Η “λαϊκή εντολή” του Χαφτάρ, το “κολλητάρι” του Ερντογάν και η Μόσχα   

“Λαϊκή εντολή” για να κυβερνήσει τη Λιβύη υποστήριξε ότι έλαβε ο στρατάρχης Χαφτάρ, ο οποίος είναι ο βασικός αντίπαλος του επικεφαλής της κυβέρνησης της Τρίπολης και στενού φίλου του Ερντογάν, Φαγέζ αλ Σάρατζ. Η αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση έκανε λόγο για πραξικόπημα, ενώ η Μόσχα και η Ουάσιγκτον αντέδρασαν σχετικά αμήχανα στην ανακοίνωση, με την οποία ο ισχυρός άνδρας της ανατολικής Λιβύης θέτει εκτός ισχύος την συμφωνία που είχε υπογραφεί το 2015, στην πόλη Σκιράτ του Μαρόκου.

Σε διάγγελμά του, τη Δευτέρα, ο Χαφτάρ ανακοίνωσε την κατάρρευση αυτής της συμφωνίας, η οποία είχε οδηγήσει στη δημιουργία μιας κυβέρνησης  Εθνικής Συμφωνίας, επικεφαλής της οποίας είναι σήμερα ο Σάρατζ. Η κυβέρνηση αυτή υποτίθεται, ότι θα είχε ως σκοπό την έναρξη ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων μεταξύ των αντίπαλων παρατάξεων στη Λιβύη, που τότε, το 2015, ήταν αρκετές.

Σήμερα, ωστόσο, η κυβέρνηση Σάρατζ δεν ελέγχει παρά μόνο κάποιες συνοικίες στην Τρίπολη και την πόλη Μισράτα (και οι δύο βρίσκονται σε πολύμηνη πολιορκία από τον Εθνικό Λιβυκό Στρατό του Χαφτάρ), ενώ με τις επιλογές της και κυρίως τα τουρκολιβυκά μνημόνια συνεργασίας έχει προκαλέσει διεθνείς αντιδράσεις και ένταση στις σχέσεις της Λιβύης με άλλες αραβικές χώρες.

Από τον λαό στον στρατό

Επικαλούμενος τις επιθυμίες του λιβυκού λαού, ο στρατάρχης Χαφτάρ ανακοίνωσε ότι ο Εθνικός Λιβυκός Στρατός (ΕΛΣ) αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση της χώρας και υποσχέθηκε να απελευθερώσει τη Λιβύη από τους τρομοκράτες. Ουσιαστικά ανακοίνωσε ότι τον έλεγχο θα τον έχει ο στρατός και όχι ο ίδιος προσωπικά, ενώ αναφερόμενος στην Πολιτική Συμφωνία είπε ότι αυτή έχει καταρρεύσει. Την κατηγόρησε μάλιστα ότι κατέστρεψε τη Λιβύη και την οδήγησε στην άβυσσο.

Αφού παρουσίασε όλη αυτή την εξέλιξη ως αποτέλεσμα της πολύ καλής συνεργασίας ανάμεσα στο λαό και τον ΕΛΣ, ο στρατάρχης Χαφτάρ ανέφερε τις προτεραιότητες που θα έχει αυτή η νέα διακυβέρνηση. Τόνισε μάλιστα ιδιαίτερα, ότι θα εργαστεί «για τη δημιουργία των συνθηκών για την οικοδόμηση ανθεκτικών θεσμών πολιτικού κράτους σύμφωνα με τη βούληση και τις φιλοδοξίες του λαού της Λιβύης, ενώ θα ολοκληρώσει την πορεία απελευθέρωσης έως ότου επιτευχθεί η πλήρης επιτυχία».

Η δήλωση αυτή αποτελεί μια πλήρη απαξίωση της κυβέρνησης της Τρίπολης, καθώς και επιβεβαίωση ότι ο ΕΛΣ θα συνεχίσει τη δράση του εναντίον των λιβυκών παραστρατιωτικών ομάδων που κάλεσε ο Σάρατζ για να υπερασπιστούν την πρωτεύουσα, καθώς και όλων των ξένων στρατιωτικών αποστολών που δραστηριοποιούνται στη Λιβύη.

Το τρίτο βήμα

Ο στρατάρχης δεν διευκρίνισε από ποιον θεσμό έλαβε την «λαϊκή εντολή», ούτε τις πολιτικές προεκτάσεις αυτής. Μάλιστα δεν αναφέρθηκε καν στον ρόλο που πιθανόν θα παίξει στο μέλλον το κοινοβούλιο της ανατολικής Λιβύης, το οποίο συντάσσεται μαζί του, και η παράλληλη κυβέρνηση που αυτό έχει διορίσει. Διαβεβαίωσε, πάντως, ότι οι δυνάμεις του «θα εργαστούν για να δημιουργήσουν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την οικοδόμηση βιώσιμων θεσμών ενός πολιτειακού κράτους».

