Η παρακμή της αμερικανικής Δημοκρατίας – Μία βαθιά διχασμένη κοινωνία

«[Οι Αμερικανοί] αποφεύγουν τα δεσμά ηθών και συστημάτων, οικογενειακών αρχών και ταξικών αντιλήψεων ή και, έως ένα βαθμό, εθνικών προκαταλήψεων… Αναζητούν τη γενεσιουργό αιτία των πραγμάτων, ο καθένας για τον εαυτό του».

(“Η Δημοκρατία στην Αμερική”, Αλέξις ντε Τοκβίλ)

Δεν υπάρχει σοβαρή αμερικανική κατασκοπική ταινία της τελευταίας δεκαπενταετίας, της οποίας το βασικό σενάριο να μην αντανακλά την αντιπαλότητα ανάμεσα στις ιδεολογικές φράξιες της CIA, οι οποίες στο τέλος αποδεικνύεται ότι δεν είναι ιδεολογικές, αλλά φράξιες προσωπικών και οικονομικών συμφερόντων. Τελικά, η “καλή” Αμερική νικά, κι έτσι επιβεβαιώνεται το μεγαλείο της αμερικανικής Δημοκρατίας, που όλοι θαυμάζουμε από την εποχή του Αλέξις ντε Τοκβίλ.

Ο μύθος αυτός, όμως, έχει καταρρεύσει, όχι μόνο για την αμερικανοσκεπτικιστική πλέον Ευρώπη –ειδικά μετά τον Πρώτο Πόλεμο του Κόλπου– αλλά και για τους ίδιους τους Αμερικανούς. Είναι πλέον πεπεισμένοι ότι όσα παρακολουθούν να διαδραματίζονται στις δημοφιλείς τηλεοπτικές σειρές House of Cards, Billions ή Berlin Station, συμβαίνουν και στην πραγματικότητα.

Προς επίρρωσιν, δε, της εντύπωσης αυτής, ο πρώτος Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας του προέδρου Τραμπ, ο περιβόητο στρατηγό Μάικλ Φλιν (απολύθηκε εντός 24 ημερών) τα “έπιανε” από την Τουρκία και μάλιστα είχε συμμετάσχει σε σχέδιο σύλληψης και παράδοσης του ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν (άσπονδος εχθρός του Ερντογάν) στην Τουρκία, έναντι αμοιβής 15.000.000 δολαρίων.

Οι “σιωπηλοί” ψήφιζαν Τραμπ

Αλλά δεν είναι μόνο η πολιτική. Ακόμη και η Δικαιοσύνη, ίσως ο ισχυρότερος πυλώνας της αμερικανικής Δημοκρατίας, έχει αποδομηθεί σε μεγάλο βαθμό από τα δικαστικά τηλεοπτικά σίριαλ, που αποκαλύπτουν τα διαπλεκόμενα συμφέροντα, τα οποία στηρίζουν και προωθούν τα μεγάλα δικηγορικά γραφεία. Η εκλογή του Τραμπ αποδεικνύει επαρκώς την αποστροφή του πρώην σιωπηλού τμήματος της αμερικανικής κοινωνίας προς το σύστημα. Οι πολίτες είναι τόσο αηδιασμένοι από τη βαθιά διαφθορά του, που αποφάσισαν το 2016 να δοκιμάσουν τον “διάβολο”…

Μπορεί η κυβέρνηση Τραμπ να μαστίζεται από αλλεπάλληλα σκάνδαλα, αλλά το 85% όσων είχαν ψηφίσει τον Τραμπ το 2016 ένα χρόνο αργότερα δήλωνε ότι θα τον ψήφιζε ξανά, σύμφωνα με δημοσκόπηση που είχαν κάνει το Reuters και η εταιρεία Ipsos. Η έρευνα εκείνη είχε επισημάνει ακόμα ότι ο Τραμπ είχε υψηλότερο ποσοστό μεταξύ όσων είχαν ψηφίσει στις προεδρικές εκλογές του 2016 σε σύγκριση με τον γενικό ενήλικο πληθυσμό των ΗΠΑ.

Από τότε, βέβαια, έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι. Η πανδημία, σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση που επέφερε, ανέτρεψαν την πιθανολογούμενη επανεκλογή του Τραμπ. Και σαν να μην έφτανε αυτό, προέκυψε και η εμβληματική ρατσιστική δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ, η οποία προκάλεσε ένα πρωτοφανές κύμα κοινωνικής αντίδρασης. Οι χειρισμοί του Λευκού Οίκου κατά τη διάρκεια αυτής της κοινωνικής αναταραχής ίσως αποδειχθούν μοιραίοι για τη φιλοδοξία επανεκλογής του σημερινού προέδρου.

Η βαθιά διχασμένη κοινωνία – The Walking Dead

Το μόνο σίγουρο είναι ότι η αμερικανική κοινωνία παραμένει δραματικά διχασμένη. Όπως έδειξαν και οι μαζικές διαδηλώσεις για την δολοφονία του Φλόιντ, ένα μεγάλο τμήμα της επέδειξε ενεργό πολιτικό ακτιβισμό. Παρ’ όλα αυτά, είναι ορατός ο κίνδυνος για την διολίσθηση του πλήθους σ’ έναν ιδιότυπο “αναρχοφασισμό”. Είναι, ίσως, νωρίς ακόμη να μιλήσουμε για έναν άτυπο, soft εμφύλιο στις ΗΠΑ.

