Η Μέρκελ φεύγει, ο Μερκελισμός μένει – Πίσω από τους διθυράμβους

Ένας βαρετός προεκλογικός αγώνας σε μια ομφαλοσκοπούσα χώρα, που έμοιαζε σαν «αγώνας με πατερίτσες» (Neue Züricher Zeitung), που του «έλειπε το χάρισμα» (New York Times) και που θα έχει ως τελικό αποτέλεσμα η πλουσιότερη χώρα και “ατμομηχανή” της Ευρώπης να αποκτήσει για καγκελάριο μία «mini-Merkel» (Daily Express).

Κι αν αυτά χλευαστικά γράφονται διεθνώς για τον όντως βαρετό, περιορισμένο σε ελάχιστα θέματα (κυρίως κλίμα και κοινωνικά) προεκλογικό αγώνα στη Γερμανία, η αποχωρούσα από την καγκελαρία Μέρκελ έτυχε στην πλειοψηφία ευνοϊκής αντιμετώπισης από τα διεθνή main stream Μίντια. Και όμως, «κάτι πρέπει να πήγε εντελώς λάθος με την μερκελική διακυβέρνηση της Γερμανίας και τις προοπτικές της ΕΕ» συμπέραναν  τέσσερις ειδικοί (ο Βρετανός ιστορικός Anthony Glees, ο Βούλγαρος συγγραφέας και πολιτικός επιστήμονας Ivan Krastev, ο Ρώσος ειδικός για το Κρεμλίνο Dmitri Trenin και ο Αμερικανός γεωπολιτικός αναλυτής George Friedman), τους οποίους προσκάλεσε το γερμανικό περιοδικό Cicero για να εκφράσουν τις απόψεις τους για την 16χρονη “Εποχή Μέρκελ” στη διακυβέρνηση της Γερμανίας.

Αποτέλεσμα αυτού του “λάθους” ήταν, όπως συνόψισε κατόπιν ο αρχισυντάκτης του Cicero Alexander Marguier, η καγκελάριος να «αφήνει πίσω της μια χώρα που δεν βρήκε τον διεθνή της ρόλο και που αρνείται πεισματικά να αντιμετωπίσει τις νέες πραγματικότητες. Είναι μια Δημοκρατία που συνεχώς επιθυμεί πάντα το καλό και συχνά επιτυγχάνει το αντίθετο. Ένα έθνος που δεν θέλει να είναι (έθνος) και το οποίο έχει συνηθίσει να βρίσκεται “στο προσκήνιο” παρασυρμένο από την όλο και πιο θυελλώδη παγκόσμια πολιτική».

Ακόμα και ο βιογράφος της Μέρκελ, ο δημοσιογράφος της Frankfurter Allgemeine Zeitung Ralph Bollmann ξεκαθαρίζει ότι η «καγκελάριος των αλλαγών» (προεκλογικό σύνθημα της Μέρκελ όταν εκλέχτηκε το 2005) αναδείχτηκε τελικά μέσα από τις κρίσεις που διαχειρίστηκε (διάσωση του ευρώ, ενεργειακό, μεταναστευτικό, πανδημία κ.α.) σε «καγκελάριο της διατήρησης».

Κι αυτό με πολλές επιφυλάξεις, καθότι –σε αντίθεση με τον προκάτοχό της Σρέντερ– δεν κατάφερε τελικά να μεταρρυθμίσει τη χώρα της σε μια σειρά βασικών θεμάτων: δημόσια διοίκηση, παιδεία, ψηφιοποίηση, φεντεραλισμός, περίθαλψη ηλικιωμένων, μαραζωμένες υποδομές κ.α. Η κριτική στην καγκελάριο, που όντως δίχασε σε μεγάλο βαθμό τη Γερμανία κυρίως με το μεταναστευτικό, είναι ακόμα μεγαλύτερη στο συλλογικό μπεστ σέλερ “Μέρκελ: Ένας κριτικός απολογισμός”, όπου καταγράφονται μια σειρά από όχι και τόσο κολακευτικά συμπεράσματα για την “μη χαρισματική” απερχόμενη καγκελάριο.

Υπερεκτιμημένη η Μέρκελ

Έτσι, η Μέρκελ ήταν φαινομενικά μόνο “μεγάλη” πολιτικός, υπήρξε υπερεκτιμημένη και με σημαντικά λάθη στην πολιτική της καριέρα: από την έλλειψη σχεδίου στην αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης και της κρίσης του ευρώ, μέχρι την εξωπραγματική ενεργειακή πολιτική της. Μακροπρόθεσμα, η πολιτική της αναβλητικότητας, της σύγχυσης και της αποσιώπησης, που τη χαρακτηρίζουν, θα έχουν σοβαρές επιπτώσεις για τη Γερμανία. Γεγονός που πολλοί ισχυρίζονται πως είναι πλέον πραγματικότητα.

