Η Ουάσιγκτον διχοτομεί την Ευρώπη – Τα νέα ευρωσχήματα

Η δήλωση του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν σύμφωνα με την οποία «το να είσαι σύμμαχος δεν σημαίνει ότι είσαι υποτελής, δεν σημαίνει ότι δεν έχεις το δικαίωμα να σκεφθείς μόνος», έρχεται να αποκαλύψει με σαφήνεια την ευρωπαϊκή διαφοροποίηση σε σχέση με την αμερικανική πολιτική έναντι της Κίνας (θα δούμε κάτωθι και τα νέα ευρωσχήματα που διαμορφώνονται). Και υπογράμμισε τη δήλωσή του, ξεκαθαρίζοντας πως «η Γαλλία είναι υπέρ του στάτους κβο στην Ταϊβάν» και «υποστηρίζει την πολιτική της μιας Κίνας και την αναζήτηση μιας ειρηνικής διευθέτησης της κατάστασης». 

Στο Πεκίνο βρέθηκε και η υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Αναλένα Μπέρμποκ που είχε συνομιλίες με τον Κινέζο ομόλογό της Τσιν Γκανγκ, όπου είπε πως η Γερμανία αντιτίθεται στη χρήση στρατιωτικής βίας εναντίον της Ταϊβάν και ότι παρακολουθεί τις εντάσεις στο Στενό της Ταϊβάν με μεγάλη ανησυχία. Η Μπέρμποκ εκφράζει, ως γνωστόν, στη Γερμανία τη σκληρή φιλοαμερικανική αντιρωσική και αντικινεζική γραμμή που βρίσκεται σε αντιπαράθεση με τη στρατηγική του καγκελαρίου Σολτς.

Βέβαια, οι ευρωπαϊκές ανησυχίες για εισβολή της Κίνας στην Ταϊβάν είναι μάλλον υπερβολικές, παρά τις προκλήσεις που δέχεται το Πεκίνο από την αμερικανική πλευρά. Η Κίνα δεν πρόκειται να διαπράξει τέτοιο στρατιωτικό λάθος. Όχι μόνο γιατί η περίπτωση της Ταϊβάν είναι στρατιωτικά πιο επικίνδυνη από αυτή της Ουκρανίας, ούτε γιατί πήρε μαθήματα από τη ρωσική αποτυχία του 2022, αλλά γιατί προσεγγίζει το όλο πρόβλημα με άλλη λογική που βασίζεται στον “στρατηγό χρόνο”…

Είχαμε ήδη αναφερθεί για τις προηγούμενες κινήσεις διαφοροποίησης ευρωπαϊκών χωρών από τη σκληρή αμερικοανοβρετανική γραμμή στο θέμα της Ουκρανίας, αλλά διαφαίνεται ότι εντός της ΕΕ διαμορφώνονται νέες ομαδοποιήσεις που δεν αποκλείεται αν ο πόλεμος δεν σταματήσει μέσα στο χρόνο, αυτές να μετατραπούν σε επικίνδυνα για τη συνοχή της Ένωσης ρήγματα.

3+2 ικέτες στο Πεκίνο

Τη “στρατηγική αυτονομίας” της ΕΕ που εκφράζει ο Μακρόν είχαν εμμέσως πλην σαφώς επιβεβαιώσει με τις επισκέψεις τους στο Πεκίνο ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς, ο Ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ και φυσικά με τη συνάντηση Μακρόν-Σι Ζιπίνγκ, επίσημη επίσκεψη στην οποία τον συνόδευσε η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάινεν (έστω κι αν είχε συναντήσεις δεύτερου επιπέδου) τονίζοντας ότι ο Γάλλος πρόεδρος δεν εκπροσωπούσε μόνο τον εαυτό του. Θα ακολουθούσε ο Ύπατος Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις Εξωτερικές Σχέσεις Ζοζέπ Μπορέλ, αλλά η επίσκεψή του στο Πεκίνο ματαιώθηκε γιατί αρρώστησε με Covid-19. Τόνισε όμως πως απαιτείται έμπρακτη πίεση του Πεκίνου στη Μόσχα για να σταματήσει τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Από τις επισκέψεις και τις δηλώσεις αυτές οι “3+2 Ικέτες” ζήτησαν την περαιτέρω μεσολάβηση του Πεκίνου για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία. Φαίνεται δε ότι οι Ευρωπαίοι έχουν εξασφαλίσει την εγκατάλειψη από τον Ζελένσκι των όποιων απαιτήσεων προέβαλλε για την Κριμαία. Το Πεκίνο είναι προφανές ότι θα μεταφέρει με τον τρόπο του στη Μόσχα και άλλα μηνύματα των Ευρωπαίων, από αυτά που δεν λέγονται στο προσκήνιο, διότι κοινό συμφέρον Κίνας, Ευρώπης, Ρωσίας είναι να τερματιστεί ο πόλεμος.