Είναι γεγονός, ωστόσο, ότι η βιομηχανία του θεάματος τον προετοιμάζει. Χαρακτηριστικά είναι τα τηλεοπτικά σίριαλ τρόμου, τύπου The Walking Dead (παίζεται από το 2010 στην αμερικανική τηλεόραση), της κατηγορίας post-apocalyptic. Αυτές οι σειρές διαμορφώνουν στις μάζες της αμερικανικής επαρχίας ψυχολογία για καταστάσεις αυτοοργάνωσης και αυτοδικίας, οι οποίες στις κατάλληλες συνθήκες μπορεί να ενεργοποιηθούν.

Η ελευθερία στην Αμερική γίνεται αντιληπτή από μεγάλα τμήματα του πληθυσμού της ως ελευθεριότητα. Είναι το αντιστάθμισμα της ανυπαρξίας ισονομίας στην καθημερινή πράξη. Η χρηματοοικονομική κρίση του 2007-08 και τα υψηλότατα ποσοστά μακροχρόνιας ανεργίας που αυτή προκάλεσε έχουν αφήσει βαθιά σημάδια στο σώμα της αμερικανικής κοινωνίας. Η ανάκαμψη που ακολούθησε με την “επένδυση” τρισεκατομμυρίων δολαρίων στην καταβόθρα της FED δεν συνοδεύτηκε από αναδιανομή πλούτου, με αποτέλεσμα τα μεσαία στρώματα να δυσανασχετούν.

Οι συνέπειες της αμερικανικής παρακμής

Ήδη από το 2002, ο Γάλλος διανοούμενος Εμάνουελ Τοντ, επαναλαμβάνοντας το ταξίδι του Τοκβίλ στην Αμερική, παρέδωσε το δοκίμιο “Μετά την Αυτοκρατορία”, με θέμα την αποσύνθεση του αμερικανικού συστήματος. Σε αυτό, ανέλυε το σκηνικό μιας αμετάκλητης παρακμής. Από τότε, ο Τοντ τόνιζε πως ο κόσμος είναι αρκετά μεγάλος και πολυδιάστατος για να αποδεχθεί την κυριαρχία μίας και μοναδικής δύναμης.

Έκτοτε, η Ρωσία ανέκαμψε και επανήλθε στο διεθνές προσκήνιο δυναμικά, η Κίνα έγινε η δεύτερη οικονομική δύναμη του κόσμου, συγκροτήθηκε η ομάδα των BRICS, σχηματίστηκε το G20, ο κόσμος αποδολαριοποιείται και η Βόρειος Κορέα είχε φτάσει στο σημείο να απειλεί ευθέως τις ΗΠΑ με τις πυρηνικές της βόμβες, πριν ο κληρονομικός δικτάτοράς της τα βρει με τον Τραμπ.

Οι επιπτώσεις της παρακμής της αμερικάνικης Δημοκρατίας είναι τεράστιες διεθνώς. Η παγκοσμιοποίηση έγινε μπούμερανγκ για το αμερικανικό βιομηχανικό προλεταριάτο, αλλά απέφερε τεράστια πλούτη στους ελάχιστους. Τώρα πλέον έχει αποκτήσει άλλον “οδηγό”, την Κίνα. Παρά τις δυτικές προβλέψεις για την επικείμενη κατάρρευση του ιδιότυπου καθεστώτος της, η Κίνα, παρά τα αναμφισβήτητα προβλήματά της, κάνει συνεχώς βήματα μπροστά.

Οι κάλπες του Νοεμβρίου

Από το 2017 έχει άρει το όριο συμμετοχής ξένων επενδυτών σε τράπεζες και εταιρείες διαχείρισης κεφαλαίων. Επιτρέπει σε ξένες εταιρείες την εξαγορά πλειοψηφικών πακέτων σε τοπικές χρηματιστηριακές και ασφαλιστικές εταιρίες. Πρόκειται για κινήσεις, τις οποίες τόσο οι ΗΠΑ, όσο και η δυσκίνητη Ευρώπη παρακολουθούν με αμηχανία και σταδιακά επιχειρούν να υψώσουν εμπόδια για να επιβραδύνουν τουλάχιστον την κινεζική επέλαση.

Στην Ευρώπη, οι επιπτώσεις της ραγδαίας παρακμής των ΗΠΑ είναι δομικής σημασίας. Αν και στον αμυντικό τομέα, παρά τις αρχικές απειλές του προέδρου Τραμπ, οι Αμερικανοί δεν εγκαταλείπουν τη Γηραιά Ήπειρο, υπήρξαν και σε αυτόν τον τομέα κλυδωνισμοί. Ιδιαίτερα με το Brexit που στερεί από την Ευρώπη τη δεύτερη πυρηνική της δύναμη. Το πολιτικό κενό του αμερικανικού αναχωρητισμού, όπως φάνηκε στη Συρία και φαίνεται στη Λιβύη, δημιουργεί επίσης επικίνδυνο έλλειμμα ισορροπίας.

Οι ευρωπαϊκοί λαοί χάνουν ένα πρότυπο, έναν προστάτη, γεγονός που ανοίγει τον δρόμο για την εδραίωση του γερμανικού αυταρχισμού. Η κυβέρνηση Τραμπ, που στην αρχή φάνηκε σαν μια απόπειρα διόρθωσης κακώς κείμενων της προηγούμενης εικοσαετίας, έχει καταλήξει σε εκφυλιστικά φαινόμενα σε πολλά επίπεδα. Η αμερικανική παρακμή, που επισπεύσθηκε μετά την οικονομική κρίση του 2008, φαίνεται ότι θα ενταθεί περαιτέρω και από την υγειονομική κρίση και από τις γεωπολιτικές ανατροπές. Αμφότερες αντανακλώνται και στο εσωτερικό των ΗΠΑ. Οι προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου θα είναι εκ των πραγμάτων σταθμός.