλη μεταξύ Ασίας και Αμερικής), 3.000 νοτιοδυτικά της Χαβάης, με το αιτιολογικό της αναβάθμισης των υποδομών στους τομείς των μεταφορών και του τουρισμού.

Ας δούμε την υπόθεση λίγο πιο συστηματικά. Το να αποκτήσουν δυνατότητα ελλιμενισμού κινεζικά πολεμικά πλοία σε απόσταση 7.731 χιλιομέτρων από την ηπειρωτική Κίνα και μόλις 3.280 από την Αυστραλία, συνιστά αυτόματα, σοβαρό θέμα εθνικής ασφαλείας για τους Αυστραλούς. Έχουν κάθε λόγο να αντιμετωπίζουν την εξέλιξη ως προοίμιο της δημιουργίας κινεζικής ναυτικής βάσης και να αντιδρούν, προτού η υπόθεση λάβει μη αναστρέψιμη δυναμική.

Οι Κινέζοι, εξάλλου, πάντα έψαχναν προωθημένες ναυτικές βάσεις που θα τους επέτρεπαν να διατηρούν πολεμικά πλοία που θα προστάτευαν τις εμπορικές οδούς, ενώ παράλληλα θα βρίσκονταν εκτός μιας δυσμενούς στρατηγικά γεωγραφικής θέσης (Ταϊλάνδη, Μαλαισία, Ινδονησία, Φιλιππίνες, Ταϊβάν, Κορέα, Ιαπωνία) που περιορίζει την έξοδο της Κίνας στην ανοιχτή θάλασσα και τουλάχιστον θεωρητικά, την καθιστά ευάλωτη σε ενδεχόμενο ναυτικό αποκλεισμό.

Ένα παράδειγμα η βάση Γκουαντάρ στο Πακιστάν, δίπλα στην είσοδο του Κόλπου, στην οδό εμπορικής προώθησης των κινεζικών προϊόντων στις δυτικές αγορές. Εξάλλου, έχουν φροντίσει να εξασφαλίσουν την παρουσία τους στην ανατολική Αφρική, με σημαντική βάση στο Τζιμπουτί, στο στενό δηλαδή που χωρίζει τον Κόλπο του Άντεν από την Ερυθρά θάλασσα, που ελέγχει την πρόσβαση στη διώρυγα του Σουέζ και από εκεί στο κατώφλι της Ευρώπης.

Δυνητικό θέμα ασφαλείας τίθεται και για την Παπούα Νέα Γουινέα, όπου τον περασμένο Φεβρουάριο, ο αμερικανικός ενεργειακός κολοσσός ExxonMobil υπέγραψε συμφωνία για την αξιοποίηση του κοιτάσματος P’nyang (υπάρχουν και άλλες παρόμοιες) με εκτιμώμενη περιεκτικότητα 12+ τρισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου. Να υπενθυμιστεί ότι μέχρι τον Οκτώβριο του 2021, η Αυστραλία διατηρούσε συμφωνία με την Παπούα Νέα Γουινέα, στο έδαφος της οποίας είχε δημιουργηθεί κέντρο κράτησης μεταναστών, που είχαν στόχο την εγκατάσταση στην Αυστραλία…

Δύο μέτρα και δύο σταθμά

Αυτό που έχει όμως μεγάλο ενδιαφέρον και συνδέει αυτό το υποψήφιο νέο “θερμό σημείο” σε έναν πλανήτη που ήδη βρίσκεται σε σοβαρή αναταραχή, είναι το επιχείρημα των Αυστραλών, περί του δικαιώματος ή μη των Κινέζων να δημιουργήσουν ναυτική βάση “στο κατώφλι” της Αυστραλίας. Αυτό προσομοιάζει με τη διατύπωση ενός δόγματος αντίστοιχου του “δόγματος Μονρόε” των ΗΠΑ (1823), που απαγόρευε την πρόσβαση (δημιουργία αποικιών) και στρατηγική αξιοποίηση του δυτικού ημισφαιρίου από οποιονδήποτε πέραν των Αμερικανών και των Ευρωπαίων!