Η Κίνα επιδιώκει να επικεντρωθεί στο σχέδιο “Belt & Road Initiative” που θα τις δώσει απ’ ευθείας χερσαία εμπορική πρόσβαση στην Κεντρική Ασία και την Ευρώπη, η Ευρώπη θέλει να ξανανοίξουν οι ενεργειακοί κρουνοί της Ρωσίας (δεν είναι τυχαίο άλλωστε που αρχικά ανακοινώθηκε πως οι γερμανικές ασφαλιστικές εταιρείες Allianz και Munich Re ανανέωσαν την σύμβαση ασφάλισης του Nord Stream 1, αλλά λίγες μέρες μετά διαψεύσθηκε η ανανέωση, που σημαίνει ότι υπήρξε αμερικανική παρέμβαση). Η Ρωσία επίσης επιθυμεί να κλείσει το Ουκρανικό με ότι έχει διαμορφωθεί επί του πεδίου, ώστε να βγει νικήτρια κάτι στο οποίο δεν φαίνεται να έχουν αντίρρηση οι Ευρωπαίοι.

Η Πολωνία ως νέος παίκτης

Μέσα σε αυτό το κλίμα η Γαλλία μπλόκαρε πρόσφατα απόφαση της συνόδου κορυφής του Μαρτίου για τη χρηματοδότηση της προμήθειας βλημάτων πυροβολικού διαμετρήματος 155 χλστ., ύψους δύο δισ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ειρήνης που παράγονται στην Πολωνία, τη Γερμανία και τη Γαλλία για τον ουκρανικό στρατό. Έχει σημασία ότι η σχετική πληροφορία μεταδόθηκε από το πολωνικό πρακτορείο ειδήσεων PAP, επικαλούμενο υψηλόβαθμο εκπρόσωπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Είναι εδώ και πολύ καιρό, πριν τη ρωσική εισβολή, ξεκάθαρο πως η Πολωνία προοριζόταν από τους Αμερικανούς να παίξει κεντρικό ρόλο στο ΝΑΤΟ και στην ευρωπαϊκή άμυνα. Η Πολωνία εξοπλίζεται συστηματικά, έχει φτάσει ήδη στο 4% του ΑΕΠ της στις αμυντικές δαπάνες και όταν οι Γερμανοί ανακοίνωσαν ότι θα φτιάξουν το μεγαλύτερο στρατό της Ευρώπης, οι Πολωνοί δήλωσαν πως αυτοί θα φτιάξουν το μεγαλύτερο στρατό. Είναι επίσης οφθαλμοφανές πως η Ουάσιγκτον εμπιστεύεται την Πολωνία περισσότερο απ’ ότι το Βερολίνο και ότι τη βλέπει ως “στυλοβάτη της περιφερειακής ασφάλειας” μεταφέροντας εκεί κρίσιμα οπλικά συστήματα και αμερικανικό στρατό, μετατοπίζοντας ουσιαστικά και το νατοϊκό κέντρο βάρους προς ανατολάς.

