Η “ναυμαχία” της Μάγχης τελείωσε, ο πόλεμος όχι…

Στη “ναυμαχία” της Μάγχης κινδύνευσε να “πνιγεί” η εύθραυστη εμπορική συμφωνία μεταξύ ΕΕ και Λονδίνου, η οποία συνήφθη στο πλαίσιο του Brexit. Απόδειξη ήταν ότι ακριβώς την ίδια ημέρα που έκλειναν 27 χρόνια από τότε που εγκαινιάστηκε το τούνελ της Μάγχης (ένα από τα επτά θαύματα του σύγχρονου κόσμου το οποίο ενώνει τη Γαλλία με την Αγγλία) οι δύο χώρες αντιπαράθεσαν ναυτικές τους δυνάμεις.

Περίπου 80 γαλλικά αλιευτικά και δύο πλοία του βρετανικού Πολεμικού Ναυτικού βρέθηκαν αντιμέτωπα μπροστά από το λιμάνι Σεντ-Ελιέ. Το διακύβευμα: χτένια, μπαρμπούνια, πλατύψαρα, καβούρια και αστακοί! Οι Γάλλοι ψαράδες συγκεντρώθηκαν σε μία άτυπη διαμαρτυρία, αλλά και επίδειξη δύναμης. Με τον τρόπο αυτό κατήγγειλαν ότι παραβιάζονται τα δικαιώματα αλιείας τους στη Μάγχη.

Οι Βρετανοί συνάδελφοί τους ανταπαντούν ότι αυτοί είναι που αδικούνται. Υποστηρίζουν ότι τη στιγμή που τα δικά τους πλοία υπόκεινται σε διαφόρων ειδών προϋποθέσεις όσον αφορά την ποσότητα των αλιευμάτων, οι Γάλλοι θέλουν να ψαρεύουν χωρίς περιορισμό στα δικά τους ύδατα. Απαιτούν άμεση επίλυση, προειδοποιώντας τον Μπόρις Τζόνσον ότι δεν πρόκειται να δεχτούν κάποιους είδους συνθηκολόγηση.

Μέσα στην ένταση, μία 10μετρη γαλλική τράτα έπεσε πάνω σε ένα βρετανικό σκάφος, χτυπώντας το στην πρύμνη, όταν έσπευσε και αυτό να “ορθώσει ανάστημα” στους Γάλλους “εισβολείς”. Στην περιοχή κλήθηκαν και δύο σκάφη της γαλλικής Ακτοφυλακής, χωρίς να αναλάβουν κάποιου είδους δράση. Παρακολουθούσαν από απόσταση.

Το επεισόδιο που ονομάστηκε καυστικά από τα διεθνή Μέσα “ναυμαχία της Μάγχης” ήταν μία ακόμα κλιμάκωση στην πολυετή αντιπαράθεση των δύο χωρών. Το τελευταίο αποτελεί απλά το πιο πρόσφατο επεισόδιο σε μία διαχρονική διαμάχη. Ακόμα και κατά τη διάρκεια της συνύπαρξης Γαλλίας και Βρετανίας στην ΕΕ, η συγκεκριμένη κόντρα επιβίωνε και ουκ ολίγες φορές φούντωνε. Ακόμα και κάτω από τη φαινομενική νηνεμία υπήρχε υποφώσκουσα αντιπαλότητα.

Το τελευταίο επεισόδιο ξεκίνησε λίγες ημέρες νωρίτερα, όταν το Ηνωμένο Βασίλειο ενέκρινε μονάχα 41 από τα 344 γαλλικά αλιευτικά που είχαν υποβάλει αίτηση για να ψαρεύουν στα ύδατα της νήσου Τζέρσεϊ. Συγκεκριμένα, οι νέες άδειες που εξέδωσε η τοπική κυβέρνηση του Τζέρσεϊ (το μεγαλύτερο νησί της Μάγχης με πληθυσμό 110.000 κατοίκων) έθεσαν νέους περιορισμούς. Μεταξύ αυτών, ηλεκτρονικά στοιχεία για να αποδείξουν οι ψαράδες ότι έχουν εργαστεί ξανά στα νερά του Τζέρσεϊ. Τη στιγμή που οι ίδιοι υποστηρίζουν ότι δεν κατέχουν τεχνολογία GPS. Σύμφωνα με τους Financial Times στις νέες απαιτήσεις συμπεριλαμβάνονται και αλλαγές στον ίδιο τον αλιευτικό εξοπλισμό.