Η εξέλιξη αυτή αποτελεί το τρίτο βήμα των κινήσεων του Χαφτάρ την τελευταία εβδομάδα. Την Περασμένη Πέμπτη, 23 Απριλίου, ζήτησε από τους Λίβυους να επιλέξουν ένα θεσμικό όργανο για να του αναθέσουν την αποστολή να κυβερνήσει τη χώρα, αφού, όπως είχε πει, η “συμφωνία Σκιράτ” κατέρρευσε. Ακολούθησε η αναφορά του για τη δημιουργία μιας «συνταγματικής διακήρυξης» που θα διέπει τη χώρα και όλα κατέληξαν στην ανακοίνωση ότι ο ΛΕΣ αναλαμβάνει την διακυβέρνηση.

Η κυβέρνηση της Τρίπολης, η οποία στηρίζεται από τον ΟΗΕ αλλά η εξουσία της φτάνει μετά βίας στα νότια προάστια της πρωτεύουσας της Λιβύης κατήγγειλε έν νέο πραξικόπημα του Χαφτάρ. Εκτίμησε μάλιστα ότι ο στρατάρχης «στράφηκε εναντίον των παράλληλων πολιτικών θεσμών που τον στήριζαν και τον διόρισαν»  επικεφαλής του στρατού. Η κυβέρνηση Σάρατζ αναφερόταν στο κοινοβούλιο που εδρεύει στην ανατολική Λιβύη και από το οποίο ο Χαφτάρ έχει λάβει νομιμοποίηση.

Φλύαρη η Μόσχα

Μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχει, ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο αντέδρασαν στις εξελίξεις η Ουάσιγκτον και η Μόσχα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, σύμφωνα με ένα tweet της πρεσβείας εξέφρασαν τη λύπη τους για την εξέλιξη και για την «πρόταση του Χάφταρ ότι οι αλλαγές στην πολιτική δομή της Λιβύης μπορούν να επιβληθούν με μονομερή δήλωση». Προσθέτει, ωστόσο, ότι «χαιρετίζει κάθε ευκαιρία να εμπλακεί ο στρατάρχης και όλα τα μέρη σε σοβαρό διάλογο».

Τα πράγματα περιπλέκονται λίγο παραπάνω με τον τρόπο που αντέδρασε η Μόσχα, αφού είναι γνωστό, ότι διπλωματικά τουλάχιστον η Ρωσία στηρίζει τον στρατάρχη. Αρχικά, πηγές του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών δήλωσαν έκπληκτες με την ανακοίνωση Χαφτάρ. Λίγες ώρες αργότερα, ο εκπρόσωπος του Πούτιν σημείωσε ότι η Ρωσία μιλάει και με τις δύο πλευρές, ενώ στη συνέχεια ο Λαβρόφ ξεκαθάρισε ότι η Μόσχα είναι αντίθετη. Για να αποδώσει μάλιστα τα “ίσα” ο επικεφαλής της ρωσικής διπλωματίας σημείωσε ότι, όπως δεν αποδέχθηκε την άρνηση του πρωθυπουργού Σάρατζ να συναντήσει τον Χαφτάρ, έτσι δεν αποδέχεται και την τωρινή δήλωση του στρατάρχη.

Η Μόσχα δεν αποδέχθηκε ποτέ ρωσική κρατική εμπλοκή σε ό,τι αφορά την παρουσία Ρώσων μισθοφόρων στο πλευρό της κυβέρνησης της Τρίπολής, ενώ παρά τις επιφυλάξεις της για το παρελθόν του Χαφτάρ (σχέσεις με τις ΗΠΑ) δεν τον καταδικάζει. Έχει όμως και τον Ερντογάν, ο οποίος στηρίζει στρατιωτικά την κυβέρνηση της Τρίπολης με την οποία υπέγραψε συμφωνία στρατιωτικής συνεργασίας και μνημόνιο για τον καθορισμό θαλάσσιων ζωνών.

Μέσα σε αυτό το πολιτικοστρατιωτικό “παιχνίδι” η Μόσχα στηρίζει μεν τον Χαφτάρ, αλλά θέλει και τον Σάρατζ για να μπορεί άλλες φορές να παραχωρεί και άλλες φορές να βάζει προσκόμματα στις επιδιώξεις του Τούρκου προέδρου. Πούτιν και Ερντογάν έβαλαν άλλωστε, πριν μερικούς μήνες, στο ίδιο ζύγι την κατάσταση στην Ιντλίμπ και την Λιβύη, σε μια προσπάθεια να καταστήσουν και την βορειοαφρικανική χώρα “ρωσοτουρκική υπόθεση”.