Η γειτνίαση της Πολωνίας με την Ουκρανία έχει λειτουργήσει καταλυτικά τόσο στην υποδοχή 1,5 εκατ. Ουκρανών προσφύγων, όσο και στην προμήθεια τροφίμων και αμυντικής βοήθειας (Leopard, MIG29 κ.ά.). Από την άλλη έχουν ακουστεί εθνικιστικές κραυγές για προσάρτηση της δυτικής Ουκρανίας στην Πολωνία, έως το πιο λογικό την αποστολή πολωνικών στρατευμάτων σε περίπτωση εισβολής των Λευκορώσων από το βορρά.

Η ενεργός συμπαράσταση της Πολωνίας προς την Ουκρανία δικαιολογείται απόλυτα ιστορικά, όπως άλλωστε και ο φόβος της Βαρσοβίας έναντι της Μόσχας (και λιγότερο πια του Βερολίνου). Κάτι που ισχύει και για τις τρεις Βαλτικές χώρες.

Νέα στρατηγικά σχήματα στην Ευρώπη

Σε ένα άρθρο της στον Monde η Sylvie Kauffmann αναφέρεται στη “Μεγάλη Σκακιέρα” του πολωνικής καταγωγής θεωρητικού της γεωπολιτικής Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι, ο οποίος έβλεπε ένα “τετράγωνο δημοκρατικής ισχύος” με Γαλλία, Γερμανία, Πολωνία και Ουκρανία απέναντι στη Ρωσία. Αντί για αυτό, επισημαίνει, ο Πολωνός πρωθυπουργός Ματέους Μοραβιέτσκι επιδιώκει ένα άξονα Πολωνίας-Ουκρανίας, αν και επισκεπτόμενος το Βουκουρέστι έριξε την ιδέα μίας τριγωνικής συνεργασίας Πολωνίας-Ρουμανίας-Ουκρανίας.

Και καταλήγει η Kauffmann: «Τα πιόνια κινούνται, λοιπόν, στην ευρωπαϊκή σκακιέρα. Η ομάδα του Βίζεγκραντ (Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχία, Σλοβακία) διαλύθηκε λόγω των διχογνωμιών για τη Ρωσία και έδωσε τη θέση της στην ομάδα Πολωνία-Ρουμανία-Εσθονία-Λιθουανία-Λετονία-Φινλανδία, μία συμμαχία, δηλαδή, των θυμάτων του Συμφώνου Μολότοφ-Ρίμπεντροπ».

Να υπενθυμίσουμε ότι πριν μερικές βδομάδες η Δανία, η Σουηδία, η Νορβηγία και η Φινλανδία ανακοίνωσαν την στρατηγική και επιτελική ένωση 250 αεροπορικών μαχητικών μονάδων με στόχο την άμυνα της περιοχής. Είναι προφανές ότι διάφορα σχήματα στρατιωτικής συνεργασίας, αλλά και εξωτερικής πολιτικής, δοκιμάζονται.

Οι κινήσεις αυτές μοχλεύονται από διάφορες αντιλήψεις και ανάγκες. Πρώτον, η εξωτερική απειλή, ήτοι η Ρωσία και ιδιαίτερα το μεγάλο πυρηνικό της οπλοστάσιο. Δεύτερον, τα εσωτερικά προβλήματα του ΝΑΤΟ που σχετίζονται και με ανταγωνισμούς στην παραγωγή εξοπλιστικών συστημάτων. Τρίτον, στην δυσπιστία για την αμερικάνικη επιβολή και τους κινδύνους που εγκυμονεί, αλλά και τον πραγματικό ρόλο της στην άμυνα της Ευρώπης. Τέταρτον, στις εσωτερικές ευρωπαϊκές διεργασίες για την περαιτέρω εξέλιξη της Ένωσης, που προωθεί το Βερολίνο και οι οποίες βρίσκουν κάθετα αντίθετες πολλές χώρες.

Συμπερασματικά, το ευρωπαϊκό πρότζεκτ έχει εισέλθει σε βαθιά υπαρξιακή μετάλλαξη, με πολλές αβεβαιότητες και προοπτικές που κυμαίνονται από την πολιτική ενοποίηση έως την διάσπαση ή ακόμη και την τριχοτόμησή του.