Αποφεύγοντας τους γνωστούς διθυράμβους για την “Εποχή Μέρκελ” από τα περισσότερα ευρωπαϊκά Μίντια, η ολλανδική εφημερίδα De Volkskrant διαπιστώνει αντίθετα ότι «η πολιτική της Μέρκελ ήταν ριζωμένη σ’ έναν κόσμο όπως ήταν αμέσως μετά από την πτώση του τείχους (του Βερολίνου). Έναν κόσμο που πλέον δεν υπάρχει. Μια νέα εποχή απαιτεί, όμως, νέους προσανατολισμούς. Για μια Γερμανία που επενδύει περισσότερα στις υποδομές και στους ανθρώπους της. Μια χώρα που καθοδηγείται λιγότερο από εμπορικά συμφέροντα και περισσότερο από την αναγκαιότητα ευρωπαϊκής γεωπολιτικής αυτονομίας σ΄ έναν όλο και πιο ανασφαλή κόσμο.

»Είναι πολύ αμφίβολο εάν μετά την Μέρκελ η Γερμανία θα εγκαταλείψει τον “Μερκελισμό”. Ο προεκλογικός αγώνας δεν βρίσκονταν στον αστερισμό μεγάλων αλλαγών. Πιθανόν ο νέος συνασπισμός θα αποτελείται από πολύ διαφορετικά κόμματα που θα αλληλοεξουδετερώνονται. Σε μια τέτοια περίπτωση θα συνεχίσει να ασκεί μια πολιτική αλά Μέρκελ, όμως μ’ έναν καγκελάριο, που έχει λιγότερη εμπειρία και υποδεέστερη προσωπικότητα».

Το γεγονός, πάντως, ότι και οι τρεις διαθέσιμοι υποψήφιοι για την καγκελαρία θεωρούνται χαμηλών προσδοκιών και “mini Merkel” και ότι η επόμενη –πιθανότατα τρικομματική– κυβέρνηση θα έχει σοβαρές, δομικές δυσλειτουργικές, στοιχειοθετούν το πραγματικό δράμα αυτών των ομοσπονδιακών εκλογών. Εκλογές, οι οποίες προφανώς θα έχουν επιπτώσεις και σε όλη την Ευρώπη, αλλά και στο ευρύτερο γεωπολιτικό περιβάλλον.

Η “ισχυρή” καγκελάριος…

Επικριτική για την κυβερνητική θητεία της Μέρκελ εμφανίστηκε για άλλο, όμως, λόγο και η ελβετική Sonntagszeitung, επισημαίνοντας ότι στις σοβαρές κρίσεις «το μοντέλο Μέρκελ δεν λειτουργεί», όπως δείχνουν και οι λιγοστές επιτυχίες της στην εξωτερική πολιτική. Μπορεί για μεγάλο διάστημα η Μέρκελ να θεωρούνταν ως «μια από τις πλέον ισχυρές προσωπικότητες του κόσμου», όμως «ο Ντόναλντ Τραμπ δεν την ελάμβανε υπόψη, ο Μπόρις Τζόνσον επέβαλλε το Brexit παρά τη λυσσαλέα αντίδρασή της και ο Βλαντίμιρ Πούτιν την παρέκαμψε στην σύγκρουση για την Ουκρανία». Τελικά, υποστηρίζει η εφημερίδα, «η ισχυρότερη γυναίκα του κόσμου ήταν συχνά ανίσχυρη», γι’ αυτό και «οι αποκλίνουσες δυνάμεις στην ΕΕ αυξήθηκαν».

Το ότι «κάτι πρέπει να πήγε εντελώς λάθος με την μερκελική διακυβέρνηση της Γερμανίας» φαίνεται πως ισχύει πριν από όλα και για το ίδιο της το κόμμα, τους Χριστιανοδημοκράτες, στο οποίο η Μέρκελ ηγούνταν στιβαρά και συγκεντρωτικά για περίπου δύο δεκαετίες και τώρα αυτό το κόμμα είναι πλέον σκιά του εαυτού του. Έτοιμο να “κοσμήσει”, μετά από τέσσερες τετραετίες στην εξουσία, τις έδρες της αντιπολίτευσης, αποκομίζοντας μικρό εκλογικό ποσοστό και με τραυματισμένα τα χαρακτηριστικά του λαϊκού κόμματος, όπως αυτό ήταν όντως επί Κόνραντ Αντενάουερ ή επί Χέλμουτ Κολ.

Ίσως γι’ αυτό και να μην είναι τυχαίο το γεγονός ότι ακόμα και την ώρα του “μεγάλου αποχωρισμού” από την Mutti μόνο το 38% των Γερμανών πιστεύει ότι θα νοσταλγήσει την πρώην καγκελάριο και προσεχώς “συνταξιούχο” Αγγέλα Δωροθέα Μέρκελ, το “κορίτσι” από την πρώην Ανατολική Γερμανία.