Η κόντρα ισχύος Τουρκίας-Ισραήλ: Συρία, ενέργεια και Ανατολική Μεσόγειος

Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου απηύθυνε αιχμηρό μήνυμα προς τον Τούρκο πρόεδρο κατά τη διάρκεια συνόδου με τους ηγέτες της Ελλάδας και της Κύπρου, προειδοποιώντας ότι όσοι «ονειρεύονται να ιδρύσουν αυτοκρατορίες και να κυριαρχήσουν στα εδάφη μας» θα πρέπει να εγκαταλείψουν τέτοιες φιλοδοξίες.

Η δήλωση, σαφώς στραμμένη κατά της Άγκυρας, αντικατοπτρίζει την αυξανόμενη ισραηλινή ανησυχία για την πολιτική, στρατιωτική και ναυτική διεκδικητικότητα της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή.

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν απάντησε με σφοδρή κριτική, κατηγορώντας το Ισραήλ πως οι ενέργειές του στη Συρία υπονομεύουν τη σταθερότητα και απειλούν την περιφερειακή ασφάλεια, προειδοποιώντας για τον κίνδυνο ευρύτερης σύγκρουσης. Εντάσσοντας τη διαμάχη στο πλαίσιο της κυριαρχίας και των θαλάσσιων δικαιωμάτων, τόνισε ότι η Τουρκία δεν πρόκειται να εγκαταλείψει τα δικαιώματά της στην Ανατολική Μεσόγειο, στο Αιγαίο ή αλλού, επιχειρώντας να παρουσιαστεί ως υπερασπιστής των εθνικών συμφερόντων της Τουρκίας απέναντι σε συμμαχίες που τα αντιστρατεύονται.

Συρία και Ανατολική Μεσόγειος

Η Συρία έχει εξελιχθεί στο βασικό πεδίο του τουρκοϊσραηλινού ανταγωνισμού. Η ενισχυμένη στρατιωτική και πολιτική παρουσία της Τουρκίας, σε συνθήκες αποδυναμωμένης κεντρικής εξουσίας στη Δαμασκό, προκαλεί έντονη ανησυχία στο Ισραήλ. Στο Τελ Αβίβ εκτιμάται ότι η τουρκική εδραίωση, συμπεριλαμβανομένης της προοπτικής μόνιμων βάσεων και προσκείμενων τοπικών δυνάμεων, θα μπορούσε να περιορίσει την ελευθερία κινήσεων του Ισραήλ στο βόρειο μέτωπό του και να μεταβάλει την περιφερειακή ισορροπία ασφάλειας.
Για το Ισραήλ, η τουρκική παρουσία στη Συρία συνιστά δυνητική μακροπρόθεσμη στρατηγική πρόκληση και όχι απλώς διπλωματικό ζήτημα.

Παράλληλα, το φυσικό αέριο έχει αναδειχθεί σε καθοριστικό πεδίο αντιπαράθεσης. Η αξιοποίηση κοιτασμάτων όπως τα Tamar, Leviathan και Karish εντάσσεται στη στρατηγική του Ισραήλ να καταστεί αξιόπιστος προμηθευτής ενέργειας της Ευρώπης, σε συνεργασία με την Κύπρο και την Ελλάδα, μέσω αγωγών και υποδομών LNG.

Η Τουρκία απορρίπτει ενεργειακά σχήματα που τη θέτουν εκτός αποφάσεων και διαδρομών μεταφοράς, καθώς η φιλοδοξία της να λειτουργήσει ως κεντρικός ενεργειακός κόμβος έρχεται σε άμεση σύγκρουση με τα ισραηλινά και ελληνοκυπριακά σχέδια, μετατρέποντας την ενέργεια σε βασικό μοχλό γεωπολιτικής αντιπαράθεσης.

Συμμαχίες και περιφερειακή αναδιάταξη

Ο ανταγωνισμός αυτός αναδιαμορφώνει το πλέγμα συμμαχιών στην Ανατολική Μεσόγειο. Η στρατηγική σύμπλευση Ισραήλ, Ελλάδας και Κύπρου λειτουργεί ως μηχανισμός ανάσχεσης της τουρκικής επιρροής, ενώ η Άγκυρα επιδιώκει να οικοδομήσει το δικό της δίκτυο ισχύος μέσω της Συρίας, της προσέγγισης με χώρες του Κόλπου και της ενίσχυσης της παρουσίας της στη Βόρεια Αφρική.

Ο Λίβανος, το Ισραήλ και το ευρύτερο διακύβευμα

Η τουρκική ηγεσία εκλαμβάνει τις εξελίξεις στον Λίβανο και την ενισχυμένη ισραηλινή στρατιωτική παρουσία στην περιοχή ως άμεση απειλή για τα περιφερειακά της συμφέροντα. Κατά την τηλεφωνική του επικοινωνία με τον πρόεδρο του Λιβάνου Ζοζέφ Αούν, ο  Ερντογάν δήλωσε ότι η Τουρκία είναι έτοιμη να στηρίξει την ασφάλεια και τη σταθερότητα της χώρας, καταγγέλλοντας παράλληλα τη συνεχιζόμενη ισραηλινή στρατιωτική παρουσία κοντά στα λιβανικά σύνορα, παρά τη συμφωνημένη εκεχειρία.

Πέραν της ρητορικής στήριξης, ο Τούρκος πρόεδρος διατύπωσε και σαφές πολιτικό αίτημα, καλώντας τη Βηρυτό «να υπερασπιστεί τα συμφέροντα των Τουρκοκυπρίων» στα περιφερειακά fora και στις εξελίξεις της Ανατολικής Μεσογείου. Με τον τρόπο αυτό, η Άγκυρα συνέδεσε άμεσα τον Λίβανο με το κυπριακό και το ενεργειακό ζήτημα, στέλνοντας το μήνυμα ότι οι περιφερειακές ισορροπίες αντιμετωπίζονται πλέον ως ενιαίο πεδίο.

Παράλληλα, η τουρκική παρέμβαση δεν περιορίζεται μόνο στον Λίβανο, αλλά εντάσσεται σε μια ευρύτερη στρατηγική προβολής ισχύος που συνδέει τη Συρία, την Ανατολική Μεσόγειο και τη Βόρεια Αφρική, με στόχο την ανάδειξη της Τουρκίας σε κεντρικό παράγοντα ασφάλειας, ενέργειας και διπλωματίας.

Σε έναν κόσμο που αλλάζουν οι ισορροπίες, οι περιφερειακοί παίκτες διαμορφώνουν όλο και περισσότερο τους κανόνες, ενώ οι ΗΠΑ και η ΕΕ λειτουργούν συχνά εκ των υστέρων.