Κι επειδή η γεωγραφία της περιοχής του Ειρηνικού είναι συγκεκριμένη, θεωρείται εξαιρετικά απίθανο η Ιαπωνία να μην εκφράσει “κατανόηση” για την αυστραλιανή θέση. Η δε υπογραφή της αγγλοσαξονικής συμφωνίας AUKUS, εμπλέκει εκ των πραγμάτων στην υπόθεση τις ΗΠΑ και τη Βρετανία. Άρα οι αναφορές των Αυστραλών κυβερνητικών αξιωματούχων είναι τουλάχιστον εύσχημες.

Εάν όμως γίνει αποδεκτή η –κατανοητή στρατηγικά– επιχειρηματολογία των Αυστραλών, εγείρεται σαφές ζήτημα για την αμερικανική – νατοϊκή επιχειρηματολογία στο ζήτημα της Ουκρανίας! Έχοντας εγγενώς πλούσιο αποσταθεροποιητικό δυναμικό, πρόκειται για ένα υποψήφιο θερμό σημείο που χρήζει συστηματικής παρακολούθησης.

Θα είχε ενδιαφέρον η τοποθέτηση όσων υποστήριξαν «το δικαίωμα της Ουκρανίας να μπει στο ΝΑΤΟ εάν το επιθυμεί». Παρόμοιο δικαίωμα δεν έχουν και οι νήσοι του Σολομώντα; Όπως έχει υποστηρίξει ο υπογράφων, όσο κατανοητό πρέπει να γίνει το δικαίωμα αυτό, άλλο τόσο κατανοητό είναι και το δικαίωμα χωρών που αισθάνονται απειλή από μια εξέλιξη, να λάβουν μέτρα αυτοπροστασίας. Οι αποστάσεις βέβαια είναι διαφορετικές στον Ειρηνικό από την Ευρώπη. Επίσης, στην περίπτωση των νήσων του Σολομώντα, αυτός που εκφράζει ανησυχίες ασφαλείας συνεπεία ανάμειξης τρίτου, είναι δυτικό έθνος.

Η παράμετρος Ουκρανία

Το ερώτημα που εγείρεται είναι εάν στο σκεπτικό του Πεκίνου υπάρχει όντως και η παράμετρος Ουκρανία. Εάν δηλαδή πρόκειται για μια κίνηση που στόχο έχει να βοηθήσει διπλωματικά τη Μόσχα, αν και σαφέστατα επιχειρεί κατά προτεραιότητα να θέσει στο τραπέζι θέματα τα οποία αφορούν την κινεζική εθνική ασφάλεια. Δηλαδή, το πιθανότερο είναι η Κίνα να αξιοποιεί προς όφελός της τη συγκυρία και το δυτικό επικοινωνιακό αφήγημα.

Η πολυπλοκότητα του σημερινού κόσμου εκθέτει την απρονοησία όσων δεν την αντιλαμβάνονται σε βάθος και επιλέγουν να ταυτιστούν άκριτα με τη μια ή την άλλη πλευρά μιας διένεξης, χωρίς να έχουν πρώτα υπολογίσει κυνικά και αποστασιοποιημένα, ζητήματα που εγείρονται για τα εθνικά συμφέροντα της δικής τους χώρας.

Η υπόθεση των νήσων του Σολομώντα αποτελεί παράλληλα απόδειξη του πως μια μικρή χώρα μπορεί να βρεθεί στο μάτι του κυκλώνα. Στην περίπτωση των νησιωτικών συμπλεγμάτων του Ειρηνικού, η ενδημική διαφθορά διευκολύνει την απόκτηση πρόσβασης ισχυρών χωρών με στρατηγικά κίνητρα. Όχι πως αυτή η παράμετρος λείπει από τον ευρωπαϊκό χώρο, μηδέ της Ουκρανίας εξαιρουμένης. Εάν δεν την αφορά και περισσότερο από άλλες χώρες.

Ωστόσο και στις δυο περιπτώσεις, στην “πλάτη” των μικρών χωρών θα παιχτούν σενάρια που αφορούν τον πλανητικό γεωστρατηγικό ανταγωνισμό των ισχυρών. Σενάρια που μπορούν να τις καταστρέψουν. Η περίπτωση της Ουκρανίας δίνει μια ιδέα για το ποια μπορεί να είναι η τύχη τους.