Η “ναυμαχία” της Μάγχης

Αυτό προκάλεσε την έντονη αντίδραση της γαλλικής πλευράς, η οποία εξοργίστηκε από το γεγονός ότι τίποτα από αυτά δεν είχε συμφωνηθεί, ούτε είχε συζητηθεί στο πλαίσιο της συμφωνίας για το Brexit που συνήφθη λίγους μήνες νωρίτερα. Η διαμάχη για τα δικαιώματα των Γάλλων αλιέων στα Στενά και ειδικά στην περιοχή γύρω από τη νήσο Τζέρσεϊ έχει ανεβάσει επικίνδυνα την ένταση, αποδεικνύοντας ότι το πρόβλημα παραμένει άλυτο.

Στο επίκεντρο αυτής της διαμάχης βρέθηκε η Γαλλίδα υπουργός Θαλασσών Ανίκ Zιραρντέν. Αυτή ήταν που απείλησε να διακόψει την ηλεκτροδότηση στο νησί. Μία απειλή που εξόργισε το Λονδίνο και ενθουσίασε τους Γάλλους αλιείς, οι οποίοι υιοθέτησαν το σύνθημα: “κόψε το φως”. Η ηλεκτροδότηση στο νησί εξασφαλίζεται από τρία υποθαλάσσια καλώδια που ξεκινούν από τη Γαλλία και τροφοδοτούνται από την κρατική εταιρεία EDF.

Το Τζέρσεϊ είναι ημιαυτόνομη επικράτεια υπό την προστασία του βρετανικού θρόνου. Αυτό σημαίνει ότι το καθεστώς του είναι περίπλοκο επειδή δεν αποτελεί τμήμα του Ηνωμένου Βασιλείου και δεν ήταν ποτέ μέλος της ΕΕ. Εμπίπτει στο Crown Dependency που σημαίνει ότι έχει δικαίωμα από τo βρετανικό Κοινοβούλιο να ασκεί καθημερινό έλεγχο στα χωρικά του ύδατα.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η πρόσβαση στα ύδατα γύρω από τα Νησιά της Μάγχης αντιμετωπίζεται με ειδικό τρόπο στην εμπορική συμφωνία Βρετανίας-ΕΕ. Το Τζέρσεϊ βρίσκεται πλησιέστερα της Γαλλίας, στο δυτικό άκρο της Μάγχης, 12 ναυτικά μίλια από τις γαλλικές ακτές. Εκεί ζουν τα παλιά “τζάκια” του νησιού, οικογένειες με γαλλόφωνα ονόματα και ρίζες στην εποχή των Σταυροφοριών. «Η αντίδραση που βλέπουμε από τη Γαλλία είναι περίπου αυτή που θα αναμέναμε να δούμε από το Ιράν ή τη Ρωσία. Μοιάζει περίπου με κήρυξη πολέμου», δήλωσε ο πρόεδρος της Ένωσης Αλιέων της νήσου Τζέρσεϊ. Η Γαλλίδα υπουργός επανήλθε δριμύτερη: «Εύχομαι οι βρετανικές αρχές να επανεξετάσουν την απόφασή τους».

Η βρετανική παρουσία

Ο Μπόρις Τζόνσον βρίσκεται σε συνεχή επικοινωνία με τον ηγέτη της τοπικής κυβέρνησης του Τζέρσεϊ γερουσιαστή Τζον Λε Φοντρ, τον αναπληρωτή του και τον τοπικό υπουργό Εξωτερικών, προσφέροντας την ακλόνητη στήριξη του Λονδίνου. Δεν πρέπει να ξεχνάει κανείς ότι οι παράκτιες κοινότητες είναι η βάση των ψηφοφόρων του Τζόνσον. Διαβεβαίωσε πως τα δύο σκάφη του βρετανικού Ναυτικού που είχαν αναπτυχθεί στη θαλάσσια περιοχή του Τζέρσεϊ θα παραμείνουν για όσο χρειαστεί. Τελικά, αποχώρησαν και τα γαλλικά αλιευτικά και τα βρετανικά πολεμικά σκάφη.

