Η Ρωσία ξαναμπαίνει στο βαλκανικό κάδρο μέσω Βελιγραδίου

Η πρόσφατη εμπορική συμφωνία Σερβίας-Ρωσίας, η οποία συνοδεύτηκε από την υπογραφή πάνω από είκοσι πρωτοκόλλων, εξέπληξε εχθρούς και φίλους. Μέχρι πρότινος, οι προοπτικές για τη ρωσική επιρροή στα Βαλκάνια φάνταζαν δυσοίωνες. Η περιοχή αποτελούσε επί αιώνες πεδίο της ρωσικής πολιτικής. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, το σύνολο των κρατών της περιοχής βρισκόταν πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα, με την ιδιόμορφη εξαίρεση της Γιουγκοσλαβίας και φυσικά της νατοϊκής Ελλάδας.

Ακολουθώντας την κατάρρευση της σοβιετικής αυτοκρατορίας, φτάσαμε σταδιακά σε ένα σημείο, που σχεδόν το σύνολο των κρατών της περιοχής βρίσκεται ενταγμένο στους δυτικούς θεσμούς. Μόνες εξαιρέσεις η Σερβία και η Βοσνία. Η Σερβία, λοιπόν, βρισκόταν και βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα άβολη θέση. Πρωταγωνίστησε στις πολεμικές συγκρούσεις που ακολούθησαν τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Σαν συνέπεια αυτών των συγκρούσεων ήταν ο πόλεμος στη Βοσνία και το Κόσοβο λόγω των οποίων η Σερβία βρέθηκε αντιμέτωπη με τα δυτικά συμφέροντα.

Θυμόμαστε ότι οι Σέρβοι δαιμονοποιήθηκαν και βομβαρδίστηκαν. Εν συνεχεία, υποβλήθηκαν στον εδαφικό ακρωτηριασμό του Κοσόβου και τον εθνικό διαχωρισμό από τους Σέρβους της Βοσνίας. Στις ανωτέρω περιστάσεις η Ρωσία, ενώ ρητορικά υποστήριξε τις σέρβικες θέσεις, ήταν ανήμπορη να αποτρέψει τα τετελεσμένα.

Έκτοτε και μέχρι πρότινος, η Σερβία ήταν εγκλωβισμένη στο παρακάτω δίλημμα. Να παραιτηθεί των αξιώσεων επί του Κοσόβου αλλά και της ένωσης με τους Σέρβους της Βοσνίας, με αντάλλαγμα την ευρωπαϊκή και ατλαντική της προοπτική. Ας σημειωθεί ότι, μιλάμε για μια χώρα όπου η ανεργία καλπάζει και το βιοτικό επίπεδο φθίνει. Ιδιαίτερα τον τελευταίο καιρό, ακουγόταν έντονα το σενάριο της συνεννόησης μεταξύ Πρίστινας και Βελιγραδίου, αναφορικά με την παραχώρηση στη Σερβία του θυλάκα της Μιτρόβιτσα, εν είδει αντίβαρου στην αναγνώριση του Κοσόβου.

Όμως, μια σειρά από δεδομένα καθιστούσαν την παραπάνω πρωτοβουλία προβληματική. Από τη μία, η αδιαλλαξία του αλβανικού παράγοντα και από την άλλη το ισχνό του παρεχόμενου ανταλλάγματος. Από την πρώτη στιγμή οι Σέρβοι έβαλαν στο τραπέζι την ένωση με τη σερβική συνιστώσα της Βοσνίας, την επονομαζόμενη Ρεπούμπλικα Σρπσκα (Σερβική Δημοκρατία της Βοσνίας). Το παραπάνω αν και φαντάζει δίκαιο και εφικτό, θέτει αυτόματα ζήτημα βιωσιμότητας για το βοσνιακό υβρίδιο. Ως εκ τούτου, αντιμετωπίζεται αρνητικά από τον ευραωατλαντικό παράγοντα.

Δεν θα εγκαταλείψουν

Το ναυάγιο όμως επήλθε όταν ο Έντι Ράμα και ο Ραμούς Χαραντινάι συμφώνησαν στην άρση των συνοριακών ελέγχων μεταξύ Αλβανίας και Κοσόβου. Ένα μέτρο, με ξεκάθαρη στόχευση προς την κατεύθυνση της ένωσης των δύο αλβανόφωνων κρατών. Η σερβική αντίδρασή ήταν αιφνιδιαστική και άμεση. Στις 17 Ιανουαρίου Σερβία και Ρωσία υπέγραψαν 20 και πλέον πρωτόκολλα συνεργασίας, με κυριότερο αυτό της διέλευσης του αγωγού Turkish stream από το σερβικό έδαφος. Το πλήθος και κυρίως η φύση των συμφωνιών -στρατιωτική, ενεργειακή, υποδομές, κοινωνική πρόνοια- υποδεικνύει ότι αποτελούν τον προθάλαμο της στρατηγικής σύγκλισης Μόσχας-Βελιγραδίου. Η χλιαρή και μάλλον αμήχανη αντίδραση της Κομισιόν είναι ενδεικτική.

Επίσης, καταδεικνύεται ότι ο ρωσικός ρόλος στη Βαλκανική, παρά τους οποίους τριγμούς και υποχωρήσεις, συνεχίζει να έχει υπόσταση. Είναι χαρακτηριστικό ότι η εν λόγω συμφωνία κινείται στο πνεύμα της ρωσικής πολιτικής παροχής ασφάλειας και σταθερότητας. Στη προκειμένη περίπτωση, ενεργειακής ασφάλειας εφοδιασμού αλλά και οικονομικής ανάπτυξης, μέσω επενδύσεων στις υποδομές, καθώς και στρατιωτικής.

Οι Ρώσοι αναγνωρίζουν το γεγονός ότι δεν δύνανται να έχουν την επιρροή την οποία είχαν κάποτε, και θα ήθελαν ακόμα να έχουν στα Βαλκάνια. Από την άλλη, δεν σκοπεύουν να εγκαταλείψουν πλήρως την περιοχή στον δυτικό παράγοντα. Πολύ απλά, διότι με βάση τη ρωσική στρατηγική σκέψη μια πλήρης αποχώρηση από Βαλκάνια, θα ενίσχυε τις προοπτικές της αμερικανικής, της ευρωπαϊκής (γερμανικής), αλλά και της τουρκικής διείσδυσης στον Καύκασο, το μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας.

Εν κατακλείδι, η διαφαινόμενη ένωση Αλβανίας-Κοσόβου σε συνδυασμό με τη μη αντίδραση της Δύσης, όπως και την αρνητικότητα αναφορικά με την ένωση της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας με τη Σερβία, οδηγούν το Βελιγράδι στην αγκαλιά της Μόσχας. Μοιραία, δημιουργείται ένα ρωσικό προγεφύρωμα σε μια περιοχή, η οποία μέχρι πρότινος φάνταζε χαμένη για τη Μόσχα.