Θέση στην αντιπαράθεση πήρε η ΕΕ, κατηγορώντας το Λονδίνο για παραβίαση του εμπορικού συμφώνου.  Οι Βρυξέλλες υποστηρίζουν ότι το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν που δεν δικαιολόγησε ούτε ενημέρωσε για τις ειδικές απαιτήσεις που πρόβαλε για τις άδειες αλιείας. «Εάν η ΕΕ αντιμετωπίζει δυσκολίες, όπως λένε οι Γάλλοι ψαράδες, θα πρέπει να χρησιμοποιήσει τους μηχανισμούς επίλυσης προβλημάτων της συμφωνίας και όχι να απειλεί, όπως κάνουν ορισμένοι Γάλλοι υπουργοί, ή να προσπαθεί να αποκλείσει ένα ξένο λιμάνι» απάντησε Βρετανός αξιωματούχος.

Η κόντρα Γαλλίας-Βρετανίας είχε εξαρχής δυσκολέψει τις διαπραγματεύσεις Λονδίνου και ΕΕ για το Brexit. Το ζήτημα της αλιείας στην Μάγχη αποτελούσε επίσης ένα από τα σημαντικότερα “αγκάθια” στις σχέσεις Βρετανίας-Γαλλίας. Όπως έλεγε και ο Ντε Γκωλ: όταν έχεις απέναντί σου Βρετανούς «να χτυπάτε το τραπέζι και τότε υποχωρούν». Η δυσκολία επικοινωνίας μεταξύ των δύο πλευρών αποτυπώθηκε κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για το Brexit. Ο Γάλλος διαπραγματευτής της ΕΕ και ο Βρετανός αντίστοιχός του το Brexit είχαν καθιερώσει κάτι που στις Βρυξέλλες κέρδισε το προσωνύμιο “διάλογος κωφών”. Ευρωπαίος αξιωματούχος είχε τότε δηλώσει: «δεν τα έχουν βρει τόσες δεκαετίες, τώρα θα τα βρουν;».

Το 2000, η Βρετανία και η τοπική κυβέρνηση των Νήσων της Μάγχης υπέγραψαν συμφωνία με τη Γαλλία, τη Συνθήκη του Κόλπου του Γκρανβίλ, βάσει της οποίας οι Γάλλοι ψαράδες είχαν δικαίωμα να αλιεύουν και σε χωρικά ύδατα άνω των τριών μιλίων από την ακτή. Στην πραγματικότητα το πρόβλημα παρέμεινε και τα επεισόδια μεταξύ ψαράδων το υπενθύμιζαν.

Προσπάθειες για λύση

Το 2018 είχαν σημειωθεί σοβαρά επεισόδια μεταξύ αλιέων των δύο χωρών, 12 μίλια έξω από την ακτή της Νορμανδίας. Εκεί επιτρεπόταν το ψάρεμα στους Βρετανούς αλιείς όλο το χρόνο, την ώρα που στους Γάλλους συναδέλφους τους επιτρέπεται μόνο από τον Οκτώβριο έως στις 15 Μαΐου. Η διαμάχη μεταξύ των Γάλλων και των Βρετανών ψαράδων ξέσπασε, όταν οι πρώτοι ζήτησαν από τους Βρετανούς να σταματήσουν να ψαρεύουν χτένια.

Ως αποτέλεσμα εκείνου του επεισοδίου, δύο βρετανικά αλιευτικά σκάφη υπέστησαν ζημιές, όπως σπασμένα τζάμια. Τότε, οι Βρετανοί είχαν τελικά υποχωρήσει, καθώς υστερούσαν αριθμητικά. Πέντε βρετανικά αλιευτικά είχαν βρεθεί απέναντι σε τριανταπέντε γαλλικά. Εντέλει, το Ηνωμένο Βασίλειο και τα νησιά κατάγγειλαν τη Συνθήκη καθώς πλησίαζε το τέλος της μεταβατικής περιόδου του Brexit. Παρά ταύτα είχε επιτευχθεί μια προσωρινή συμφωνία.

Το θέμα της αλιείας απειλούσε να εκτροχιάσει τις διαπραγματεύσεις για το Brexit και να δυσκολέψει την αποχώρηση της Βρετανίας από την ΕΕ. Το γεγονός ότι σήμερα και οι δύο πλευρές κάνουν λόγο για νέα ναυμαχία του Τραφάλγκαρ (αποφασιστικής σημασίας ναυμαχία μεταξύ του αγγλικού και του γαλλοϊσπανικού στόλου στο πλαίσιο των Ναπολεόντειων Πολέμων), δείχνει την ένταση που επικρατεί, παρά την εκτόνωση που εντωμεταξύ επετεύχθη.

Τόσο η Βρετανία, όσο και η Γαλλία είχαν θέσει ως κομβικό ζήτημα για τη συμφωνία του Brexit, τα αλιευτικά δικαιώματα στα περίχωρα της Μάγχης. Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων, η Κομισιόν είχε απαγορεύσει στη Βρετανία να εξάγει ζωντανά οστρακοειδή στην ΕΕ, παρότι ο κλάδος είναι οικονομικά σημαντικός για το Ηνωμένο Βασίλειο.

Ο ρόλος της ΕΕ

Τελικά επετεύχθη μία συμφωνία. Αυτή προβλέπει ότι οι Ευρωπαίοι αλιείς διατηρούν  πρόσβαση στα βρετανικά ύδατα για μεταβατική περίοδο πεντέμισι ετών, μέχρι το 2026. Κατά την διάρκεια της περιόδου αυτής, η ΕΕ πρέπει προοδευτικά να μειώσει κατά 25% την αξία των αλιευμάτων της στα βρετανικά ύδατα, που αντιστοιχεί σε 650 εκατομμύρια ευρώ ετησίως.

Αν το Ηνωμένο Βασίλειο περιορίσει την πρόσβαση ή τον όγκο αλιευμάτων, η ΕΕ δύναται να λάβει ανταποδοτικά μέτρα, επιβάλλοντας δασμούς στα προϊόντα αλιείας και σε άλλα βρετανικά εξαγώγιμα προϊόντα. Θεωρητικά μπορεί ακόμα και να διακόψει την ισχύ μεγάλου μέρους της εμπορικής συμφωνίας, διατηρώντας παράλληλα ανέπαφους τους κανόνες ισότιμου ανταγωνισμού.

Το ζήτημα είναι ότι τα αποθέματα ψαριών δεν επαρκούν, με αποτέλεσμα τόσο οι Γάλλοι όσο και οι Βρετανοί αλιείς να βρίσκονται σε δυσχερή θέση. Στην περιοχή ψαρεύουν επίσης Ολλανδοί, Ισπανοί και Βέλγοι. Επιπλέον, το Ηνωμένο Βασίλειο έχει ανάγκη την ΕΕ, ώστε να έχει πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά και να διοχετεύει εκεί αλιεύματα. Και η ΕΕ με τη σειρά της επιθυμεί συνεννόηση με το Λονδίνο, ώστε να έχει πρόσβαση στη βρετανική ΑΟΖ.

Στη σύγκρουση αυτή, το Ηνωμένο Βασίλειο έχει απέναντί του όχι μόνο τη Γαλλία, αλλά και τη Δανία, την Ολλανδία, το Βέλγιο και εν μέρει την Ισπανία. Πρόκειται για περίπλοκη εξίσωση. Πολλοί οι παίκτες και αστάθμητος παράγοντας οι εξοργισμένοι ψαράδες και των δύο πλευρών που νιώθουν να απειλείται το μεροκάματό τους, παίρνοντας συχνά πυκνά τον έλεγχο στα χέρια τους…